مسجد «رنگونیها» آبادان؛ یادگاری پرنقشونگار معماری هندی
نام «آبادان» گره همیشگی با صنعت نفت خورده. بسیاری از بناها، رخدادها و یادگارهای «آبادان» بهشکلی با وجود پالایشگاه نفت ارتباط دارند. مسجد «رانگونیها» یا آنگونه که آبادانیها میگویند: «رنگونیها»، با معماری هندی بههمت رانگونیهای اهل «برمه» در «آبادان» ساخته شده است؛ اما میان «آبادان» تا «هند» و «رانگون» که فاصله فراوان بود! ماجرا ازاینقرار بود که بعد از پیداشدن نفت در «مسجدسلیمان»، باید پالایشگاهی ساخته میشد. پیشنهاد انگلیسیها مدل پالایشگاه «برمه» بود که قبلاً تجربه همکاری با آنها را داشتند. «آبادان» (در استان خوزستان) برای ساخت پالایشگاه انتخاب شد؛ چراکه کنار رودخانه «کارون» قرار داشت و میشد اسکلهای برای صادرات نفت درکنارآن ساخت؛ بنابراین، انگلیسیها تعدادی از مهندسان و کارگران برمهای را به «آبادان» آورده بودند تا از تجربه آنها در صنعت نفت بهره ببرند. با آغازبهکار پالایشگاه، افراد بسیاری از شهرها و کشورهای گوناگون به اینشهر مهاجرت کردند. بخشی از مهاجران، از کشورهای «هند»، «پاکستان» و «برمه» (اکنون «میانمار» نامیده میشود) بودند. مسجد «رنگونیها» آنزمان، نزدیک پالایشگاه با کمک مالی آن و برای مسلمانان مهاجر «رانگون» ساخته شد. ساخت این بنا از سال ۱۲۹۱ پایهریزی شد و حدود هفتسال ادامه داشت و بالاخره سال ۱۲۹۹ بهپایان رسید. معمارانش، اهل «هند» بودند؛ ازاینرو، معماری مسجد بهسبک هندیست. این مسجد، چهار گنبد کوچک و دو مناره دارد. نمای بیرونیاش، با سیمان تزیین شده و رنگارنگ است. نقشونگارهای نمای بیرونی نیز برجستهاند. تزیین این مسجد شاید گچبری بهنظر برسد؛ درواقع، با سیمان تزیین شده و بهعبارتی: آرایههای آن سیمانبُریست. همچنین آینه که یکی از عناصر معماری ایرانی برای تزیین کاخها و امامزادههاست، در تزیین مسجد «رَنگونیها» بهکار رفته. بهنظر میرسد بخشی از مصالح ساختمانی؛ ازجمله رنگ را از «هند» به ایران آوردهاند. بنای مسجد، از آجر ساخته شده است و ملاط آهک و گل دارد و شامل شبستان، حیاط اصلی و ماذنه میشود. جلوی بنا نقشینهای با عبارت «بسمالله الرحمن الرحیم» را میتوان مشاهده کرد. برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به پایه، دو تونل هوا زیر آن ساخته شده است. ایرنا