موج مقاومت جهانی علیه رویکرد تهاجمی ترامپ
«ترامپ» هیچگاه تصور نمیکرد که فشارهایش برای کسب امتیازات تجاری و سیاسی از کشورهای جهان با این مقاومت گسترده مواجه شود؛ رئیسجمهوری آمریکا اکنون در موضعی بهمراتب ضعیفتر از قبل قرار دارد زیرا بسیاری جوامع؛ از اسپانیا تا چین و حتی هند بهدنبال استقلال سیاسی و اقتصادی بیشتر از ایالاتمتحده برآمدهاند.
حسین عباسینسب: بازگشت «دونالد ترامپ» به اتاق بیضی کاخ سفید در سال ۲۰۲۵ و اتخاذ سیاستهای موردنظر وی، ازجمله اعمال تعرفه علیه بسیاری از کشورهای جهان باردیگر صحنه جهانی را به میدان تقابلهای بیسابقه تبدیل کرد. ترامپ بهبهانه کاهش تراز تجاری و مدیریت بدهیهای اینکشور، با افزایش ناگهانی و گسترده تعرفهها علیه طیفی از شرکای تجاری (از قدرتهای اقتصادی بزرگ تا نوظهورها) تلاش کرد امتیازات بیشتری را در مذاکرات دوجانبه و چندجانبه با دولتها بهدست آورد اما برخلاف انتظار کاخ سفید، کشورهای زیادی نهتنها برابر این فشارها عقبنشینی نکردند بلکه با اتخاذ سیاستهای مستقل و حتی مقابلهبهمثل، مسیرهای جدیدی را برای کاهش وابستگی خود به بازار آمریکا و حفظ استقلال اقتصادی و سیاسی ایجاد کردند. این گزارش به بررسی جزئیات واکنش چند کشور کلیدی میپردازد که مقابل زیادهخواهی تعرفهای ترامپ با اقدامات گوناگون (از کمپینهای مردمی و اقدامات حقوقی تا تغییر راهبردهای تجاری و دفاعی) ایستادگی کردند. در هفتههای اخیر، اسپانیا به یکی از نمادهای ایستادگی در برابر فشارهای دولت ترامپ تبدیل شده و یکی از شدیدترین واکنشها را اتخاذ کرده. نخستوزیر «پدرو سانچز» درواکنشبه انتقاد تند ترامپ که آنها را به «سواریگرفتن رایگان از ناتو» متهم کرده و خواستار افزایش بودجه دفاعی به پنجدرصد تولید ناخالص داخلی شده بود، اعلام کرد که اسپانیا طی دهه گذشته ۷۰درصد به بودجه دفاعی خود افزوده و اکنون بیش از ۳۰درصد آنرا صرف خرید تجهیزات جدید میکند؛ رقمی که حتی بالاتر از معیار ۲۰درصدی ناتو است. وی تأکید کرد اسپانیا سهم واقعی خود را پرداخته و حاضر نیست وارد مسابقه بیپایان افزایش هزینههای نظامی شود. این موضعگیری، تنها به حوزه دفاعی محدود نماند. دولت سانچز با رد خرید جنگندههای آمریکایی اف35 تصمیم گرفت سرمایهگذاری خود را روی پروژه اروپایی «یوروفایتر تایفون» و برنامه مشترک سیستم هوایی آینده متمرکز کند؛ اقدامی که هم استقلال راهبردی اروپا را تقویت میکند و هم اشتغال و تولید داخلی را موردتوجه قرار میدهد؛ زیرا ۸۷درصد از بودجه ۱۲ میلیارددلاری دفاعی اسپانیا در داخل کشور هزینه میشود. ترامپ در واکنش تهدید کرد که تعرفههای دوبرابری را علیه کالاهای اسپانیایی اعمال میکند اما سانچز قاطعانه اعلام کرد کشورش در برابر فشارهای اقتصادی و نظامی کوتاه نخواهد آمد و اولویتهای دفاعی و اقتصادی خود را طبق منافع ملی خودش تنظیم میکند و نه خواستههای واشنگتن. گرچه تاکنون فرانسه جنبههایی از استقلال را در مقال کاخ سفید بهنمایش گذاشته بود اما اینرویکرد عملی، اسپانیا را در خط مقدم جوامع اروپایی قرار داد که درپی حفظ استقلال راهبردی در سیاست خارجی و دفاعی خود هستند. دراینزمینه تارنمای شبکه «سیانبیسی» آمریکا عنوان داشت که تنشها بین مادرید و واشنگتن بر سر مسائل دفاعی و سیاست خارجی درحالافزایش است زیرا رویکرد نسبتاً منحصربهفرد اسپانیا باعث تشدید تنش شد تاجاییکه ترامپ تهدید کرد که اقتصاد اسپانیا «میتواند با یک اتفاق بد کاملاً نابود شود». کارشناسان میگویند اسپانیا به نمونهای نادر از کشورهای اروپایی تبدیل شده که حاضر است خشم رئیسجمهور آمریکا را بهجان بخرد. «فدریکو سانتی» تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا در امور جنوب اروپا به اینشبکه گفت «اسپانیا یک مورد جالب در اروپا است چون واقعاً تنها کشوری است که بهطور علنی با ترامپ مخالفت میکند، درحالیکه اکثر کشورها عمدتاً تلاش میکنند آرام بمانند». نیز «ایگناسیو مولینا» پژوهشگر ارشد مؤسسه رویال الکانو، یک مرکز اندیشکدهای در مادرید، میگوید که فاصله جغرافیایی اسپانیا از روسیه و ویژگیهای متمایز سیاست خارجی اینکشور که به آخرین جنگ آن در سال ۱۸۹۸، جنگی که علیه آمریکا بود، بازمیگردد، باعث شده مادرید رابطهاش با واشنگتن را کمتر از دیگر کشورهای اتحادیه اروپا حیاتی ببیند. بهگزارش این شبکه آمریکایی، تلاش مادرید برای ایجاد روابط اقتصادی نزدیکتر با پکن هم از جمله دلایل اختلاف دیپلماتیک بین اسپانیا و آمریکا است. ایالاتمتحده دو پایگاه نظامی در جنوب اسپانیا دارد اما اینکشور بهعنوان یکی از دولتهای دوستدار چین در اروپا شناخته میشود. «کریستینا کائوش» پژوهشگر ارشد در صندوق مارشال آلمان آمریکا و نماینده این اندیشکده در مادرید، معتقد است نزدیکی روزافزون اسپانیا به چین، در آمریکا و بخشهایی از اروپا نگرانیهایی را ایجاد کرده. اظهارات ترامپ پیش از انتخابات ریاستجمهوری درمورد کانادا، حس ناسیونالیستی و ضدآمریکایی را دراینکشور برانگیخته بود. پس از تهدیدها و کشوقوسهای فراوان، در پی اعمال تعرفههای ۲۵درصدی ازسوی ترامپ بر واردات فلزات و برخی کالاهای صنعتی کانادا، دولت و مردم اینکشور واکنش هماهنگی نشان دادند. جنبش مردمی «خرید کالای کانادایی» ازطریق شبکههای اجتماعی و اپلیکیشنهایی مانند Maple Scan و Buy Canadian بهسرعت گسترش یافت و بیش از ۸۵درصد شهروندان اعلام کردند خرید کالاهای آمریکایی را بهحداقل رساندهاند. نتیجه ملموس این حرکت، کاهش شدید سفر شهروندان کانادایی به ایالاتمتحده و افت محسوس واردات کالاهای آمریکایی بود. در استانهایی مانند کبک و بریتیش کلمبیا حتی برخی فروشگاهها فروش نوشیدنیها و محصولات کشاورزی آمریکایی را متوقف کردند. ایناقدام همزمان یک پیام سیاسی و اقتصادی به واشنگتن فرستاد که فشار تعرفهای الزاماً به امتیازگیری منجر نخواهد شد. «بلومبرگ» دراینزمینه آورده است که کانادا تاکنون بزرگترین مشتری خودروها و کامیونهای سبک ساخت آمریکا بوده است اما تعرفههای ترامپ درحالتغییر روندها است. کانادا برای اولینبار در سهدههگذشته، در ماه ژوئن از مکزیک خودروهای بیشتری را درمقایسهبا آمریکا وارد کرده که نشاندهنده تغییرات تاریخی است، زیرا صنعت خودروسازی جهان با تعرفههای رئیسجمهور دونالد ترامپ دستوپنجه نرم میکند. طبق آمار اداره آمار کانادا، واردکنندگان کانادایی درطول اینماه ۱.۰۸میلیارددلار کانادا (۷۸۴میلیوندلار) خودروی سواری از مکزیک وارد کردند که از واردات ۹۵۰میلیوندلار کانادا از ایالاتمتحده بیشتر است. این اولینبار از اوایل دهه ۱۹۹۰ است که بخش خودروسازی مکزیک در دادههای ماهانه از ایالاتمتحده پیشی گرفته. ترامپ ماه گذشته تعرفه ۵۰درصدی را بر همه کالاهای برزیلی وضع کرد؛ اقدامی که از نگاه بسیاری از تحلیلگران، بیشتر انگیزه سیاسی داشت تا اقتصادی زیرا با پرونده قضائی «ژائیر بولسونارو» رئیسجمهور پیشین برزیل درارتباط بود. برزیل اما در واکنش، بلافاصله شکایت رسمی را به سازمان تجارت جهانی ارائه داد و قانون «تجارت متقابل» را بهتصویب رساند. رئیسجمهور لولا داسیلوا سیاست کاخ سفید را «باجخواهی» توصیف و هرگونه مذاکره مستقیم با ترامپ را رد کرد. درنتیجه، مذاکرات اقتصادی دو کشور متوقف و دیدار برنامهریزیشده وزرای دارایی لغو شد. برزیل اکنون مسیر تنوعبخشی به بازارها را با تمرکز بر توافق مرکوسور-اتحادیه اروپا و توسعه روابط با بازارهای آسیایی دنبال میکند. لولا داسیلوا در یک پیام ویدئوئی خطاب به ترامپ گفت: تسلیم دلار نخواهم شد. برزیل دیگر مانند گذشته به آمریکا وابسته نیست و به هیچکس اجازه نمیدهیم سیاستهای اقتصادیاش را به ما دیکته کند. از این باور که باید بهسمت ساختن یک نرخ ارز جایگزین در مذاکره با دیگر کشورها حرکت کنیم، دست نخواهم کشید. من نیازی بهتبعیتاز دلار ندارم. ترامپ با اعمال تعرفهها از خط قرمز عبور کرده است. بسیاری از تحلیلگران هدف سیاستهای ترامپ را جبران عقبماندگی نرخ رشد از چین میدانند زیرا ممکن است تا چندسالبعد پکن به جایگاهی دست پیدا کند که برای واشنگتن مقابلهباآن امکانپذیر نباشد. بااینحال چین مانند دیگر کشورها رفتار نکرده و سیاست مقابلهبهمثل را با کاخ سفید درپیش گرفته است. چندیقبل ایالاتمتحده با وضع تعرفه ۳۴درصدی بر کالاهای چینی، دور تازهای از جنگ تجاری را آغاز کرد. چین بلافاصله با تعرفههای مشابه پاسخ داد و سپس ایننرخ را در مراحل بعدی تا بیش از ۱۰۰درصد افزایش داد. علاوهبراین، پکن صادرات مواد حیاتی مانند عناصر نادر (که برای صنایع دفاعی و فناوری آمریکا ضروری هستند) را محدود کرد. ایناقدامات باعث شد که واشنگتن درنهایت برای کاهش تنش و آغاز مذاکرات مستقیم کوتاه بیاید. بااینکه دو کشور مذاکره برای کاهش تدریجی تعرفهها را در دستورکار قرار دادهاند اما تجربه نشان داده چین حاضر است هزینههای اقتصادی کوتاهمدت را برای حفظ موقعیت ژئوپلیتیکی و تجاری خود بپردازد. پس از هفتهها مذاکره پرتنش و سیگنالهای ضدونقیض، اخیراً ترامپ فرمان اجرایی را امضا کرد که طبق آن آتشبس تعرفهای را با چین برای ۹۰روزه دیگر تمدید کرد. ایرنا