سفر هیئت سعودی به ایران؛ و چند نکته کلیدی
سفر خالد بن سلمان بن عبدالعزیز؛ وزیر دفاع عربستان به ایران را میتوان مهمترین رخداد روزهای اخیر دیپلماسی منطقهای دولت چهاردهم تحلیل کرد. وزیر دفاع عربستان در سفر روز پنجشنبه به تهران؛ با رهبر معظم انقلاب، مسعود پزشکیان (رئیسجمهوری)، علیاکبر احمدیان (نماینده رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی) و سرلشگر محمد باقری (رئیس ستاد کل نیروهای مسلح) دیدار و گفتوگو کرد. ایران و عربستان؛ دو بازیگر، دو قدرت، دو کشور و دو دولت مهم منطقهای هستند که برای سالهای متمادی در دو سوی تنگه هرمز و خلیجفارس قرار گرفته و همزیستی مسالمتآمیز و همکاری داشتهاند. مناسبات تهران و ریاض ورای رخدادهای مختلف و بحرانهای ژئوپلتیکی در منطقه غرب آسیا همواره مبتنیبر منافع ملی بوده است.
محمدمهدی ملکی: یک کارشناس مسائل منطقه گفت: پس از ماهها رکود در روابط ایران و عربستان بهدلیل تحولات منطقهای، سفر رسمی وزیر دفاع سعودی به تهران باردیگر نشان داد که ارادهای جدی برای گسترش و تعمیق مناسبات دو کشور درحالشکلگیری است. اصغر زارعی بااشارهبه سفر اخیر «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران، این سفر را بسیارمهم و معنادار توصیف کرد و گفت: وزیر دفاع عربستان، بهعنوان نفر سوم قدرت در ساختار حاکمیتی اینکشور پس از ملک سلمان و محمد بن سلمان، نقشی کلیدی در تصمیمگیریهای استراتژیک اینکشور دارد و حضور او در تهران را باید درراستای تلاش دو کشور برای تعمیق و گسترش مناسبات ارزیابی کرد. وی بااشارهبه روند احیای روابط میان ایران و عربستان افزود: روند تنظیم و بازسازی روابط دوجانبه، در زمان دولت شهید آیتالله رئیسی آغاز شد و با وساطت جمهوری خلق چین، گامی مهم در مسیر ایجاد گفتوگو و تعامل سازنده میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برداشته شد. پسازآن، شاهد دیدارها و تبادلات دیپلماتیک متعددی میان تهران و ریاض بودیم. بهگفته زارعی، با وجود این تلاشها، برخی تحولات منطقهای ازجمله درگیریهای اکتبر ۲۰۲۳ میان رژیم صهیونیستی و حماس، ناآرامیها در لبنان و استمرار جنگ در یمن، تأثیراتی منفی بر روند گسترش روابط دو کشور گذاشت. وی درادامه تصریح کرد: با وجود این چالشها، واقعگرایی جدیدی در سیاست خارجی عربستان شکل گرفته که ناشی از درک شرایط متحول منطقه و موقعیت راهبردی جمهوری اسلامی ایران است. این کارشناس مسائل منطقه بااشارهبه بازگشت دونالد ترامپ به عرصه سیاسی ایالاتمتحده، گفت: عربستان سعودی امروز بیش از هر زمان دیگری درک کرده که معادلات منطقهای بدون حضور فعال ایران شکل نخواهد گرفت. اینکشور بهایننتیجه رسیده که بهجای تقابل با تهران، باید بهدنبال همکاری و استفاده از ظرفیتهای جمهوری اسلامی ایران برای تأمین ثبات و امنیت منطقهای باشد. زارعی ادامه داد: سفر وزیر دفاع عربستان به تهران و دیدار با مقامات عالیرتبه نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران، ازجمله دیدار با سرلشکر محمد باقری، همچنین ابلاغ پیامهای رسمی بین رهبران دو کشور، همگی نشاندهنده عزم و اراده واقعی طرفین برای بازسازی و تعمیق روابط است. این تحولات نشانهای روشن از تغییر رویکرد ریاض در قبال تهران و منطقه است. وی بااشارهبه پیشینه روابط ایران و عربستان اظهار داشت: از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون، روابط این دو کشور همواره در سطح منطقهای و بینالمللی اهمیت بالایی داشته است. پیشازانقلاب اسلامی، آمریکا با سیاست «دو ستون»، نقش ژاندارمی منطقه را به ایران و نقش ستون اقتصادی را به عربستان سپرده بود؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی، این معادله بهکلی دگرگون شد و آمریکا در حفظ نفوذ خود در منطقه دچار چالش شد. زارعی افزود: در دهههای گذشته، آمریکا ازطریق راهبرد جنگهای نیابتی تلاش کرد خلأ ناشی از فروپاشی سیاست دو ستونی را جبران کند و عربستان نیز یکی از اصلیترین بازیگران این راهبرد شد. از جنگ تحمیلی علیه ایران تا بحران سوریه و تحولات یمن، نقش عربستان در اجرای سیاستهای آمریکا بسیار پررنگ بود و هزینههای سنگینی نیز برای اینکشور در پی داشت. او درادامه گفت: امروز اما جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یک قدرت منطقهای و حتی فرامنطقهای، توانسته جایگاه خود را در معادلات ژئوپلیتیک تثبیت کند. توانمندیهای دفاعی، فناوریهای نوین و استقلال سیاسی ایران، باعث شده عربستان به این درک برسد که برای تأمین منافع راهبردی خود، باید مسیر جدیدی را درپیش بگیرد. این کارشناس مسائل منطقه بااشارهبه نقش مهم میانجیگری چین در آغاز روند جدید روابط تهران و ریاض اظهار کرد: سیاست خارجی چین در خاورمیانه، برخلاف رویکرد مداخلهگرایانه غرب، بر ثبات و توسعه اقتصادی متمرکز است. همین رویکرد زمینهساز آنشدکه دو کشور ایران و عربستان گامهای عملی و مؤثری در مسیر نزدیکی بردارند. وی درپایان خاطرنشان کرد: پیامهای ردوبدل شده میان رهبران دو کشور، ازجمله پیام مقام معظم رهبری به پادشاه عربستان و بالعکس، دیدارهای سطحبالا و گفتوگوهای صورتگرفته در تهران، همه بیانگر درکی متقابل و عمیق از ضرورت همکاریهای دوجانبه است. اگر اینمسیر با درایت و واقعبینی ادامه یابد، میتوان انتظار داشت که مناسبات تهران و ریاض نهتنها بهنفع ملتهای دو کشور، بلکه بهسود کل منطقه و امنیت جهانی نیز باشد. «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان سعودی عصر پنجشنبه گذشته پیام پادشاه اینکشور را تقدیم حضرت آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب اسلامی کرد. رهبر انقلاب اسلامی درایندیدار تأکید کردند: اعتقاد ما ایناستکه ارتباط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان برای هر دو کشور مفید خواهد بود و دو کشور میتوانند تکمیلکننده یکدیگر باشند. حضرت آیتالله خامنهای باتأکیدبراینکه گسترش روابط دو کشور دشمنانی دارد، خاطرنشان کردند: باید بر این انگیزههای خصمانه فائق آمد و دراینخصوص آماده هستیم. بهباور تحلیلگران؛ دیدار وزیر دفاع عربستان سعودی از ایران و گفتوگو با مقام معظم رهبری و رئیسجمهوری نقطهعطف دیگری در مناسبات تهران-ریاض پس از توافق عادیسازی روابط ایران و عربستان در پکن است. همانطورکه پزشکیان پیشازاین بارها بر گسترش مناسبات با کشورهای همسایه و بهویژه کشورهای مهم منطقه تأکید داشته، گسترش همکاریهای دوجانبه تهران-ریاض افزون بر تأمین منافع ملی دو کشور، میتواند به صلح و ثبات در منطقه نیز بینجامد. مسعود پزشکیان رئیسجمهوری اسلامی ایران عصر روز پنجشنبه در دیدار با وزیر دفاع عربستان باتأکیدبر ضرورت تحکیم وحدت و انسجام در جهان اسلام، خواستار توسعه همکاریهای دوجانبه میان ایران و عربستان در همه حوزهها و بهره از ظرفیتهای مشترک برای حلوفصل مسائل منطقهای شد. جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد تا در همه زمینهها روابط خود با عربستان را گسترش داده و همکاریهای دوجانبه را به سایر کشورهای اسلامی تعمیم دهد. خالد بن سلمان بن عبدالعزیز نیز باتأکیدبر نقش کلیدی تهران و ریاض در معادلات منطقهای گفت: ایران و عربستان دو ستون اصلی منطقه هستند و روابط مستحکم میان دو کشور، میتواند الگویی مؤثر برای همگرایی و همافزایی در جهان اسلام باشد. توافق پکن، آغاز مسیر همکاری میان دو کشور است و سقف روابط ما میتواند بسیار فراترازآن تعریف شود. ایران و عربستان با وجود روابط سینوسی در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ (۱۰ مارس ۲۰۲۳) پس از هفتسال، روابط خود را با میانجیگری چین احیا کردند. پس از احیای روابط میان تهران و ریاض، دو کشور مناسبات خود را در همه زمینهها گسترش دادند که سفر وزیر دفاع عربستان به تهران و دیدار با مقامات ارشد نظام را میتوان در همین چارچوب مورد ارزیابی قرار داد. بنابراین، سفر وزیر دفاع عربستان به تهران را می توان آغازی بر همکاریهای گسترده تهران-ریاض تحلیل کرد. همانطورکه مسعود پزشکیان رئیسجمهوری اسلامی ایران اشاره کرد، جمهوری اسلامی ایران بهمنظور ایجاد کارگروههای مشترک در حوزههای مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان دو کشور آمادگی کامل دارد و با عزم و اراده راسخ در مسیر تحکیم روابط با همسایگان خود بهویژه پادشاهی عربستان سعودی حرکت خواهد کرد. همچنین گسترش مناسبات تهران-ریاض را میتوان از بعد منطقهای نیز موردبررسی قرار داد. امروز منطقه آسیا دچار چالشها و بحرانهای گستردهای ازجمله بحران غزه است که جمهوری اسلامی و عربستان میتوانند با همکاری یکدیگر این بحران حل کنند. رئیسجمهور پزشکیان در دیدار با وزیر دفاع عربستان بااشارهبه وضعیت ناگوار مردم غزه گفت: چنانچه جوامع اسلامی بهزبانی مشترک و اتحادی واقعی دست یابند، رژیم صهیونیستی دیگر قادر نخواهد بود فجایع انسانی نظیر آنچه امروز در غزه میگذرد را رقم بزند. وزیر دفاع عربستان نیز بااشارهبه بحران غزه تأکید کرد: مواضع ایران و عربستان در قبال تحولات غزه و فلسطین همسو بوده و اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه، کرانه باختری، لبنان و سوریه نشان از تلاش این رژیم برای سوءاستفاده از خلأهای موجود در منطقه دارد. ایران و عربستان بهعنوان دو ستون صلح و ثبات منطقه از ظرفیتی برخوردارند که با همکاری در حوزه ثباتآفرینی، بحرانهای جهان اسلام را حلوفصل کنند. علیرضا عنایتی؛ سفیر جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی، درمصاحبهبا شبکههای العربیه و الحدث، بااشارهبه روند بهبود و گسترش روابط دوجانبه، اظهار داشت: ما با این سفر، وارد مرحلهای جدید در مناسبات دو کشور شدهایم و اینامر، بیانگر عزم متقابل تهران و ریاض برای گشودن افقهای تازه همکاریست. ایرنا