تهدیدی بهنام بحران پلاستیک!
پرستو شیرمحمدی: کیسههای پلاستیکی اگرچه در نگاه اول بیضرر و کاربردی بهنظر میرسند اما درواقع از مخربترین عوامل آلودگی محیطزیست هستند. اینمحصولات بهدلیل تجزیهناپذیری، ماندگاری طولانی و استفاده گسترده، به تهدیدی جدی برای سلامت انسان، حیاتوحش و اکوسیستمهای طبیعی تبدیل شدهاند. در دنیای امروز یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی مسئله زبالهها و بهویژه کیسههای پلاستیکی است، پلاستیکها بهدلیل قیمت ارزان، سبکی، دوام زیاد و سهولت در تولید، سریعاً جای خود را در زندگی روزمره انسان باز کردند و به بخشی جدانشدنی از جامعه مصرفی تبدیل شدهاند، از بستهبندی موادغذایی گرفته تا کیسه خرید و بطری آب، همهجا ردپای پلاستیک دیده میشود. مریم مفتاحی؛ رئیس اداره مدیریت زیستمحیطی آب، خاک و پسماند حفاظت محیطزیست تهران بااشارهبه حجم بالای تولید زباله در تهران بیان میکند: در کل استان بهطورمتوسط روزانه حدود ۱۰هزارتن پسماند تولید میشود؛ ازاینمیزان، حدود شش تا هفتهزارتن مربوط به شهر تهران است. وی میافزاید: اینحجم بالا از زبالهها نیازمند مدیریت اصولی، تفکیک از مبدأ و همکاری همه دستگاههاست. رئیس اداره مدیریت زیستمحیطی آبوخاک و پسماند حفاظت محیطزیست تهران درباره وضعیت بازیافت زبالهها میگوید: اکنون درصد قابلتوجه از زبالهها بازیافت نمیشوند هرچند در سالهای اخیر پیشرفتهایی داشتهایم، اما هنوز به اهداف تعیینشده نرسیدهایم و تفکیک از مبدأ مهمترین بخش چرخه بازیافت است که باید جدیتر پیگیری شود. سازمان محیطزیست براساس قانون، نقش نظارتی دارد و اجرای طرحها برعهده شهرداریها و سایر دستگاههای اجرایی است. مفتاحی بااشارهبه برنامههای دردستاجرا میگوید: طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند در برخی شهرهای استان تهران تدوین و درحالاجراست، براساس اینطرحها، تفکیک زباله از مبدأ و جمعآوری اصولی در اولویت قرار دارد و بدون اجرای صحیح این دو مرحله، بازیافت مؤثر نیز امکانپذیر نخواهد بود. مفتاحی بااشارهبه آثار مضر استفاده از کیسههای پلاستیکی میافزاید: کیسهها و ظروف پلاستیکی طول عمر بالایی دارند و در طبیعت تجزیه نمیشوند، بلکه بهمرورزمان به میکروپلاستیک تبدیل میشوند، این ذرات ریز موجب آلودگی خاک و منابع آبی میشوند و درنهایت وارد زنجیره غذایی انسان میگردند. وی میافزاید: تحقیقات جهانی نشان داده است بیش از یکسوم گونههای دریایی در جهان به میکروپلاستیک آلوده هستند. وی درمورد خطر نفوذ میکروپلاستیکها به بدن انسان میگوید: بسیاری از بستهبندیهای موادغذایی از پلاستیک ساخته شده که درتماسبا گرما یا نور آفتاب، مواد شیمیایی آزاد میکنند، این مواد میتوانند وارد بدن انسان شوند و با بروز بیماریهایی ازجمله سرطان ارتباط داشته باشند. وی همچنین به نقش پوشاک و بطریهای آب پلاستیکی اشاره میکند و میگوید: لباسهایی که از الیاف مصنوعی تولید میشوند، منبع انتشار میکروپلاستیک هستند؛ بنابراین، مسئله پلاستیک فقط محدود به زباله نیست بلکه به زندگی روزمره همه ما گره خورده است. مفتاحی درمورد همکاری بین نهادها بیان میکند: در سال ۱۴۰۱ آییننامه اجرایی کاهش مصرف کیسههای پلاستیکی ابلاغ شد که همه دستگاهها ازجمله شهرداری، وزارت کشور و وزارت بهداشت را موظف به همکاری کرده است، اجرای دقیق این آییننامه میتواند نقش مهمی در کنترل وضعیت فعلی داشته باشد. مفتاحی بااشارهبه مشکلات مربوط به زبالهگردی و مراکز غیرمجاز جمعآوری پسماند توضیح میدهد: این مراکز باید ساماندهی شوند تا چرخه بازیافت شفاف و قانونی شود ازسویدیگر لازم است تولیدکنندگان کیسههای تجزیهناپذیر مشمول مالیاتهای بازدارنده و جزو صنایع آلاینده قرار گیرند. مفتاحی درپایان اظهار میکند: در بسیاری از جوامع پیشرفته ازجمله آمریکا و ایتالیا، از سال ۲۰۱۰ بهبعد استفاده از کیسههای پلاستیکی ممنوع شده است. در کشور ما اگر همه نهادها و مردم باهم همکاری کنند، میتوان بهتدریج بهاینهدف دست یافت. برای دستیابی به محیطی پاکتر، نیازمند همت جمعی همه دستگاهها و شهروندانیم. امیدواریم با فرهنگسازی و اجرای قوانین موجود، گامهای مؤثر در مسیر حفظ محیطزیست برداشته شود. کیسههای پلاستیکی، اگرچه در نگاه اول بیضرر و کاربردی بهنظر میرسند اما درواقع تهدیدی جدی برای سلامت زمین و ساکنان آن هستند و تغییر رفتار فردی، حمایت از سیاست محیطزیستی و استفاده از جایگزینهای پایدار، گامهایی ضروری برای مقابله با این بحران جهانی است. پیشبینی میشود در سال ۲۰۵۰ تولید پلاستیک به ۱.۲بیلیون تن برسد؛ این درحالی است که جامعه نسبتبهاینکه پلاستیک میتواند قرنها در محیطزیست باقی بماند و درطول اینمدت مواد شیمیایی سمی آزاد کند؛ آگاهی کافی دارد و همچنان دست از بیرحمی به طبیعت نمیکشد. میکروپلاستیکها نیز پلاستیکهایی هستند که به اجزای ریزی تبدیل میشوند و بسیاریازآنها با چشم غیرمسلح قابلرؤیت نیستند. اگرچه دولت چند کشور جهت اهمیت محیطزیست اقدامات مختلفی نیز انجام دادند؛ اما بین ۴.۸ تا ۱۲.۷میلیونتن پلاستیک توسط کشورهای نزدیک به اقیانوس به آبها وارد میشود. بهعنوانمثال دولت ژاپن برای کاهش تولید و مصرف کیسههای پلاستیکی هزینه آنها را بهصورتکامل از مردم دریافت میکند. نیز در کشور آفریقایجنوبی قانونی مبنیبر محدودیت استفاده از کیسههای پلاستیکی تصویب شده. بااینحال همچنان بهنظر میرسد دولتها چاقویی هستند که دسته خود را نبریده و اگر ایناقدامات و استفاده از محیطزیست نفع مالی و اقتصادی نداشته باشند؛ در دستورکار قرار نخواهند گرفت. اگرچه در ۲۰۱۸ یک تحقیق تکاندهنده ازطرف سازمان بهداشت جهانی منتشر شد که ثابت کرد در ۹۰درصد آبهای نوشیدنی کارخانهای، میکروپلاستیک وجود دارد؛ اما این تحقیق بر روی ۲۵۹ بطری آب انجام شده بود که از این آزمایش فقط ۱۷ بطری فاقد میکروپلاستیک بودند. برنا