بارتلبی و شرکا
«بارتلبی و شرکا» اولین کتابیست که از «انریکه بیلا-ماتاس» (با اجازه خودش) بهفارسی بازگردانده میشود. «بیلا-ماتاس» از همان بدو نوشتن، بهقول خودش؛ روی «ادبیات مخاطره» یا بهعبارتی ادبیاتِ امتحانپسنداده شرط بست. «بارتلبی و شرکا» (۲۰۰۰) درواقع، یکی از آن قمارهای غریب و تجربی او بوده است با مفهوم «ژانر» که اینپروژه را در «ناخوشی مُنتانو» (۲۰۰۲) و «دکتر پاسابِنتو» (۲۰۰۵) پی میگیرد و «سهگانه متا-ادبی» (Trilogía Meta-Literaria) با محوریت مسئله «هویت» نویسنده و هنرمند بهدست میدهد. وقتی «بارتلبی و شرکا» در اسپانیا به چاپ میرسد، میان منتقدین ولولهای برپا میشود که آیا این اثر را رمان بنامند، ضدِ-رمان بنامند یا مِتا-رمان؟! اما فارغازاینکه ژانر این اثر را چه بنامیم، «بیلا-ماتاس» در «بارتلبی و شرکا» سراغ «هزارتوییهایی از نَه» و آدم-نَههایِ کمیاب و بدیع رفته و آنها را چنان با واقعیت و خیال در هم آمیخته که خواننده راحتطلبِ معاصرش را با فضاهایی یکسر پارادوکسیکال مواجه میکند و مفهوم رمانخواندن را دستکم برای چندساعتی در تعلیق نگه میدارد. نویسنده گوشهنشینِ بارسلونایی، شوخطبعانه و هوشمندانه «مجمعالکواکبی» از مؤلفانی ساخته که به سندرم بارتلبی محررِ «هرمان ملویل» گرفتار آمدهاند و در فراسوی نیکوبَد، قلم را زمین گذاشته و در صلاتِظهری آفتابی، پیشازآنکه متوسطالحالها هوا را غبارآلود کنند، ترجیح دادهاند تا در یک رمان، یک قصه، یک تکشعر، یک سطر و حتی یک کلمه زندگی کنند؛ در یک نَه! «بارتلبی محرر» (ملویل)؛ این شمایل یگانه تاریخ ادبیات، ساحت دیگری از بودن که به قطعیت از الزامات جهان نو بود را برای همگان بهنمایش گذاشت. میتوان گفت؛ «بارتلبی» آغازگر توانِ «نه»گفتن و عمل به آن بود! این پارادوکس عظیم که به ما میگفت «ترجیح میدهم که اینکار را انجام ندهم!» خود انجام کار سترگی بوده، هست و خواهد بود؛ پراکسیسی که بودن ما در جهان و مواجهه با پدیدههایش را تغییر داد. این اثر، با ترجمه وحید علیزاده رزازی در 200صفحه و با قیمت 62هزارتومان توسط نشر «قدیانی» منتشر شده است.