افراد تأثیرگذار جهان علم در سال ۲۰۲۵

هستی وفایی: در یک تماس ویدئویی اوایل سپتامبر، سارا تبریزی برای نخستین‌بار داده‌هایی را دید او و سایر پژوهشگران مطالعه‌کننده بیماری هانتینگتون دهه‌ها به‌دنبال آن بودند: شواهدی قانع‌کننده مبنی‌براینکه یک درمان هدف‌گیری‌کننده ژن، می‌تواند سرعت پیشرفت بی‌امان این اختلال زوال عصبی مغزی را کاهش دهد. پیش از این نتایج، تبریزی، عصب‌شناسی که مرکز بیماری هانتینگتون در کالج دانشگاهی لندن را هدایت می‌کند می‌گوید: داشتم کمی نگران می‌شدم که شاید زمانی‌که افراد علائم را بروز می‌دهند، دیگر برای درمان خیلی‌دیر شده باشد؛ اما اینجا، یک تأیید قدرتمند وجود داشت که نشان می‌داد پنجره درمان برای این‌وضعیت نادر و ارثی هنوز باز است و فرصتی برای مداخلات معنادار و تغییردهنده بیماری باقی‌مانده است. این یک گام عظیم روبه‌جلو است. این ژن‌درمانی که درنوع‌خود اولین بود، AMT-130 نام دارد و توسط شرکت زیست‌فناوری uniQure در آمستردام توسعه یافته و از یک ویروس بی‌خطر برای رساندن رشته‌هایی از ماده ژنتیکی به نواحی آسیب‌دیده مغز استفاده می‌کند. هنگامی‌که به آنجا می‌رسد، این درمان تولید پروتئین معیوبِ جهش‌یافته هانتینگتون را که به‌آهستگی سلول‌های مغزی را نابود می‌کند، خاموش می‌سازد. مجموعه داده‌های کارآزمایی کوچک بود و تنها شامل ۱۲ فرد که دوز بالای درمان را دریافت کردند، می‌شد. درمان تهاجمی است و نیاز به جراحی طولانی مغز دارد؛ اما نتایج چشمگیر بودند. روی یک مقیاس استاندارد که برای ارزیابی عملکردهای حرکتی و شناختی و سایر معیارهای زندگی روزمره استفاده می‌شود، امتیازهای شرکت‌کنندگان دریافت‌کننده دوز بالا درطول سه‌سال تنها ۰٫۳۸ واحد کاهش یافت. این درمقایسه‌با ۱٫۵۲ واحد کاهش در گروه کنترل است یعنی درمان، سرعت افت عملکرد را ۷۵ درصد کاهش داده بود. سطح مایع نخاعی یک پروتئین مرتبط با مرگ سلول‌های مغزی در دریافت‌کنندگان درمان کاهش یافته بود که درست برخلاف حالتی است که معمولاً با پیشرفت بیماری رخ می‌دهد. قدم بعدی برای تبریزی، ایفای نقش‌های رهبری در ارزیابی پنج درمان دیگرِ کاهش‌دهنده هانتینگتون است که در مرحله توسعه بالینی‌اند؛ به‌علاوه چندین درمان دیگر که به‌زودی وارد کارآزمایی‌های انسانی می‌شوند. تبریزی همچنین هدایت مطالعات آزمایشگاهی درباره مکانیسم‌های زوال عصبی را برعهده دارد که می‌تواند تعداد زیادی گزینه دارویی دیگر در آینده به‌ثمر برساند. نقش‌داشتن در تقریباً همه پیشرفت‌های مهم بالینی یعنی او همچنین زخم‌های دردناک‌ترین شکست‌های این‌حوزه را نیز با خود حمل می‌کند. تنها چهارسال‌پیش، یک درمان امیدوارکننده دیگرِ به‌نام تومینرسن در کارآزمایی‌های مرحله نهایی ناکام شد. در کل، این دارو نتوانست نتایج افراد را نسبت به گروه کنترل بهبود دهد و در دوزهای بالاتر با عوارض جانبی خطرناک همراه بود. به‌عنوان پژوهشگر اصلی این کارآزماییِ نزدیک به ۸۰۰ نفره، وظیفه ناخوشایند توضیح نتایج برای خانواده‌های شرکت‌کننده بر دوش تبریزی بود. او پیامش به جامعه اندوهگین را به‌یاد می‌آورد: از شکست هرچقدر هم دردناک باشد، درس خواهی گرفت. درس‌هایی که دراین‌مسیر آموخته شد، در توسعه AMT-130 نقش داشت. دارویی که اکنون توسط بسیاری به‌عنوان امیدبخش‌ترین پیشرفت در درمان هانتینگتون تا امروز توصیف می‌شود؛ اما تبریزی تنها بر درمان هانتینگتون تمرکز ندارد: او درتلاش برای پیشگیری از آن است. در هشت‌سال‌گذشته، او هدایت یکی از بزرگ‌ترین مطالعات سلامت مغز در بزرگ‌سالان جوانی را برعهده داشته که جهشِ عاملِ بیماری را دارند اما هنوز ده‌هاسال با بروز علائم فاصله دارند. زمانی‌که سوزان مونارز سوگند یاد کرد تا رهبری مراکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) که معتبرترین نهاد سلامت عمومی کشور به‌حساب می‌رود را برعهده بگیرد، بسیاری از پژوهشگران سراسر کشور نفس راحتی کشیدند. مونارز که در رشته میکروبیولوژی و ایمونولوژی آموزش دیده است، نزدیک به ۲۰ سال یک دانشمند دولتی غیرحزبی بود. او انتخابی بسیار غیر بحث‌برانگیز ازسوی رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ بود؛ کسی‌که پیش‌تر «دیو وِلدون»، پزشک و مخالف واکسن که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۹ عضو جمهوری‌خواه کنگره بود را معرفی کرده بود اما بعداً نامزدی او را پس گرفت؛ اما در ماه اوت، کمتر از یک‌ماه پس از به‌عهده‌گرفتن سمت مدیر، مونارز برکنار شد. او در یک جلسه پرتنش در کنگره در ماه سپتامبر شهادت داد: من به‌خاطر پایبندی به یکپارچگی علمی اخراج شدم. به‌گفته او، وی از اجرای دستور «رابرت اف. کندی جونیور»، وزیر سلامت آمریکا برای اخراج دانشمندان برجسته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری و تأیید قبلی توصیه‌های واکسن بدون بررسی داده‌های علمی مربوطه امتناع کرده بود. آچال آگراوال لحظاتی قبل یک سخنرانی را تمام کرده بود که یک دانشجوی کارشناسی مشتاق، با ایده‌ای برای یک پروژه پژوهشی به او نزدیک شد. آگراوال خوشحال شد البته این خوشحالی تا زمانی ادامه داشت که دانشجو توضیح داد که چگونه قبلاً از یک نرم‌افزار برای «بازنویسی» کارهای منتشرشده استفاده کرده است. آگراوال توضیح داد که این‌کار سرقت ادبی محسوب می‌شود و نقض جدی اصول اخلاق پژوهش است اما دانشجو اصرار داشت که این‌طور نیست، زیرا کارش از آزمون‌های تشخیص سرقت ادبی دانشگاه عبور کرده است. آگراوال می‌گوید: من شوکه شدم. این برخورد در اواخر سال ۲۰۲۲ به او نشان داد که چنین سوءرفتارهایی چقدر گسترده شده‌اند و او را مصمم کرد که کاری دراین‌باره انجام دهد. او یک‌ماه‌بعد از شغل دانشگاهی‌اش استعفا داد و ازآن‌زمان تمام وقت خود را صرف افزایش آگاهی درباره تخلفات پژوهشی در هند کرده است. این‌کار داوطلبانه، او را در مرکز بحث ملی درباره نظام پاداش‌دهی علمی قرار داده است. اوایل سال، تونی تایسون پیش‌نمایشی از نخستین تصاویر «رصدخانه ورا روبین» در شیلی که پروژه‌ای است که ۳۰ سال‌پیش رؤیای آن‌را داشت، مشاهده کرد. پس از ماه‌ها رفع مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، هزاران کهکشان به‌طورکامل در فوکوس قرار گرفتند. تایسون می‌گوید: این‌که بدانی همه‌چیز کار می‌کند یک‌چیز است، اما دیدنش با چشمان خودت چیز دیگری است. این رصدخانه که بر قله «سرو پاچون» در کوه‌های آند قرار دارد، به‌زودی با بزرگ‌ترین دوربین دیجیتال جهان شروع به ثبت یک ویدیوی پیوسته از آسمان نیم‌کره جنوبی خواهد کرد. این تلسکوپ با وجود وزن ۳۵۰ تُن، طراحی فشرده‌ای دارد که اجازه می‌دهد بسیارسریع حرکت کند و هر ۴۰ ثانیه یک تصویر بگیرد. این رصدخانه ماده تاریک را در سه بُعد نقشه‌برداری می‌کند، میلیون‌ها ستاره متغیر یا منفجرشونده را شناسایی می‌کند و سیارک‌هایی را که ممکن است برای زمین تهدید باشند، ردیابی خواهد کرد. این طراحی بی‌سابقه و هزینه ۸۱۰ میلیون‌دلاری روبین، آن‌را به پروژه‌ای پرخطر اما پربازده تبدیل کرده بود. تایسون می‌گوید: ریسک بالا بود، اما ارزشش را داشت. ما آن ریسک را پذیرفتیم. او نه‌تنها این‌پروژه را طراحی کرد، بلکه به‌رغم تردیدهای اولیه آن‌را به‌پیش برد. در سال ۲۰۲۵، اغلب احساس می‌شد که جهان دارد از هم فرومی‌پاشد. سپس، در روز ۱۶ آوریل حدود ساعت دو بامداد به‌وقت محلی ژنو، سوئیس، روزنه‌ای از اتحاد به‌چشم آمد. حدود ۱۹۰ کشوری که عضو سازمان جهانی بهداشت (WHO) هستند، بر سر متن پیش‌نویس اولین معاهده جهانی همه‌گیری به‌توافق رسیده بودند. این سند که نتیجه بیش از سه‌سال مذاکره طاقت‌فرساست، اصول راهنما را مشخص می‌کند برای‌اینکه جهان چگونه باید برای پیشگیری، آماده‌سازی و پاسخ به همه‌گیری بعدی باهم همکاری کند. ماتسوسو که ریاست مشترک گروه هدایت‌کننده مذاکرات در سازمان بهداشت جهانی را برعهده داشت، آن صبح گفت: من غرق احساساتم، سرشار از شادی هستم. یکی از منابع بزرگ اصطکاک درطول مذاکرات، این‌بودکه چگونه می‌توان برنامه‌ای نوشت که عادلانه‌تر از پاسخ به همه‌گیری کووید-۱۹ باشد. اشتراک آزاد نمونه‌ها و داده‌ها درباره گسترش و تکامل ویروس سارس-کوو-۲ باعث شد درمان‌ها و واکسن‌های نجات‌بخش توسعه پیدا کنند. نگاه‌کردن از درون زیردریایی Fendouzhe، در عمقی بیش از ۹ کیلومتر زیر سطح اقیانوس، برای منگران دو لحظه‌ای بود که می‌دانست دارد چیزی کاملاً جدید برای علم می‌بیند. نورهای این‌وسیله زیرآبی، یک زیست‌بوم شکوفا را روشن می‌کرد که در آن، کِرم‌های شبح‌وار میان میدان‌هایی از کِرم‌های لوله‌ایِ سرخِ خون‌آلود شنا می‌کردند. دو و همکارانش درحال‌بررسی پایین‌ترین لایه اقیانوس که در اعماق بیش از ۶ کیلومتر یافت می‌شود، بودند. دو، زمین‌شناسِ آکادمی علوم چین در موسسه علم و مهندسی اعماق دریا در سانیا، می‌گوید: به‌عنوان یک دانشمند غواص، همیشه کنجکاوی دارم.ایسنا