کـارت سبـز!

«داور» فوتبال به چه‌کسی‌ می‌گویند؟ اشتباه نکنید! منظورمان تعریفی کاربردی و یک‌خطی از آن فرد سوت‌به‌دستِ بعضاً سیاهپوش حاضر در هر صحنه از مسابقه که گاه دست در جیب کرده و خاطیان رقابت را تنبیه می‌کند، نیست؛ می‌خواهیم بدانیم به‌نظرِ شما ویژگی بارز چنین فردی چیست؟ پیرلوئیجی کولینا (داور بازنشسته ایتالیایی) یا به‌زعمِ علاقه‌مندان به فوتبال، «مرد فضایی» که به‌روایتِ گزارش 14 فوریه 2018 نشریه تخصصی و تحلیلی These Football Times بهترین داور تاریخ مسابقات فوتبال جهان است؛ گفته: «سایرین را نمی‌دانم؛ اما من مرد قوانینم!» او در این عبارت کوتاه به نکته‌ای مهم اشاره کرده که می‌توان آن‌را از بارزترین شاخصه‌های داور خواند؛ داوری که الزاماً محل قضاوتش، مستطیل سبز فوتبال نیست. حالا اگر بخواهیم به‌این‌مقوله از دیدگاهی جنسیت‌محور نگاه کنیم؛ آیا زنان نمی‌توانند به‌اندازه مردان «مبادی قانون» باشند؟ اگر می‌توانند (که حتماً می‌توانند) پس چرا حضور کمتری از آنها را دراین‌عرصه شاهدیم؟ داده‌سنجی مرکز Female Referees نشان می‌دهد که داوری تنها 20درصد از مسابقات فوتبال جهان به زنان واگذار می‌شود (بخش عمده آن نیز مربوط به مسابقات زنان است)؛ روایتی تلخ از وجود شکاف جنسیتی عمیق در حیطه‌ای که به‌رغمِ تبلیغات و هیاهوی خبری فراوان از بهبود شرایط و ایجاد برابری‌ها؛ همچنان اما محدوده مردان قلمداد می‌شود... اما این‌طور نبوده که همین اندک زنان خط‌شکن، اثرگذار نباشند و در سیطره نگاه مردانه استادیوم‌های چندده هزارنفری، مقتدرانه در سوت خود ندمند. این‌روزها حاشیه‌های پیش‌‌آمده برای «گلاره ناظمی» به یکی‌از پربازتاب‌ترین سوژه‌های فضای مجازی تبدیل شده و حالا به‌مددِ پست‌های اینستاگرامی و سایر شبکه‌های اجتماعی؛ نام او برای تعداد بیشتری از ایرانی‌ها آشناست؛ آشنایی که می‌توان به هم‌زیستی با او در این آب‌وخاک افتخار کرد. سایت رسمی FIFA طی مصاحبه‌ای با او در تاریخ 16 اکتبر 2018؛ دختر آینده‌دار کشورمان را چنین تصویر کرده است: «در لابیِ طبقه 24 هتلی در بوئنوس آیرس نشسته؛ با چهره‌ای خجالتی و درست برعکسِ آن اعتمادبه‌نفسی که در زمین مسابقه از او شاهدیم. او شیفته گفت‌وگو نیست؛ شیفته داوری‌ست و این عشق، او را به اولین زن ایرانی تبدیل کرده که تورنمنت مهمی همچون رقابت‌های فوتسال فیفا را سوت می‌زند». او درباره اینکه چطور شد داوری را به‌عنوانِ مسیر آینده‌اش انتخاب کرده؛ گفت: «ماجرا به 15سال‌پیش برمی‌گردد؛ من فوتبال بازی می‌کردم و برادرم داور لیگ برتر بود. او بود که مرا ترغیب کرد داوری را امتحان کنم و به من گفت که می‌توانی؛ حتی می‌توانی از اولین‌ها باشی! شروع‌به‌کار اولین گروه داوری زنان در ایران به 15سال‌پیش برمی‌گردد». او درباره اینکه چرا فوتسال را به جایِ فوتبال انتخاب کرد نیز گفت: «چون فوتسال ایران به‌نسبت فوتبال این کشور، از استانداردهای بالاتری برخوردار است. البته من با داوری فوتبال شروع کردم؛ اما حس کردم برایم کافی نیست. در فوتسال، ‌از بهترین‌های AFC هستیم و در سطح فوق‌العاده‌ای قرار داریم. فوتسال مسیری بود که اجازه می‌داد توانایی‌هایم را بیشتر ثابت و در داوری‌ پیشرفت کنم». او درپاسخ‌به‌اینکه برای این اتفاق چه‌میزان دشواری را متحمل شده؟ گفت: «درابتدا سخت بود اما مانند هرکسی در هر کشوری، باید چیزی را به‌اندازه کافی بخواهی تا به‌دستش بیاوری. مردم؛ به‌ویژه مردان اغلب می‌گفتند که زنان داوران خوبی نیستند اما من مصمم روی تصمیمم ماندم تا به آنها نشان دهم که اشتباه می‌کنند. اتفاقاً چنین بحث‌هایی انگیزه‌بخش بود. دراین‌زمینه خانوده‌‌ام و البته برادرم بسیار حمایت کردند». او بااشاره‌به‌اینکه اوقاتی هم بوده که به تسلیم‌شدن فکر کرده؛ افزود: «زیرا زمان‌هایی مرا کنار گذاشتند؛ اساساً در کشورم حمایت خاصی از من نشد. بااین‌حال، اینها قوی‌ترم کرد. معتقدم که شما باید برای خواسته‌های‌تان تلاش کنید. دلم می‌خواست ثابت کنم؛ به‌خصوص به مردان که قادر به انجامش هستم. تنهایی جلو رفتم اما سعی کردم و موفق شدم». گلاره ناظمی درباره وضعیت زنانی که با وی شروع کردند نیز گفت: «هفت‌،هشت خانمی که در کار داوری بودند تسلیم شدند؛ چون کار ساده‌ای نبود. خانواده یا همسرشان نمی‌پذیرفت و درک نمی‌کرد که باید برای داوری‌کردن به سفر بروند. البته امروزه همه چیز عوض شده و سه لیگ مختلف برای فوتسال زنان وجود دارد. 50 داور در لیگ اصلی و حدود 100 داور نیز در سطح کشور فعالیت می‌کنند». وی درپایان دراین‌باره که آیا خود را دراین‌زمینه پیشگام می‌داند؟ گفت: «هم خودم و هم زنانی که با من بودند اما به خانه برگشتند را در چنین جایگاهی می‌بینم. زنان بسیاری هستند که می‌خواهند جلو بروند و موفق شوند. بی‌شک درابتدا بسیاری از افراد نگاه مثبتی به‌این‌ماجرا نداشتند؛ به‌ویژه مردان اما وقتی که دستاوردهای‌مان را دیدند، قبول کردند؛ حالا مرا باور کرده‌اند و به من اعتماد دارند». 

سونیا دنونکورت حالا در میانه 50سالگی‌ست؛ اما خاطره حضورش از ذهن علاقه‌مندان به فوتبال؛ به‌ویژه آنها که پیگیر تلاش زنان دراین‌عرصه بوده‌اند، پاک نشده؛ هرچند او هنوز به‌عنوانِ یکی‌از اعضای رده‌بالای مجموعه You Are The Ref International در کانادا (زادگاهش) فعالیت دارد. او که از 1978 و به‌عبارتی از 14سالگی داوری را آغاز کرد؛ سرانجام در 22سالگی رسماً وارد این حیطه شد و در سال 1994 به‌عنوانِ اولین داور رسمی فیفا معرفی شد. او داور جام‌های جهانی زنان در سال‌های 1995، 1999 و 2003 بود.

جواهر روبل معروف به «جی‌جی»؛ داور فوتبال بریتانیایی متولد سومالی‌ست که نشریه معروفی همچون Daily Telegraph در گزارشی به‌تاریخِ هشتم مای 2017، او را «قابلِ‌توجه‌ترین داور انگلستان» نامید. خودش نیز در مصاحبه‌ای با نشریه Standard به‌تاریخِ هشتم نوامبر 2017 گفت: «چه‌کسی فکرش را می‌کرد که یک دختر رنگین‌پوست، از تباری آفریقایی در کشوری محروم، مهاجر و البته مسلمان بتواند ازمیانِ هشت بچه خانواده‌ای فقیر سر بلند کند و به‌رغمِ داشتن حجاب؛ مسابقات فوتبال مردان را در کشوری اروپایی با سطح کیفی فوق‌العاده دراین‌ورزش، داوری کند؟»

مهسا قربانی که این‌روزها نامش به‌کرات شنیده می‌شود را باید اولین داور بین‌المللی زن ایران نامید که برپایه گزارش 18 مارچ 2018 رسانه Persia Digest نامزد داوری بازی‌های جام «ای‌اف‌سی» سال 2019 شده بود. درآن‌گزارش عنوان شده که او در خانواده‌ای بی‌علاقه به مقوله فوتبال متولد شده است. خودش دراین‌باره گفته: «خانواده‌ام حمایتی از من نداشتند و هنگامی‌که گفتم تصمیم گرفته‌ام وارد فوتبال شوم، به من گفتند که بهتر است زمینه‌ای دیگر را برای آینده‌ام انتخاب کنم؛ اما حالا به بزرگ‌ترین حامیان من تبدیل شده‌اند.