اقتباسهای درخشان ادبی روی پرده سینما
داستانها و روایتها گاهی از میان کتابها سر برمیآورند و مسیر جدیدی درپیش میگیرند. مسیری که ممکن است به پرده نقرهای برسد یا سر از جعبه جادویی تلویزیون دربیاورد. دراینصورت نام آنها میشود «اقتباس»؛ اقتباسهای سینمایی، تلویزیونی و ... که هرکدام سهم خود را در جانبخشی به روایتهای نویسندگان داشتهاند. اقتباس هنری یکی از جذابترین مسیرهای آثار نمایشی است که قصهها را به تولیدات جاودانهای بدل میکنند که برای تمام دوران جذاب است.
نمیتوان از اقتباس صحبت کرد اما از «رستگاری در شاوشنگ» سخنی بهمیان نیاورد. «اندی دوفرین» بانکدار جوانیست که بهجرم قتل همسرش به حبس ابد در زندان ایالتی شاوشنگ محکوم میشود. وی ادعا دارد جرمی مرتکب نشده اما قاضی او را گناهکار اعلامش میکند و او سالها دراینزندان میگذراند ... این فیلم ساخته ۱۹۹۴ بهکارگردانی «فرانک دارابانت» است که از یکی از آثار «استیون کینگ» اقتباس شده. «غرور و تعصب» یکیدیگر از اقتباسهای سینمایی موفق سینماست. این اثر یک درام عاشقانه بهکارگردانی «جو رایت» است که در سال ۲۰۰۵ تولید شد. این فیلم اقتباسی از کتابی بههمیننام اثر «جین آستین» (۱۸۱۳) است و با استقبال گسترده مخاطبان روبهرو و نامزد چهار جایزه اسکار شد. «غرور و تعصب» یک درام عاشقانه است که حول محور خانواده «بنت» در انگلستان قرن 19 پیش میرود. خانم «بنت» تصمیم دارد پنج دخترش با اشرافزادهها ازدواج کنند اما هریک دچار داستانی عاشقانه میشوند. اینروزها سریال «صدسال تنهایی» مورداستقبال جهانی قرار گرفته؛ اثری که اقتباسی از شاهکار ادبی «گابریل گارسیا مارکز» (نویسنده کلمبیایی) است که بهخاطرآن برنده جایزه نوبل ادبیات هم شد. فیلم درحالپخش بوده و فصل اول آن بهاتمام رسیده است؛ فیلمی که ترکیبی از ژانرهای مختلفی مثل درام خانوادگی، تاریخی و اجتماعی و ... است. این فیلم در فصل اول توسط دونفر (الکس گارسیا لوپز و لورا مورا) کارگردانی شد. فیلم دراینفصل مورداستقبال منتقدان قرار گرفت. در ژانر فانتزی باید به «هری پاتر» اشاره کرد؛ که موفقیت جهانی بهدست آورد. اقتباس سینمایی «هری پاتر» از مجموعه رمانهای پرفروش «جی.کی. رولینگ» صورت گرفت. وفاداری به فضای کتاب، انتخاب خوب بازیگران، جلوههای ویژه و دنیاسازی از علل موفقیت فیلمهای «هری پاتر» محسوب میشود. فیلمهای «ارباب حلقهها» توسط «پیتر جکسون» بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ ساخته شد. این سهگانه براساس رمان حماسی «جی.آر.آر. تالکین» خلق و موفق شد نظر منتقدان و مخاطبان عمومی را جلب کند. این سهگانه، از کاملترین اقتباسهای تاریخ و تحسینشدهترین این آثار است و موفق شد ۱۱ جایزه اسکار را ازآنخود کند. این سهگانه تأثیراتی ازنظر تکنیکهای بصری و ... بر سینمای بعد از خود نیز گذاشت؛ ازجمله احیای ژانر فانتزی که پس از موفقیت آن، آثاری مثل «هابیت» و «بازی تاجوتخت» ساخته شدند. «نیروهای اهریمنی» اقتباسی برپایه مجموعه رمانهای فانتزی «فیلیپ پولمن» باهمیننام است. اثر سینمایی آن باعنوان «سپیده طلای شمالی» در ۲۰۰۷ بهکارگردانی «کریس وایتز» ساخته شد. کتاب، «حماسه» فانتزی-علمی با مضامین عمیق فلسفی، مذهبیست که در سهجلد روایت میشود. در اثر سینمایی تغییراتی از کتاب اصلی بهچشم میخورد که فیلم را دچار ضعف کرده است. مشکلات بحثبرانگیز مانند تغییر پایان کتاب و حذف عناصر کلیدی داستان که باعث شد فیلم آن در گیشه شکست بخورد؛ اما سریال این اثر اقتباسی که بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۲ ساخته شد، محصولی بهمراتب موفقتر بود. از عواملی که باعث شد سریال از فیلم سینمایی موفقتر باشد را باید در پرداخت عمیقتر به مضامین، بازیهای بهتر و وفاداری به کتاب دید. «بازی تاجوتخت» برپایه مجموعه رمانهای «ترانه یخ و آتش» ساخته شد. توسعه شخصیتهای، تغییرات خلاقانه و جلوههای ویژه جذاب از جمله عوامل موفقیت مجموعه تلویزیونیست و نشان داد اقتباسهای تلویزیونی میتوانند از منابع ادبی خود فراتر روند. «دختر گمشده» یک اقتباس سینمایی از رمان پرفروش «گیلیان فلین» باهمیننام است که توسط «دیوید فینچر» کارگردانی شد. این فیلم از موفقترین اقتباسهای دهه ۲۰۱۰ محسوب میشود که هم ازنظر هنری و هم تجاری به موفقیت چشمگیری دست یافت. داستان حول محور «نیک دان» میچرخد که همسرش «امی» بهطور مرموز ناپدید میشود. منتقدان عواملی مثل کارگردانی استادانه، بازیهای درخشان، تدوین دقیق، تعلیق مناسب، فیلمنامه هوشمند با حفظ ساختار غیرخطی کتاب را علل موفقیت و ماندگاری فیلم توصیف کردهاند. فیلمهای اقتباسی «دختری با خالکوبی اژدها»، براساس رمان مشهور «استیگ لارسون» ساخته شده است. این قصه جنایی مهیج بهدلیل شخصیت منحصربهفرد «لیسبت سالاندر» و روایت تاریکش شناخته میشود. تاکنون دو اقتباس عمده از این کتاب وجود دارد: نسخه سوئدی در سال ۲۰۰۹ بهکارگردانی «نیلز آردن اوپلو» ساخته شد. عواملی مثل وفاداری بالا به کتاب، بازی خیرهکننده و فضاسازی تاریک و شمالی برحسب حسوحال سرزمین سوئد باعث موفقیت آن شد. نسخه آمریکایی فیلم نیز سال ۲۰۱۱ بهکارگردانی «دیوید فینچر» ساخته شد. کارگردانی استادانه و تولید پرجزئیات از ویژگیهای این فیلم اقتباسی بهشمار میآید. مخاطبان اگر بهدنبال نسخه وفادارتر به کتاب هستند، نسخه سوئدی و اگر بهدنبال نسخه سینماییتر هستند، ساخته آمریکایی را مشاهده کنند. نمیتوان از ژانر جنایی سخن گفت؛ اما از «آگاتا کریستی» حرفی بهمیان نیاورد. فیلم «قتل در قطار شرقی» از جمله آثار ژانر جناییست که اقتباسی از کارهای «کریستی» محسوب میشود. این داستان مرموز و پرتعلیق، یکی از محبوبترین آثار «هرکول پوآرو»؛ کارآگاه بلژیکیست. تاکنون چندین اقتباس از رمان وجود دارد که معروفترین آنها نسخه کلاسیک اثر «سیدنی لومت» است. وفاداری بالا به کتاب، گروه بازیگران افسانهای بهگونهایکه ۱۲ ستاره هالیوود در نقش مظنونین به ایفای نقش پرداختهاند. نسخه مدرن ۲۰۱۷ را «کنت برانا» کارگردانی کرده که ویژگیهایی نظیر جلوههای بصری جذاب و پوآروی پرجزئیات (ازنظر چهره و لهجه) دارد. «دفترچه خاطرات» (2004) یک درام عاشقانه اقتباسی از رمان پرفروش «نیکلاس اسپارکس» باهمیننام است؛ روایت عشق آتشین و پرفرازونشیب «نوح کالهاون» و «آلی همیلتون» از جوانی تا پیری. داستان، در دو خط زمانی (گذشته و حال) روایت میشود. پایان تأثیرگذار، کارگردانی احساسی و ... از جمله علل موفقیت این فیلم عاشقانه است. این فیلم هم در میان مخاطبان و هم در گیشه موفق شد. «تاوان» (2007) یک درام تاریخی اقتباسی از رمان مشهور «ایان مکیوِن» باهمیننام است که توسط «جو رایت» ساخته شد. در انگلستان ۱۹۳۰، سوءتفاهم منجر به دروغی ویرانگر میشود که زندگی سهنفر را برای همیشه تغییر میدهد. فیلم بهطورکلی وفادار به کتاب است؛ اما برخی جزئیات روانشناختی شخصیتها (بهویژه بریونی) در کتاب عمیقتر بررسی شدهاند. فیلم را تلفیق سینما و ادبیات در سطحبالا توصیف کردهاند. کارگردانی تحسینبرانگیز «رایت» شامل عناصری مانند استفاده از نماهای طولانی، روایت غیرخطی و فلاشبکهای هنرمندانه، بازیهای درخشان، نظر منتقدان را جلب کرد و در گیشه موفق شد. «همسر مسافر زمان» (۲۰۰۹) یک درام عاشقانه علمی-تخیلیست که برپایه رمان پرفروش «آدرین نین گودری» باهمیننام ساخته شد. این فیلم ساخته «رابرت شونتکه»؛ قصه «هنری دتمب» را روایت میکند؛ یک کتابدار با اختلالی ژنتیکی که باعث میشود ناخواسته در زمان سفر کند! فیلم بهرغم موفقیتهای تجاری؛ اما انتقاداتی هم درپی داشت که ازآنجمله میتوان به عدمانتقال درست پیچیدگی زمانی و حذف برخی از عناصر مهم اشاره کرد. احتمالاً در کتابفروشیها «من پیش از تو» اثر «جوجو مویز» را دیده باشید؛ اثری که خیلیزود مُد شد و بسیاری از نوجوانان ایران آنرا خواندند. فیلم «من پیش از تو»، درامی عاشقانه اقتباسی از رمان پرفروش «جوجو مویز» باهمیننام است. این فیلم ساخته «تئا شاروک»، داستانی احساسی و جنجالی درباره عشق، آزادی و حق انتخاب را روایت میکند. این فیلم اگرچه موفقیتهای تجاری هم کسب کرد؛ اما واکنشهای متفاوتی از منتقدان هم داشت، زیرا برخی منتقدان معتقدند که فیلم «ارزش زندگی معلولین» را زیرسؤال بُرد. سادهسازی مسائل اخلاقی پیچیده نیز از جمله مفاهیم موردانتقاد دراینفیلم بود. «درخشش» یکی از معروفترین اقتباسهای سینمایی از رمان «استیون کینگ» است که توسط «استنلی کوبریک» کارگردانی شده است. این فیلم با بازی خیرهکننده «جک نیکلسون»، به یک کلاسیک ترسناک تبدیل شده که با گذشت بیش از ۴۰سال همچنان مورد تحلیل و ستایش قرار دارد. «جک تورنس» نویسندهایست که بهعنوان سرپرست زمستانی هتلی دورافتاده استخدام میشود. او همراه خانواده (همسر و پسرش که دارای قدرت «درخشش» است) نیروهای شرور هتل بهتدریج ذهن جک را تسخیر میکنند. «کوبریک» با تغییرات قابلتوجهی نسبت به کتاب، اثر خودش را خلق کرد. درحالیکه کتاب بر ترسهای شخصی و اعتیاد تمرکز داشت، فیلم بیشتر بر جنون و تنهایی تأکید دارد. ایبنا