چرا فناوری جایگزین ترجمه حرفه‌ای نخواهد شد؟
سپهر گلمکانی*
صحبت و گفت‌وگو با سرمایه‌گذاران و راه‌اندازی کسب‌وکار در صنعت ترجمه، مستلزم تعامل با گروه مختلفی از افراد با پیشینه متنوع است. بااین‌حال، مهم نیست که شما در چه جایگاهی هستید و با چه‌کسی حرف می‌زنید. این ایده کلی که فناوری در آینده نزدیک، مترجم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، به‌تدریج فراگیر می‌شود. ایده نیاز مترجم به فناوری، تازه نیست. در گذشته نه‌چندان‌دور، انسان‌ها ایده‌ای را در ذهن می‌پروراندند که پیشرفت‌های فناورانه، مرزهای ارتباطی زبان را خواهد شکست. ایده استفاده از ماشین‌ها برای ترجمه در اوایل سال ۱۹۴۷ مطرح شد. درآن‌زمان، این ایده‌ها به داستان‌های علمی تخیلی تعبیر می‌شدند که هرگز به واقعیت نمی‌پیوندند. زمان تغییر کرده است و چنین ایده‌هایی در آزمایشگاه‌ها، ایستگاه‌های فضایی و مراکز علمی، پرورش یافته و اکنون به واقعیت تبدیل شده. «گوگل»، «مایکروسافت» و سایر شرکت‌ها، میلیون‌هادلار برای ایجاد ترجمه ماشینی (خودکار) آنلاین سرمایه‌گذاری کرده‌اند. با گسترش روزافزون ترجمه‌های ماشینی، مترجم، مانند ده‌ها شغل دیگر، ممکن است به‌زودی به‌لطف فناوری، ازرده‌خارج شود. دراین‌مقاله قصد داریم به‌طورخلاصه آینده فناوری و ترجمه را موردبررسی قرار دهیم.
ترجمه مشتری‌پسند در مقابل ترجمه حرفه‌ای
در دنیای درهم‌تنیده و به‌هم‌پیوسته انسان‌ها، زبان به سدی رایج تبدیل شده است. در زندگی روزمره، انسان‌ها بیش از هر نقطه‌ای از تاریخ با زبان‌های خارجی روبه‌رو می‌شوند. شرایط به‌مانند قبل نیست که ویدئوهای ضبط‌شده در چین یا هند، به‌سختی در غرب دیده و موردتوجه واقع شود. همچنین برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی ازطریق نرم‌افزار «زوم» توسط فردی در قاره‌ای دیگر غیرمعمول تلقی نمی‌شود؛ و حتی با پیشرفت اینترنت، ازدواج‌های مهاجران نیز برای چندین‌دهه به‌شکلی مداوم درحال‌افزایش است. اینک، فناوری ترجمه بیشتر برای سطح مشتری‌پسند مورداستفاده قرار می‌گیرد. ابزارهای فناوری ترجمه برای کمک به تسهیل تعاملات روزمره بین میلیون‌هانفر و درک عمومی ساخته شده است. این‌مسئله باعث می‌شود نوعی سردرگمی بین فناوری و مترجمان آموزش‌دیده و حرفه‌ای به‌وجود آید.
مترجمان ماهر و آموزش‌دیده؛
ترجمه فراتر از جایگزینی واژگان است
شما برای بیان تعریف و تمجید ساده از کسی، به مهارت‌های زبانی پیچیده‌ای نیاز ندارید؛ اما وقتی پیرامون جنبه‌های مختلف پرونده‌ای حقوقی، می‌خواهید تا از فردی خارجی‌زبان سؤالی بپرسید، به شناخت درجاتی مختلف از پیچیدگی در زبان نیاز دارید. درحالی‌که برنامه ترجمه ماشینی «گوگل ترنسلیت» برای تعاملات اساسی بین زبانی مؤثر است؛ این ابزار در ارائه خروجی باکیفیت اطلاعات بهداشتی، تجاری و حقوقی، مؤثر عمل نمی‌کند. منابع اسکن‌شده، دست‌نویس‌ها و کلمات اختصاری، همگی از موانع فعلی هستند که ترجمه ماشینی هنوز باموفقیت بر آن‌ها غلبه نکرده است. اکنون، اکثر کارهای اساسی ترجمه، برای مقاصد اجتماعی و حقوقی به‌کار برده می‌شوند؛ جایی‌که ازنظر قانونی لازم است شخص مترجم مسئول این‌کار باشد و نه هوش مصنوعی. ترجمه کلمه‌به‌کلمه (ترجمه تحت‌اللفظی) ماشین‌های ترجمه، اغلب در رساندن معنا و مفهوم صحیح، با نمایش نتایجی فاجعه‌آمیز یا مضحک، شکست خورده‌اند. در سال ۲۰۱۹، این ایده در یک محیط پزشکی-پژوهشی آزمایش شد؛ ماشین ترجمه «گوگل ترنسلیت» ۹۲درصد از جملات را به‌درستی دریافت کرده است؛ درحالی‌که دودرصد از ترجمه‌های نادرست ممکن است آسیب جدی به بیمار برساند. این آزمایش با جفت‌شدن زبان‌های انگلیسی-اسپانیایی و یادگیری ترجمه ماشینی وابسته به اعصاب بیماران، ازطریق «گوگل ترنسلیت» انجام شد. خطاهای این آزمایش با جفت‌سازی کمتر زبان‌های رایج افزایش می‌یابد و درصورتی‌که نتایج آن به‌صورت انبوه موردپذیرش قرار گیرد، ممکن است شکافِ میان جوامع و اقلیت‌های محروم را بدتر سازد. به‌عنوان نمونه: بسیاری از زبان‌های مردم آفریقا درحال‌حاضر در مترجم گوگل قرار داده نشده است؛ مانند «اورومو» که به‌تقریب ۳۴میلیون‌نفر به این زبان صحبت می‌کنند. حتی اگر ماشین‌های ترجمه بتوانند کلمه‌به‌کلمه زبان را به‌درستی ترجمه کنند، ممکن است که هنوز کاملاً کاربردی به‌نظر نرسند. زبان، حتی در مکالمه‌ای ابتدایی، پیچیده‌تر از آن‌چیزی‌ست‌که ما معمولاً تصور می‌کنیم. درمان‌شناسان، سخنرانی‌نویسان و فروشندگان سال‌ها وقت خودشان را صرف بهبود و تکمیل لحن و انتخاب کلمه و ایجاد الگویی از گفتار می‌کنند که کاملاً به اهداف آن‌ها ارتباط می‌یابد. زبان‌ها تکامل می‌یابند، نحوها تغییر می‌کنند و ماشین‌ها باید از الگوهای منسوخ‌شده خود دوری کنند تا بهتر با کاربران سازگار شوند. زبان عامیانه یا کوچه‌بازاری، لطیفه‌های اینترنتی (میم‌ها)، طنز و موضوعات احساسی برای تعاملات روزمره ما ضروری هستند و کارآفرینان این‌مسئله را درک می‌کنند. براین‌مبنا؛ کلیه موارد فوق به حوزه‌هایی مربوط می‌شوند که ترجمه ماشینی در آینده، توانایی جایگزین و تقلید آن‌ها را نخواهد داشت. اکنون، ماشین‌های ترجمه از دقت لازم برای ارائه باکیفیت ترجمه متون پزشکی برخوردار نیستند و شخصیتی برای بازآفرینی یک فرهنگ تازه را ندارند.
چگونه آژانس‌های خدماتی ترجمه هنوز می‌توانند رشد و پرورش پیدا کنند؟
در عصر مدرن، آژانس‌های خدماتی ترجمه، در میان انبوهی از پیشرفت‌های فناورانه، چه گام‌هایی را می‌توانند برای پیشرفت جایگاهشان بردارند؟ برای پاسخ به این سؤال، ما پیشنهاد می‌دهیم که ابتدا فرایند ترجمه را به حوزه‌هایی انتقال دهند که فناوری نتواند جایگزین آن‌ها شود. کارآفرینان ترجمه با تنوع‌بخشیدن به پیشنهاد‌هایشان، می‌توانند اطمینان حاصل کنند که هیچ برنامه یا اپلیکیشن جدیدی به‌طورناگهانی کل ساختار کسب‌وکارشان را تضعیف نمی‌کند. یکی‌دیگر از گزینه‌های کارآفرینان ترجمه، تمرکز بر بازارهای درحال‌رشد اما کم‌برخوردار است. میلیون‌هانفر در بازارهای نوظهور در سراسر جهان وارد فضای آنلاین می‌شوند و به‌دنبال راه‌حل‌های حرفه‌ای برای پیشرفت زبان هستند. به‌عنوان نمونه: کشور «اندونزی» به‌عنوان یک بازار نوظهور برتر در سال ۲۰۲۰ درنظر گرفته می‌شود و تقریباً خدمات ترجمه خودکار مؤثری ندارد. دلیل ناکارآمدی خدمات ترجمه در کشور مذکور این‌است‌که مکالمه روزانه بین اندونزیایی‌ها با لهجه قومی محلی ادغام شده است. سازگاری کامل به کارکردهای سازمان‌های دولتی و تجاری درآن‌کشور، می‌تواند راهی برای درآمدزایی مترجمان تلقی شود. همان‌طورکه پیش‌تر شرح دادیم؛ انتقال عملیات ترجمه به خدمات پزشکی و حقوقی نیز گزینه‌ای ایدئال محسوب می‌شود. ابتدا با تمرکز بر نیازهای ویژه، کارآفرین باید خدمات ترجمه‌اش درآن‌حوزه توسعه دهد. ارائه خدمات ترجمه باکیفیت به افرادی‌که قصد مهاجرت دارند می‌تواند پایه‌های آژانس خدماتی ترجمه شما را برای سالیان دراز پایدار نگه دارد.
ترجمه ماشینی یا ترجمه کمک رایانه؛ مسئله این است!
بسیاری از علاقه‌مندان که می‌خواهند مهارت ترجمه را بیاموزند، اغلب ترجمه ماشینی را با ترجمه کمک‌رایانه اشتباه می‌گیرند؛ Computer Aided Translation Tools (به‌اختصار CAT) ابزارهایی هستند که برای تسهیل عملیات ترجمه به مترجم کمک می‌کنند. ابزارهای CAT اولین انقلاب بزرگ در صنعت ترجمه بودند و به‌لطفِ داشتنِ حافظه ترجمه، مبانی اصطلاحات و بررسی ارزشیابی کیفی ترجمه، شیوه کار مترجمان را به‌طورکامل تغییر دادند. ابزارهای CAT درابتدا به‌نظر می‌رسید که تهدیدی برای حرفه مترجمی تلقی شود؛ اما به‌مرورزمان مترجمان متوجه شدند که استفاده از ابزارهای مذکور برای انجام عملیات سنگین ترجمه، حیاتی‌ست. ترجمه کمک‌رایانه در بهبود خروجی ترجمه‌های ماشینی تأثیر مستقیمی می‌گذارد. بهترین و مهم‌ترین نرم‌افزار کمک‌رایانه ترجمه، «ترادوس» است. این نرم‌افزار در ارائه ترجمه درست و بدون ایراد کمک بسزایی می‌کند. گفتنی‌ست؛ مترجم حرفه‌ای برای تأسیس یک آژانس خدماتی ترجمه، باید حداقل کارکردن با نرم‌افزار «ترادوس» را به تمام کارمندان خود آموزش دهد.
جمع‌بندی
درمجموع، ماشین‌های ترجمه به‌طور اصولی روی ارائه خدمات ترجمه‌ای مشتری‌محور تمرکز کرده و داده‌های آن به‌گونه‌ای نیست که تمامی حوزه‌های موجود در سراسر جهان را پوشش دهد. نیاز افراد به متون برگردان پژوهشی، پزشکی و اسنادی هرروز بیشتر می‌شود؛ بنابراین، جایگاه مترجمان ماهر و حرفه‌ای همچنان ثابت و استوار باقی می‌ماند و سال‌ها طول می‌کشد که فناوری بتواند اختلالی در کار آن‌ها به‌وجود آورد.
*ترجمه از Forbes