حسین یاری؛ حیدر خوشمرام چگونه جمشید قاسمپور شد؟
سعید جمالی
«حسین یاری» با فیلمهای جنگی شناخته شد که دراینژانر موفق بود و برای بازی در فیلم «آخرین مرحله» جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از چهاردهمین جشنواره فیلم فجر نیز دریافت کرد. پس از کسب این جایزه، بازی در نقشهای متنوعی نظیر «سرعت» و «دنیای وارونه» را تجربه کرد و با فیلم «بلوغ» (ساخته مسعود جعفری جوزانی) تحسین منتقدان را برانگیخت و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای بازی دراینفیلم از هجدهمین جشنواره فجر بهدست آورد. او همچنین بهخاطر بازی در فیلم سینمایی «دم صبح» بهکارگردانی حمید رحمانیان؛ موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر جشنواره فیلم مذهب امروز در ایتالیا و برای بازی در فیلم «کتونی سفید» اثر محمدابراهیم معیری؛ برنده جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره کشتی نوح روسیه شد. او اینروزها با کمدیِ «بخارست» در اکران سینما حضور دارد. او بازنشسته بانک مرکزیست و با گروه تئاتری مسجد جواد ائمه بهسرپرستی بهزاد بهزادپور وارد بازیگری شد. سال 1360 به گروه تئاتر حوزه اندیشه و هنر اسلامی پیوست تااینکه دوسالبعد در 16سالگی با فیلم 16میلمتری «وارث» جلوی دوربین رفت. در سال 1363 با فیلم «سرباز کوچک» وارد پرده سینما شد و با مجموعه «آتش در خرمن» در 1369 بازی در تلویزیون را آغاز کرد.
حسین یاری که تجربه فعالیت در عرصه دوبله را دارد، درباره حضور خود دراینحرفه گفت: «هدف من از فعالیت در دوبله رسیدن به شرایط بازیگری بود چراکه به فضای حاکم در دوبله آنزمان علاقهمند نبودم چون من در چنین لوکیشنی دوام نمیآوردم». وی افزود: «بعد از دوبله به بازیگری روی آوردم و با حضور در سینمای جنگ ادای دین به جنگ کردم چراکه بهدلیل جوانیام کارهای اکشن و جنگی به من زیاد پیشنهاد میشد». یاری درخصوص حرفه بازیگری خویش عنوان کرد: «مسیر بازیگری را بهسختی طی کردم. بازیگری عرصه دشواری برای رسیدن به هدف مطلوب است». وی ادامه داد: «در سینما گروهبندی وجود دارد بهاینمعناکه هر کارگردانی معمولاً با یکسری از عوامل روتین کار میکند بنابراین بازیگر انتخاب نمیکند بلکه بازیگر را یکسری پیشنهادها انتخاب میکند و اگر خواهان فعالیتی ایدئالیستی باشیم باید خانهنشین شویم». یاری درخصوص «ابرهای ارغوانی» که جزو آثار نهچندان مهم در کارنامه بازیگریاش است، گفت: «ابرهای ارغوانی را تنها برای سیامک شایقی بازی کردم البته هیچ منتی برای بازی دراینفیلم برای شایقی ندارم زیرا جزو کارگردانان قدیمیست که پس از دعوت از من ایفای نقشی دراینفیلم را پذیرفتم وگرنه هیچ تعلقی به آن فیلمنامه ندارم». وی درخصوص بازی در فیلم «سعادتآباد» که البته به نقاط قوت بازگیری او تعلق دارد، گفت: «بازی در سعادتآباد حاصل تجربیات سالهای بازیگری من بوده است». یاری درباره چرایی عدمحضورش در تئاتر نیز توضیح داد: «به تئاتر علاقهمند هستم اما شرایط موجود در تئاتر اجازه نزدیکشدن به آنرا نمیدهد بنابراین سینما را به تئاتر و تلویزیون ترجیح میدهم». وی در سال 1368 با «او منفی» وارد سینما شد. پسازآن در فیلم دفاع مقدسی «در مسلخ عشق» جلوی دوربین کمال تبریزی رفت که سرانجام خوبی پیدا نکرد و هیچگاه رنگ پرده نقرهای را ندید. یاری جوان که چهرهاش برای فیلمهای سینمای دفاع مقدس بسیارمناسب بود، نقشی کوتاه را در فیلم ستایششده «هور در آتش» ساخته عزیزالله حمیدنژاد که بارها از شبکههای مختلف تلویزیونی پخش شده، ایفا کرد. «آتش در خرمن» بهکارگردانی سعید حاجیمیری اولین تجربه نقش اول یاری در سینماست که درباره حضور و نقش پررنگ نوجوانها در سالهای طولانی جنگ تحمیلیست. وی در دهه 70 به پای ثابت فیلمهای دفاع مقدس تبدیل شد و عموماً نقشهای مکمل را ایفا کرد. از جمله این آثار میتوان به «منطقه ممنوع»، «حمله به اچ 3»، «آخرین مرحله» و «پرواز خاموش» اشاره کرد که در دو فیلم آخر، نقش محوریتری را ایفا کرد. «آخرین مرحله» که درقیاسبا بسیاری از آثار جنگی آنایام، فیلمنامه بهتری داشت نخستین سیمرغ بلورین یاری را برای وی بهارمغان آورد. او که بهمرور خود را درمعرض کلیشهشدن در فیلمهای دفاع مقدسی میدید، تلاشهایی را برای شکستن این کلیشه انجام داد که ازجمله میتوان به فیلمهای سینمایی «سرعت» ساخته محمدحسین لطیفی و «دنیای وارونه» بهکارگردانی شهریار بحرانی اشاره کرد؛ اولی درامی پرتنش حول محور مسابقات اتومبیلرانیست که رنگوبوی ملی داشت و در روایت آن از کلیشههای رایج بهنحو مطلوبی بهره گرفته شده است. یاری در نقش منفی فیلم، با شمایلی کاملاً متفاوت و گریمی تاحدودی اغراقشده، حضوری موفق داشته و بهباور مخاطبان مینشیند. دراینمیان تنها دوبله به کیفیت نقشآفرینی وی لطمه زد و صدای شستهرفته و حرفهای دوبلور فیلم، بهاصطلاح با چهره یاری هماهنگ نمیشود. مسعود جعفری جوزانی نخستین کارگردانیست که قابلیتهای بالقوه بازیگری یاری را کشف کرد و با سپردن نقش «دکتر» در فیلم «بلوغ»، ریسک بزرگی را انجام داد که البته بهبار نشست. یاری این نقش بهشدت درونی را بهخوبی درک کرده و زوایای پیدا و پنهان آنرا بهتصویر کشید. پای یاری در دهه 70 به تلویزیون باز شد و به ایفای نقش در تعدادی از مجموعههای پرخرج سیما ازجمله «مردان آنجلس» و «روشنتر از خاموش» ایفای نقش کرد. «شب دهم» ساخته حسن فتحی از آندسته مجموعههای ماندگار تاریخ تلویزیون ایران است که همهساله در ایام محرم خاطره آن برای بینندگان تلویزیونی زنده شده و بیشازهمه یاری را در نقش «حیدر خوشمرام» بهخاطر میآورد. «حیدر خوشمرام» نماینده نسل لوطیهای قدیمیست که علاقهاش به دختری قجری، پای او را به معرکه برگزاری مخفیانه تعزیه در دوران رضاشاه باز کرده و درنهایت به رستگاری میرسد. یاری این پروسه تغییر تدریجی را بااستفادهاز فیلمنامه درخشان دراختیارش، بهبهترینشکل بهتصویر کشیده و مخاطب را به همذاتپنداری همهجانبه با خود وامیدارد. استقبال چشمگیر مخاطبان از اینمجموعه در محرمی که با نوروز مصادف شد، یاری را به محبوبیت فوقالعادهای رساند. همینامر نقش اولهای بیشتری را در سینما برای وی بههمراه آورد که از مهمترین آنها میتوان به «نغمه» و «عروس افغان» از ساختههای ابوالقاسم طالبی، «معادله» ساخته ابراهیم وحیدزاده و «اقلیما» ساخته محمدمهدی عسگرپور اشاره کرد. «نغمه» درامی تأثیرگذار درباره جوان جانبازیست که براثر استشمام گازهای شیمیایی، دچار مشکلات حاد تنفسی شده و درعینحال زندگی عاشقانهای با همسرش دارد. یاری این نقش را بدون کمترین اغراق بازی کرد و آرامش درونیاش با وجود مشکلات، به جانبازان سرافراز جنگ پهلو میزند. «اقلیما» نقش منفی دیگری در کارنامه اوست که در نقش مردی خیانتکار ظاهر شده. نقشی پیچیده که نسبت به شخصیت زن اول فیلم، در سایه قرار گرفته و مخاطب به لایههای درونی نقش اجازه نفوذ پیدا نمیکند. وی در همین ایام در اثری مستقل و کمهزینه بهنام «دم صبح» بهکارگردانی حمید رحمانیان در نقش مردی درآستانه اعدام ظاهر شد. نقشی فوقالعاده سنگین و نفسگیر که بازیگرش را به چالشی جدی فراخوانده و مخاطب را در خوفورجای غریبی قرار میدهد. این بازیگر بااستعداد سینمای ایران با ریزهکاریهای بسیار به درون این نقش پیچیده نفوذ و حالات یک مجرم درآستانه اعدام را بهبهترینشکل ممکن ایفا کرد. از دیگر آثار شاخص سینمایی وی باید به فیلم «سعادتآباد» ساخته مازیار میری اشاره کرد که با گریمی متفاوت در نقش مردی تحتسیطره همسر ثروتمندش عالی ظاهر شده است. حسین یاری در خلق این شخصیت، ظرافتهای بسیاری را اعمال کرد که نمونه درخشانش را در آوازخواندن دستهجمعی آنها هنگام فوتکردن شمع تولد و نیز نگاههای معنادارش سر میز شام اشاره کرد که کدهای بسیاری به مخاطب برای شناخت دقیقتر این شخصیت میدهد. «هوش سیاه» بهعنوان یکی از بهترین مجموعههای پلیسی ساختهشده در ایران، یک پلیس باهوش و بهشدت ایرانی در خود دارد که حسین یاری ایفای آنرا برعهده داشته است. وی برای خلق هرچهبهتر یک پلیس بومی، بهشدت از کلیشههای رایج فاصله گرفته و قطب مثبت را برابر قطب شر کاملاً تقویت کرده است. «کیمیا و خاک» با مضمونی انقلابی از دیگر کارهای سینمایی اوست که با استقبال روبهرو شد.