بحران بی‌برنامگی برای عبور از بحران سالمندی
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بیش از نه‌میلیون‌نفر از جمعیت کشور، افراد سالمند بالای 60سال هستند؛ این‌درحالی‌ست‌که شرایط زندگی در دوران سالمندی، اصلاً مطلوب نیست و کارشناسان حوزه سالمندی، نگران این‌موضوع هستند که سالمندی در سال‌های آینده به یک بحران تبدیل شود. جمعیت سالمند کشور به‌دلیل وضعیت جسمانی، نیازمند دریافت خدمات ویژه است که این خدمات را حاکمیت باید فراهم کند. خدماتی همچون وجود خانه‌های سالمندی، افزایش تخت‌های مراقبتی، پوشش بیمه‌ای خدمات سالمندی و ...، از نیازهای ضروری سالمندان است که اگر در تأمین آن‌ها دچار مشکل شویم، سالمندی می‌تواند به یک بحران بدل شود.
حمیدرضا خانکه؛ رئیس دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی بابیان‌اینکه ۳۰درصد جمعیت کشور به خدمات توان‌بخشی نیاز دارند، گفت: ۱۶ تا ۱۷درصد افراد جامعه دارای معلولیت هستند که از خدمات توان‌بخشی استفاده می‌کنند. وی یکی از شاخص‌های توسعه‌ای در کشور را افزایش سن امید به زندگی دانست و عنوان کرد: افزایش سن امید به زندگی، جمعیت سالمندان را افزایش داده و این‌روند افزایشی به‌سرعت ادامه دارد اما جمعیت روبه‌رشد سالمندان و عمر طولانی افراد جامعه، نیاز به خدمات حمایتی و توان‌بخشی دارد. وی تأکید کرد: سالمندان برای حضور در اجتماع باید از حمایت و امکانات لازم برخوردار باشند به‌طوری‌که باید خانه‌هایمان و شهرمان را سازگار با نیازهای سالمندان کنیم و شهرداری‌ها می‌توانند امکانات شهری را مطابق با نیاز سالمندان درنظر بگیرند. رئیس دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی درخصوص تدوین سند ملی سالمندی اظهار داشت: متأسفانه برنامه اقدام این سند هنوز تدوین نشده و انتظار داریم تا مجلس شورای اسلامی با نظارت و توجه به این‌موضوع، به اجرای این سند کمک کند.
محمد قادری؛ رئیس سازمان بهزیستی گفت: در ۳۵سال‌آینده ۳۰درصد یا یک‌سوم جمعیت ما سالمند خواهند بود آیا برای جابه‌جاکردن و انتقال سالمندان درحدود ۳۵سال‌آینده ما اقشار جوان و نیروی کار داریم. در عصر حاضر شاخص‌های سلامت اجتماعی و رفاه روبه‌بهبود است. افزایش هشت‌ساله امید به زندگی از سن ۶۴سالگی به ۷۲سالگی رسیده اما تأخیر در ازدواج، کاهش نرخ موالید و موضوعاتی که باعث بسته‌شدن پنجره جمعیتی ما می‌شود؛ این‌ها همه از سوابق دارای بحران در جامعه و ارائه به نسل سالمند در جامعه خواهد بود. قادری گفت: اگر به‌معنای واقعی کلمه به سند مالی سالمندان دقت شود و اعتبار‌سنجی شاخص‌های آن‌را همه ارکان رصد کنند و پرسشگری و مطالبه‌گری از دستگاه‌هایی که وظیفه استقرار این سند را دارند دردسترس قرار می‌گیرد. وی افزود: احکام و مصوبات سند ملی سالمندان باید اجرایی و یک جلسه کاربردی میان دستگاه‌های همکار و مجامع دانشگاهی برگزار شود در هر فصل و گزارش پیشرفت فیزیکی کارها به رئیس‌جمهوری اطلاع داده شود. رئیس سازمان بهزیستی بااشاره‌به‌اینکه ما وظیفه داریم آمار را اعلام کنیم و در خدمت بیش از نه‌میلیون سالمند باشیم اعلام کنیم چطور می‌توانیم تاب‌آوری افراد دارای معلولیت و سالمندان را افزایش دهیم گفت: همه دستگاه‌ها باید وظیفه اصلی خود بدانند و مناسب‌سازی که موضوعی جدی و یکی‌ازموارد مهم در قانون حمایت از افراد دارای معلولیت است عیناً درمورد افراد سالمند تعریف شود. قادری گفت: امروزه باید دقت کنیم زیرساخت‌های شهری و توجه به اجرایی‌کردن قوانینی که درواقع به آن‌ها توجه نشده است موضوعاتی که باید در رصد آینده‌پژوهانه عزیزان قرار بگیرد. متغیرهای جمعیتی و احتمال رسیدن به‌وزن ۳۰درصد و بسته‌شدن پنجره جمعیت هم فضای گفتمانی سازمان‌های همکار و ذی‌نفع باید دقت کافی شود. ازسوی‌دیگر یک‌میلیون و ۵۵۶هزار سالمند نیز تحت‌پوشش کمیته امداد هستند که ۹۸۲هزارنفر زن و ۵۷۴هزارنفر مردند، ازاین‌تعداد یک‌میلیون‌نفر در سنین ۶۰ تا ۷۴سال، ۴۳۹هزارنفر بین ۷۵ تا ۹۰سال و ۴۵هزارنفر بالای ۹۰سال عمر دارند.
حسین خدرویسی؛ معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد نیز به سالمندان تحت‌پوشش امداد اشاره کرد و گفت: از یک‌میلیون و ۵۵۶هزار سالمند تحت‌حمایت کمیته امداد، ۶۲۸هزارنفر در مناطق شهری و ۹۲۷هزارنفر در مناطق روستایی ساکن هستند و ۲۹۷نفر نیز از عشایر کشور هستند. وی افزود: خدمات درمانی و بهداشتی، خدمات بستری، خدمات پاراکلینیکی، دارو و تجهیزات، فرانشیز و مابه‌التفاوت خدمات بیمه‌ای از جمله حمایت‌های کمیته امداد از سالمندان تحت‌حمایت است. وی از پرداخت حق مراقبت و پرستاری از سالمندان تحت‌حمایت خبر داد و گفت: ماهیانه ۲۵۰هزارتومان به حدود ۲۶هزارنفر از سالمندان بیمار زمین‌گیر پرداخت می‌شود. همچنین تأمین وسایل کمکی ازقبیل سمعک، عینک، صندلی چرخ‌دار و واکر را از دیگر خدمات کمیته امداد به سالمندان است و درحال‌حاضر ۸۱هزار و ۳۰۰ بیمار صعب‌العلاج و ۸۰۷۴ بیمار خاص از خدمات این نهاد بهره‌مند هستند.
سید حسن موسوی چلک؛ رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درخصوص مشکلات سالمندان نیز گفت: یکی از گروه‌های هدف در حوزه رفاه و تأمین اجتماعی، سالمندان هستند و باتوجه‌به تغییری که در ترکیب سنی جمعیت کشور داریم مسیر سالمندشدن جمعیت رشد و شتاب زیادی گرفته است به‌طوری‌که طی ۳۰سال‌آینده جمعیت ما دوبرابر خواهد شد این‌درحالی‌ست‌که در برخی از کشورها این‌روند ۱۵۰سال طول می‌کشد. وی گفت: افزایش پیری جمعیت پیام مشخصی دارد و باتوجه‌به تغییر ترکیب جمعیتی توان پاسخگویی به مطالبات و نیازهای سالمندان وجود نخواهد داشت. موسوی چلک افزود: اکنون نیازهایی که سالمندان دارند تأمین اجتماعی فراگیر و جامع است به‌طوری‌که دغدغه‌ای در حوزه بهداشت‌ودرمان نداشته باشند. همچنین دسترسی به خدمات درمانی برای این قشر از افراد جامعه باید تسهیل شود. وی به بیمه‌ها اشاره کرد و گفت: باید بیمه‌ها برنامه و مطالباتی را برای سالمندان درنظر بگیرند که آن‌ها در دوران سالمندی دغدغه معیشت نداشته باشند. مناسب‌سازی امکان عمومی برای ورود سالمندان در فعالیت‌های مختلف جامعه نیز از دیگر موضوعاتی‌ست که باید رعایت شود. رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درخصوص نیروهای متخصص طب سالمندی گفت: درحال‌حاضر کمتر از ۲۴ نیروی متخصص سالمندی در کل کشور فعالیت می‌کنند که باتوجه‌به جمعیتی که داریم سالمندان در دوره سالمندی نیاز به خدمات خاصی دارند که باید علاوه‌بر متخصصین ازسوی سازمان‌های مرتبط نیز خدمات ارائه شود. وی گفت: به‌رغم برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها طی چندسال‌اخیر تغییرات چشمگیری دررابطه‌با برنامه‌های مرتبط با سالمندان نمی‌بینیم. به‌گفته وی؛ سند ملی سالمندان پس از گذشت ۲۰سال به‌تصویب رسیده اما جدی گرفته نمی‌شود و زمینه‌های اجرایی‌شدن آن نیز در کشور ازسوی نهادهای ذی‌ربط فراهم نشده است. وی بااشاره‌به‌اینکه سازمان برنامه‌وبودجه و امور استخدامی باتوجه‌به حرکت جمعیت سوی سالمندی باید برنامه‌های ویژه‌ای ارائه دهند و خدمات و ساختار آن‌ها نیز باید تغییر کند اما شاهد تغییرات در جامعه نیستیم. موسوی چلک درخصوص مستمری سالمندان که ازسوی نهادهای حمایتی پرداخت می‌شود، گفت: درحال‌حاضر هر سالمند حدود ۴۵۰هزارتومان مستمری می‌گیرد که این‌مبلغ هرگز پاسخگوی نیازهای آن‌ها نیست و باید برنامه‌ریزی درستی برای افزایش بودجه پرداختی درنظر گرفته شود. وی به بحث موضوع سالمند بانشاط اشاره کرد و گفت: باید بتوانیم سالمندی بانشاطی داشته باشیم و برای این‌موضوع قبل از دوره سالمندی برنامه‌ریزی درستی صورت گیرد. درخصوص جلوگیری از پوکی استخوان و سواد ورزشی سالمندان نیز برنامه‌ریزی شود. درصورتی‌که نظام بیمه‌ای درستی در جامعه تدوین شود و حمایت درست و قاطعی از سالمندان صورت گیرد دراین‌صورت حداقل پاسخگوی نیازهای سالمندان خواهیم بود اما در‌‌غیر‌این‌صورت با عدم‌تخصیص بودجه، اجرایی‌نشدن سند سالمندی و سیاست‌گذاری درست در سال‌های آینده موضوع سالمندی به بحران و چالشی تبدیل می‌شود و سالمندی حوزه اجتماعی کشور را زمین‌گیر می‌کند. موسوی چلک ادامه داد: باید بتوانیم برای اجرای اصل ۲۹ قانون اساسی نظام بیمه‌ای و اجتماعی مناسبی را تدوین کرده و نیازهای بازنشستگان را برطرف کنیم و باید همه نگران سالمندان در آینده باشیم. وی بااشاره‌به‌اینکه براساس آمارهای موجود تا سال ۲۰۵۰ به‌ازای هر سه‌نفر یک‌نفر بالای 60سال خواهد بود گفت: امسال پایین‌ترین نرخ باروری را در کشور داشتیم و درشرایطی‌که امید به زندگی بالا رفته این آمار دورازذهن نیست که باید فکری برای آن بشود. رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: از درون پنجره جمعیتی نیز نتوانستیم به‌درستی استفاده کنیم و باید از پنجره جمعیتی برای رونق اقتصادی و ... استفاده می‌شد. وی خاطرنشان کرد: سالمندان تنها مشکلات بیشتری دارند؛ دراین‌میان مشکلات زنان سالمند تنها بیشتر است. براین‌مبنا؛ تمرکز شعار امسال در هفته سالمند بر روی زنان سالمند بود.
مهناز قربانی مقانکی/ مهر