روایتی از مشکلات بی‌پایان کشاورزان هرمزگان
بیماری در کمین نخل‌های شیرین
رضا زرگر
ایران با برخورداری از نخلستان‌های وسیع در خوزستان، کرمان، هرمزگان، فارس، سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان و بوشهر دومین تولیدکننده خرما به‌لحاظ تولید و سطح زیر کشت و پنجمین صادرکننده این محصول در جهان به‌شمار می‌رود. به‌گزارش مهر؛ میزان تولید خرما در جهان حدود ۷.۵میلیون‌تن در سطح ۱. ۱میلیون‌هکتار نخلستان با متوسط عملکردی معادل 6834کیلوگرم است؛ مصر، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، پاکستان، الجزایر، عراق، سودان، عمان و لیبی ۱۰ تولیدکننده برتر خرما در جهان هستند که مصر بیشترین میزان عملکرد را در اختیار دارند، متوسط مصرف سرانه جهانی محصول خرما بیش از یک کیلوگرم برآورد شده که البته این شاخص در ایران بین هفت تا ۱۰کیلوگرم است. استان هرمزگان با دارا‌بودن ۳۴هزار هکتار سطح زیر کشت نخیلات بیش از ۱۳درصد نخلستان‌های کشور را در خود جای داده است. تولید خرمای استان ۱۶۵هزار‌تن است که سهم هرمزگان از تولید خرمای کشور بالغ‌بر ۱۱درصد است. از کل میزان تولید خرمای استان بالغ‌بر ۹۰هزار‌تن به‌صورت فراوری و مصرف تازه خوری است و ۵۰هزار‌تن نیز در بخش صنعتی مصرف می‌شود. ۵۰ رقم خرما در هرمزگان وجود دارد که حدود ۲۰ نوع از این ارقام تجاری سازی و مابقی در بخش صنعت استفاده می‌شود. بالغ‌بر ۳۰هزار‌تن خرما از ارقام برند تجاری پیارم و خاصویی و ارقام صادراتی برحی، خنیزی، کریته، مرداسنگ و مضافتی به‌ارزش ۴۰میلیون‌دلار صادر شده است. برخی از محصولات به‌صورت تازه‌خوری شامل، آل مهتری، نغار، خاصویی، شکری، خنیزی، مرد زبان، مرداسنگ و زرد انجام می‌شود که به‌دلیل نبود دسته‌بندی مناسب و نگهداری، توان رقابت با سایر خرماها را ندارند. ارقام خرمای استان بویژه پیارم برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی و توسعه بسته‌بندی، فرآوری و ایجاد صنایع تبدیلی‌ست. برندسازی محصولات می‌تواند اقتصاد و درآمد خانوارها را متحول و به دنیا معرفی کند، توسعه تولید، فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی فروش خرما می‌تواند اشتغال بسیاری ایجاد کند و افزایش رفاه برای مردم روستاهای استان را به‌همراه داشته باشد و با اجرای طرح پایلوت برندسازی خرمای پیارم در شهرستان حاجی آباد، بستر این دانش برای سایر محصولات ایجاد می‌شود.
برندسازی و بسته‌بندی محصولات؛ حلقه مفقوده صنعت خرما
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان گفت: «ارقام خرمای استان برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی هستند». خلیل قاسمی با‌تأکید‌بر‌اینکه سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان از سرمایه‌گذاران در طرح‌های فرآوری خرما در این استان حمایت می‌کند، تصریح کرد: «نزدیکی این منطقه به بازارهای هدف خرما و محصولات فراوری شده آن می‌تواند انگیزه خوبی برای سرمایه‌گذاران در استان هرمزگان باشد». قاسمی بر لزوم انجام تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه خرما در هرمزگان تأکید کرد و گفت: «دانشگاه‌ها تحقیقات و پژوهش‌های کاربردی لازم با‌توجه‌به استعداد تولید خرما در استان را انجام دهند تا بتوانیم اقدامات بهتری در‌این‌زمینه داشته باشیم. وی گفت: ارقام خرمای استان برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی و توسعه بسته‌بندی، فرآوری و ایجاد صنایع تبدیلی‌ست». قاسمی افزود: «توسعه تولید، فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی فروش خرما می‌تواند اشتغال بسیاری ایجاد کند و افزایش رفاه برای مردم روستاهای استان را به‌همراه داشته باشد. بیشتر فعالان چرخه صنعت خرما با علم روز و آخرین تکنولوژی‌ها و دستاوردهای دنیا در زمینه خرما بیگانه‌اند و برگزاری تورهای بین‌المللی با هدف ارائه آموزش مناسب به آن‌ها الزامی‌ست».
لزوم ایجاد کنسرسیوم خرما در هرمزگان
یکی از فعالان حوزه صنعت خرمان در هرمزگان گفت: «برای توسعه و رونق صادرات و تولید محصول خرما در هرمزگان نیازمند راه‌اندازی کنسرسیوم خرما هستیم». سجاد دهقانی با‌اشاره‌به مشکلات پیش روی در بخش فروش خرما در استان افزود: «خرما به‌عنوان یک محصول استراتژیک و صادراتی با ارزش افزوده قابل‌ملاحظه استان هرمزگان به‌حساب می‌آید که در سال‌های اخیر با‌توجه‌به تمرکز دولت در ارزآوری از طریق صادرات غیرنفتی به‌ویژه محصولات کشاورزی توجه ویژه‌ای نسبت به آن وجود دارد. این محصول صادراتی زمینه اشتغال بسیار زیادی را هم به‌صورت‌مستقیم و هم غیر‌مستقیم در روستاها و شهرهای استان ایجاد کرده است که خود باعث اشتیاق در ساکنین روستاها و جوانان در عدم مهاجرت به شهرهای بزرگ شده است». دهقانی افزود: «مشکلاتی نظیر عدم‌دسترسی به بانک اطلاعاتی دقیق در‌خصوص میزان خرمای ذخیره‌‌شده، خرید خرما از سایر استان‌های دیگر، عدم وجود استاندارد و شیوه نامه‌ای خاص در فرآیند نرخ گذاری خرما، وجود برخی شرایط سخت‌گیرانه در صدور مجوز عرضه در بازار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دوران شیوع ویروس کرونا و ... باعث ماندن خرما در سردخانه‌های استان شده است». وی تأکید کرد: «ساده‌سازی فرآیند واردات در مقابل صادرات خرما و ایجاد کنسرسیوم خرما در استان وضعیت کنونی این محصول را سامان می‌دهد که امید است بتوانیم با همکاری و مساعدت مسئولان وضعیت فروش محصول خرما را در استان ساماندهی کنیم. تولید محصولات کشاورزی هرمزگان، نیازمند ورود به بازارهای بین‌المللی و منطقه‌ای برای عرضه مازاد تولید و شکوفایی زنجیره کشاورزی‌ست. وزارت امور خارجه نقش تأثیرگذاری در توسعه صادرات بخش کشاورزی و کشف بازارهای جدید تجاری دارد که این امر می‌تواند کمک بسیاری به توسعه صادرات محصولات خرما در استان دارد».
آفت‌هایی برای تهدید نخیلات
خسارت سپردار خرما و خشکیدگی پاجوش‌های نخیلات در حاجی‌آباد مشاهده شده است. رگ‌های مبتلا به آفت سپردار، زرد شده و درختان آلوده ضعیف می‌شوند و مقدار محصول آن‌ها کاهش می‌یابد. این آفت به درختان خرمای جوان مخصوصاً درختانی که در کنار نهرها و جاهای مرطوب هستند و همچنین پاجوش‌ها بیشتر خسارت می‌زند. پوره‌ها معمولاً به‌سمت قسمت‌های مرکزی نخل حتی برگ‌های خیلی‌جوان که هنوز باز نشده‌اند، تمایل بیشتری دارند. درخت‌هایی که در‌معرض نور شدید باشند، کمتر مورد حمله قرار می‌گیرند.
عارضه خشکیدگی خوشه خرما
عارضه خشکیدگی خوشه خرما در نخلستان‌های غرب استان رؤیت شد. پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما یک عارضه است که در آن پژمردگی سریع و ناگهانی میوه‌ها در طی مدت ۳ -۲روز و خشکیدن تمامی آن‌ها طی مدت یک تا دوهفته، اتفاق می‌افتد. در این عارضه لکه‌های قهوه‌ای روی محور اصلی خوشه‌ها در محل اتصال به درخت و سوختگی خوشک‌ها مشاهده می‌شود. در برخی ارقام نظیر مضافتی، نوارهای پهن نکروتیک در سطح فوقانی و گاهاً تحتانی محور اصلی خوشه‌ها مشاهده می‌شود.
لکه‌برگی خرما در هرمزگان
لکه‌برگی خرما در استان هرمزگان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های این محصول است. طی سال‌های گذشته، لکه برگی‌های درختان خرما به عنوان یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های این محصول در بسیاری از مناطق کشت خرما در استان هرمزگان شناخته شده‌اند. علائم بیماری لکه‌برگی درختان خرما شامل ایجاد لکه‌هایی به‌طول یک میلی‌متر تا چند‌سانتی‌متر روی برگچه‌هاست که به‌وسیله رگبرگ‌ها محدود می‌شوند.
شیوع بیماری «سوختگی سیاه» در مناطق جنوبی کشور
شیوع بیماری «سوختگی سیاه» این‌روزها در میان نخلستان‌های هرمزگان افزایش یافته و اقتصاد نخلداران را در‌معرض خطر جدی قرار داده است. در ایران، این بیماری تاکنون از استان‌های کرمان، فارس، هرمزگان و بوشهر گزارش شده است. طی یک‌سال‌اخیر، شیوع بیماری سوختگی سیاه در مناطق مختلف کشت خرما در استان هرمزگان مشاهده شده است. در کنار توجه ویژه دولت و مسئولان به صنعت خرما و ایجاد شرایط مناسب جهت افزایش صادرات این محصول به کشورهای اروپایی و آسیایی باید در حوزه کنترل آفت‌ها و بیمارها هم توجه ویژه داشت تا نخلداران هرمزگانی دچار خسارت‌های چند‌برابری از عدم فروش محصول و آفت ها نشوند.