اینفلوئنسرهای کتاب در تیک‌تاک

محمدعلی کریم‌زاده: در آگوست ۲۰۲۰، کیت ویلسون، دختری ۱۶ ساله از شروزبری، تعدادی نقل‌قول را از کتاب‌هایی که خوانده بود در شبکه اجتماعی تیک‌تاک پُست کرد. عنوان ویدئو این بود: «بگو دوستت دارم، بدونِ اینکه بگی دوستت دارم». در این ویدئوی کوتاه که آهنگ غم‌انگیزی روی آن گذاشته، ویلسون، شاگرد اول کلاس، تعدادی کتاب در دست دارد و این نقل‌قول‌ها به‌صورت نوشته روی تصویر ظاهر می‌شوند. از کتاب داستان دو شهر، «تو آخرین رؤیای روحم بوده‌ای»؛ از کتاب بلندی‌های بادگیر، «روح از هرچه ساخته شده باشد، برای من و او از یک جنس است»؛ از کتاب جین اِیر، «هر ذره وجودت آن‌قدر برایم عزیز است که گویی وجود خود من است». از این ویدئو بیش از ۱.۲ میلیون بار بازدید شد. حساب کاربری تیک‌تاک ویلسون (@Kateslibrary) یکی از اکانت‌های بسیار محبوبی است که در بوک‌تاک پست می‌گذارد. بوک‌تاک بخشی از تیک‌تاک است که به کتاب‌خوانی اختصاص دارد و بیش از ۹.۶ میلیارد بازدیدکننده دارد و از آن به‌عنوان آخرین محیط سالم در اینترنت یاد می‌کنند. در آنجا، کاربران -که بیشترشان زنان جوان هستند- با الهام از کتاب‌های محبوبشان ویدئوهای کوتاه منتشر می‌کنند. بهترین‌ها کارهایشان سرگرم‌کننده است و خیلی کوتاه به ادبیات و تجربه کتاب‌خوانی می‌پردازند. ویلسون با حساب کاربری خود ویدئویی پست کرد با عنوان «کتاب‌هایی که در آن‌ها شخصیت اصلی برای قتل کسی فرستاده می‌شود، اما در پایان عاشق یکدیگر می‌شوند». حساب کاربری abbysbooks@ ویدئویی با عنوان «کارهایی که کتاب‌بازها انجام می‌دهند» به اشتراک گذاشت. حساب کاربری emilymiahreads@ نیز ویدئویی با این عنوان ارسال کرد: «وقتی ۱۲ سالت هست و درست همان وقت که داری حین خواندن یک کتاب زارزار گریه می‌کنی، و پدر و مادرت سر می‌رسند». این پست‌ها می‌توانند میلیون‌ها بیننده را به خود جذب کنند و ذوق به کتاب را مجدداً در مخاطبان جوان شعله‌ور کنند. میرِی لی ۱۵ ساله به همراه خواهر ۱۳ ساله‌اش، الودی، در حال حاضر حساب کاربریِ معروف alifeofliterature@ را اداره می‌کنند. میری می‌گوید «زمانی‌که برای اولین بار در اکتبر سال گذشته گذرم به بوک‌تاک افتاد، پس از شش سال دوباره شروع کردم به خواندن کتاب». ایده این کار از آنجا آغاز شد که میری خواهرش را متقاعد کرد تا رمان نوجوانانه انتخاب اثرِ کایرا کاس را بخواند. الودی می‌گوید «نمی‌خواستم این کتاب را بخوانم. آن زمان عاشق بازی کامپیوتری بودم». اما زمانی‌که کتاب را در دست گرفت دیگر نتوانست آن را زمین بگذارد، و در تیک‌تاک برای خودش حساب کاربری ساخت و در آن ویدئوهایی به اشتراک گذاشت که از حال‌وهوا و «زیبایی‌شناسی» کتاب انتخاب الهام گرفته بود. وقتی یکی از ویدئوهای الودی در یک روز هزار لایک خورد، میری نیز تصمیم گرفت به او بپیوندد و این دو خواهر در حال حاضر حدوداً ۲۸۴ هزار دنبال‌کننده دارند و ۶ میلیون لایک خورده‌اند. یکی از پُربازدیدترین کارهایشان درباره کتاب ما دروغ‌گو بودیمِ [fn]We Were Liars[/fn] امیلی لاکهارت بود که در آن تصاویری از چشم‌اندازهای دراماتیک و خیره‌کننده از ساحلی زیبا نمایش داده می‌شود و محتوای کتاب به‌صورت خلاصه همراه با موزیکی مهیج ارائه می‌شود. همان‌طور که این دو خواهر می‌گویند، این کارشان برای این است که «شما را به خواندن کتاب‌ها، بر پایه زیبایی‌شناسی آن‌ها، متقاعد کنند». اگرچه این ممکن است روشی ساده‌انگارانه برای صحبت از کتاب‌ها باشد، اما این دو خواهر می‌دانند که این میم‌ها ترفند مؤثری برای ترغیب مخاطبان هستند. میری می‌گوید «من فکر می‌کنم که مشکل کم‌خواندن کتاب به این واقعیت برمی‌گردد که وقتی کتابی می‌بینید با خود می‌گویید ’نه خیلی ممنون، دیگر تکلیف بیشتری نمی‌خواهم‘. من تلاش کردم دوستانم را وادار کنم که کتاب انتخاب، یا ملکه سرخ [اثرِ ویکتوریا اویارد] را بخوانند اما موفق نشدم». درعوض، «به آن‌ها یک عالم عکس به همراه تعدادی موسیقی عامه‌پسند نشان دادیم و نتیجه کار بسیار موفقیت‌آمیز بود. مردم عاشق کارمان شدند و ما هم به کارمان ادامه دادیم». رمان هر دو در نهایت می‌میرند، که در سال ۲۰۱۷ به قلم آدام سیلورا منتشر شد، یکی از کتاب‌هایی است که از تأثیر تیک‌تاک بهره برده است. کاربران تیک‌تاک اخیراً پیش و پس از خواندن این کتاب، درحالی‌که با رسیدن به خط آخر هق‌هق می‌گریستند، از خودشان فیلم می‌گرفتند. در ماه مارس، این کتاب با فروش بیش از ۴ هزار نسخه در یک هفته به صدر لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های ادبیات داستانی نوجوانان پرتاب شد. بیش از ۲۰۰ هزار نسخه از این کتاب در بریتانیا فروش رفته، درحالی‌که بیش از نیمی از نسخه‌های آن در سال ۲۰۲۱، پس از آنکه هزاران پست درباره‌اش منتشر شد، با تأخیر به بازار آمد (adamsilvera# ۱۰.۸ میلیون بار بازدید خورده است). ناشران، با علاقه تمام، ویدئوها را تماشا می‌کنند. کت مک‌کنا، مشاور برند و بازاریابی که در زمینه کتاب کودک و نوجوان تخصص دارد، می‌گوید «تعداد افرادی که بی‌بروبرگرد کتاب‌های نوجوانان را می‌خرند به جمعی چندهزارنفری از عاشقان وفادار به این ژانر محدود می‌شود. ولی بوک‌تاک هیجان‌انگیز است و با ویدئوهای کوتاه و سرگرم‌کننده‌اش فرصت جدید و مؤثری فراهم می‌کند تا افرادی که اهل مطالعه نیستند نیز درگیر شوند و به شمار کتاب‌دوستان افزوده شود. این تیزرهای نمایشی با ارائه ’تصویری اجمالی‘ از کتاب‌ها جلوه‌ای سینمایی به آن‌ها می‌بخشند، کاری که ناشران مدت‌هاست سعی دارند با استفاده از تیزرهای تبلیغاتی کتاب‌ها انجامش دهند. اما روشی که کاربران تیک‌تاک به کار می‌گیرند تا با الهام از آنچه خوانده‌اند تصویرسازی کنند بسیار ساده و هوشمندانه است. آن‌ها به صفحات صامت کتاب جان می‌بخشند و آنچه را از ورای واژه‌های یک کتاب درمی‌یابید نشانتان می‌دهند». اولیویا هوراکس، مدیر بازاریابی و روابط عمومی انتشارات سایمون‌اند شوستر، که روی رمان سیلورا کار می‌کرد، در حال حاضر کتاب دیگری در دست بررسی دارد، کتابی از تریسی دئون با عنوان متولدِ افسانه که حالا در بوک‌تاک زندگی جدیدی یافته است. او می‌گوید «اینکه کاربران می‌خواهند پیش‌دستی کنند و محتوای شخصی خودشان را بسازند به مُد روز تبدیل شده است. مثل چالش سطل آب یخ که قبلاً در فیس‌بوک تجربه شد، ترندهای تیک‌تاک نیز به همین ترتیب به چالش تبدیل می‌شوند و شما هم که نمی‌خواهید از روح زمانه عقب بمانید، درنتیجه کتابی را می‌خرید که همه درباره‌اش صحبت می‌کنند». هوراکس می‌گوید آنچه کاربران بوک‌تاک به تصویر می‌کشند «واکنش غریزی» به کتاب‌هاست، چیزی که در معرفی‌کتاب‌های مکتوب پیدا نمی‌شود. «اینکه این ویدئوها کمتر از یک دقیقه‌اند نکته‌ای دارد. افرادی که از این محتوا استفاده می‌کنند همیشه چیزهای سریع‌تر و فوری‌تر می‌خواهند. شما ویدئویی ۳۲ ثانیه‌ای تماشا می‌کنید که یک نفر در آن چیزهایی مثل این می‌گوید: این کتاب عاشقانه‌ای است درباره دو دگرباش، واقعاً سوزناک و دلخراش است، یا از دسته ادبیات گمانه‌زن است. و سپس بازدیدکنندگان با خود می‌گویند: اوه، آره، این دقیقاً همان چیزی است که دوست دارم؛ می‌خرمش». زندگی عاطفی یک نوجوان ممکن است ناهموار و پر از فرازونشیب باشد و کتاب‌هایی که گریه‌های پالاینده عرضه می‌کنند محبوب‌ترین‌ها هستند. مک‌کِنا می‌گوید «به نظر می‌رسد کتاب‌های رمانتیک و غم‌انگیز بسیار مورد توجه‌اند. اگر کتابی دل را به لرزه درآورد، احتمالاً توجه خواننده را به خود جلب می‌کند». آیمن چودِری ۲۰ ساله، که در دانشگاه شیکاگو تحصیل می‌کند، متوجه شد پس از منتشرکردن ویدئویی که در آن با جیغی بلند (و خنده‌دار) به اتمام کتاب ترانه آشیلِ مدلین میلر واکنش نشان داده بود، تعداد لایک‌هایش افزایش یافته است. چودِری می‌گوید «مُد روز است که درباره کتابی حرف بزنید یا حتی ممکن است علاوه‌برآن کلیپی هم از اشک‌ریختن خود حین خواندن آن کتاب تهیه کنید. این کار کنجکاویِ مردم را برمی‌انگیزد. می‌خواهند بدانند چه چیزی این کتاب را آن‌قدر خوب یا غم‌انگیز می‌کند که باعث می‌شود احساساتتان را نشان دهید و خود را در معرض انتقاد عموم قرار دهید. من بابت کتاب‌هایی پول می‌دهم که بتوانند درجا اشک مرا درآورند». باوجوداین، سراسر بوک‌تاک حال‌وهوای عاشقانه و اشک‌وناله نیست. نوجوانی آمریکایی با نام کاربری ccolinnnn به‌خاطر پست‌های بامزه‌اش ۲۱.۷ میلیون لایک خورده که غالبِ آن‌ها تیزر پخش زنده‌هایی است که در آن برای کودکان داستان‌های قبل از خواب می‌خواند. امیلی راسل که حساب کاربری‌اش (emilymiahreads@) ۱.۲ میلیون لایک خورده است، پس از آنکه درباره کتابفروشی محبوبش پست گذاشت، متوجه شد که حساب کاربری‌اش جداً معروف شده است. تعدادی ویدئوی طنز هم هستند که کلیشه‌های ادبی را به باد تمسخر گرفته‌اند.ترجمان