سد گزارشگری زنان در دنیا در حال شکستن است
صداهایی که باید شنیده شوند
در سال های اخیر روند استفاده از گزارشگران زن در دنیای فوتبال روبهافزایش بوده و مقاومتها در مورد حضور آنها کمتر شده است. بهگزارش ورزش سه؛ دیدار برگشت فولام و بلکبرن در فصل 07-2006 لیگ برتر انگلیس میتوانست یک دیدار معمولی باشد که برای همیشه زیر خاطره بازیهای بهمراتب جذابتر و پرگلتر دفن شود اما گزارش جکی اوتلی این تساوی 1-1 را به آغاز یک دوران تازه در گزارشگری فوتبال تبدیل کرد. 43سال از آغاز برنامه پرطرفدار Match of the day سپری می شد که سرانجام مسئولان این برنامه تصمیم گرفتند گزارش یک دیدار را به یک گزارشگر زن بسپارند؛ تصمیمی که میشد انتظار داشت همه از آن استقبال نکنند. دِیو بَسِت؛ کمک مربی وقت لیدز یونایتد، بعد از آنکه اعلام شد اوتلی دیدار فولام،بلکبرن را گزارش می کند، گفته بود: «شاید بی بی سی تلاش میکند تا خلاق و پیشرو باشد اما فکر میکنم این کار اعتبار برنامه را پایین میآورد و وقتی او آخر هفته گزارش کند، من بازی را تماشا نمیکنم. مشکل این است که همه از گفتن این موضوع میترسند اما در نهایت این را تایید میکنند. من هرگز با این ایده که داور زن داشته باشیم، موافق نیستم و گزارشگر زن هم نباید داشته باشیم. همسرم هم با این نظر موافق است». دیلی استار هم خبر گزارش اوتلی را با تیتر طعنهآمیز From Motty to Totty روی جلد برد. Motty لقب جاناتان ماتسون؛ معروفترین گزارش فوتبال انگلیس بود و Totty بهمعنای دختر زیبا؛ تیتری آشکارا جنسیتزده که حضور اوتلی در MOTD را تنها حاصل جذابیتهای ظاهری او میدید. استیو کوری از دیلی میل هم صدای اوتلی را به آژیر خطر تشبیه کرد. در مقابل، عدهای دیگر این اتفاق را قدمی دیگر برای ایجاد برابری در ورزش بین مردان و زنان میدانستند، هرچند خود او چنین ایدهای نداشت: «من به این کار بهعنوان شکستن موانع برای ورزش بانوان فکر نمیکنم. من این کار را بههمان دلیلی انجام میدهم که همکاران مرد انجام میدهند: من عاشق فوتبال هستم». اوتلی عاشق فوتبال بود؛ حتی بیشتر از برادرش که حوصله فوتبال بازیکردن در حیاط خانهشان را هم نداشت و این علاقه را تا تبدیل شدن به یک فوتبالیست آماتور دنبال کرد اما مصدومیت زانو، باعث شد تا آن را کنار بگذارد ولی گزارشگری فرصت دوبارهای بود تا در هوایی که میخواهد، نفس بکشد. هرچند شرایط سختتر از چیزی بود که فکر میکرد. او پنجسال بعد در مورد شرایط دشوار روزهای ابتدایی کارش گفت: «انتقادهای زیادی از سوی افرادی مطرح میشد که اعتبار من را زیر سوال میبردند. شرایط دشواری بود. احساس میکردم جدا افتادهام. من از نظر ذهنی قوی هستم اما پوستکلفت نیستم. ولی در طول سالها پوستکلفت شدم. البته حمایتهای زیادی هم از من شد؛ و من فهمیدم که باید از این حمایتها استفاده کنم و شکایت نکنم؛ زیرا این اتفاق مانند یک موهبت برای من بود». این موهبت در حالی نصیب اوتلی شد که از چند سال قبل گزینههای دیگری هم برای تبدیلشدن به اولین گزارشگر زن MOTD مطرح بودند؛ از اِلِنور اُلدروید که برای رادیو بی بی سی کار میکرد تا پائولا کوکوتزا که خودش به نیال اسلون؛ تهیهکننده وقت MOTD پیشنهاد داد که او را بهعنوان اولین گزارشگر زن این برنامه بپذیرد اما درنهایت قرعه به نام جکی اوتلی افتاد. هرچند اوتلی سد بلند را شکست اما بیش از یکدهه طول کشید تا صدای گزارشگر زن دیگری از MOTD شنیده شود.
ویکی اسپارکس؛ از تهدید مویس تا جام جهانی
پیش از اینکه ویکی اسپارکس بهعنوان گزارشگر دیدار پرتغال و مراکش معرفی و به اولین زنی تبدیل شود که یک دیدار جام جهانی مردان را برای طرفداران فوتبال در بریتانیا گزارش میکند، نام او با جنجالی که دیوید مویس؛ سرمربی وقت ساندرلند در سال 2017 ایجاد کرد، شنیده شد. اسپارکس برای مصاحبه بعد از بازی به سراغ مویس رفت و سرمربی سابق منچستریونایتد که از سوال او خوشش نیامده بود، بعد از پایان مصاحبه، در حالی که هنوز دوربینها صدایش را ضبط می کردند، گفت: «دفعه بعد مراقب باش. با اینکه زن هستی اما دفعه بعد شاید سیلی بخوری». دیوید مویس بعداً بهخاطر این اظهارنظر عذرخواهی کرد و اسپارکس هم به مسیرش برای تبدیلشدن به یکی از ستارههای بخش ورزشی بی بی سی ادامه داد تا اینکه در روز بیستم ژوئن 2018 در ورزشگاه لوژنیکی مسکو، بهعنوان گزارشگر پشت میکروفون قرار گرفت. اینبار هر دو جبهه موافقان و مخالفان صداهای بلندتری برای ابراز نظر داشتند. از یک سو با گسترش شبکههای اجتماعی نسبت به 11سالقبل، مخالفان بلافاصله نارضایتیشان را در توئیتر و فیسبوک اعلام کردند و در سمت مقابل، چهرههای سرشناس بیشتری به دفاع از پرداختند؛ ازجمله جکی اوتلی که حمله تندی به منتقدان کرد. او که از اظهارات جیسون کاندی؛ بازیکن سابق چلسی، در یک برنامه تلویزیونی در مورد صدای اسپارکس و گزارشگران زن، عصبانی شده بود، در توئیترش نوشت: «ناامیدکننده است که 11سال بعد از اولین گزارش من در MOTD و هشتسال بعد از اینکه من هفت بازی را در برای رادیو لایو 5 گزارش کردم، همچنان مسئله گزارشگران زن مطرح است. ترجیح صدا یا سبک گزارش همیشه مطرح است. اینکه گفته شود زنان نباید گزارش کنند، چیزی بیش از انتقاد است. اما همچنان احساس میکنم در حال پیشرفت هستیم. دایناسورها در اقلیت هستند».
راه دشوار گزارشگران زن در سراسر دنیا
گزارشگران زن در دیگر کشورها هم تجربههایی مشابه جکی اوتلی و ویکی اسپارکس را پشت سر میگذارند. ازجمله کلودیا نویمن و هانا مارک لوند که جام جهانی 2018 را برای تلویزیونهای سراسر آلمان و سوئد گزارش کردند. بعضی از توهینها به نویمن؛ گزارشگر زن شبکه ZDF، آنقدر شدید بود که مسئولان این شبکه، از دونفر از کاربران شبکههای اجتماعی شکایت کردند. بهویژه پس از اینکه او در یکی از بازیهای ژاپن، یکی از بازیکنان این تیم که در بوندس لیگا بازی میکرد را نشناخت. اما بعداً در نظرسنجی نشریه اشپیگل، 69.9درصد از بینندگان آلمانی، تجربه شنیدن بازیها با صدای گزارشگر زن را مثبت ارزیابی کردند و تنها به نظر 12درصد این اتفاقی منفی بود؛ بقیه نیز نظر ممتنع داشتند. جالبتر اینکه میزبان رضایت بین بینندگان مرد و زن بسیار نزدیک بود؛ 68درصد مردان و 69درصد زنها از شنیدن بازی با گزارشگر زن رضایت داشتند. بهاینترتیب، آنطور که شواهد نشان میدهد، همهچیز به عادت طرفداران فوتبال و ذائقه شکل گرفته آنها در طول سالهای طولانی تماشای فوتبال از تلویزیون برمیگردد و چندان غیرطبیعی نیست که مخالفتهایی هم برای آن وجود داشته باشد اما عملکرد خوب گزارشگرانی مانند ویکی اسپارکس و کلودیا نویمن میتواند مسیر را برای همتایان آنها، نهتنها در بریتانیا و آلمان، که در سراسر جهان باز کند.
آیا علاقه نداشتن مردان به صدای گزارشگر زن، جنسیتزده است؟
بعد از اینکه ویکی اسپارکس با گزارش بازی پرتغال و مراکش، به اولین زنی تبدیل شد که یک بازی جام جهانی مردان را برای بینندگان بریتانیایی گزارش میکند، بار دیگر انتقادهای زیادی مطرح شد که بیشترشان از طرف کسانی بود که صدای زنانه او را مناسب گزارش نمیدانستند. جیسون کاندی؛ هافبک سابق چلسی، صدای زیر ویکی اسپارکس را غیرقابلتحمل توصیف کرد و بسیاری در شبکههای اجتماعی واکنش مشابهی نشان دادند؛ هرچند گروهی دیگر این صحبتها را سکسیستی دانستند، ازجمله جکی اوتلی؛ اولین گزارشگر زن انگلیس، که این افراد را نئاندرتال و دایناسور توصیف کرد. اما سان در گزارشی ادعا کرد دلیل اینکه مردان، علاقهای به شنیدن صدای گزارشگران زن ندارند، دلیل علمی دارد. در این گزارش رابین دانبار؛ رئیس گروه تحقیقاتی علوم اعصاب تکاملی و اجتماعی دانشگاه آکسفورد، گفته: «صدای زنها اساساً نسبت به دوران کودکی تغییر زیادی نمیکند. یک دلیل میتواند این باشد که مردان خصیصههای کودکانه را در شریک زندگیشان ترجیح میدهند». از طرف دیگر صدای گزارشگران زن در موقعیتهای حساس، حالت جیغ پیدا میکند که این برای مردان جالب نیست؛ زیرا بخشی از مغز آنها را فعال میکند که برای اعلام خطر طراحی شده و بههمیندلیل، سطح استرس در آنها را افزایش میدهد. در همین گزارش همچنین از دکتر فیونا کووارد از دانشگاه بورنموث، نقل شده که صدای مردان و زنان در بخشهای مختلفی از مغز تحلیل میشوند. با توجه به آهنگینتر بودن صدای زنان، فرکانسهای صوتی آن در بخشی از مغز تحلیل میشود که مربوط به موسیقیست. در حالی که صدای مونوتن مردان، پیچیدگی کمتری دارد و در بخشی از مغز که مربوط به آنالیز اطلاعات است، دریافت میشود. بههمیندلیل، عادت به شنیدن گزارشها با صداهای مردانه، شنیدن صدای گزارشگر زن برای مردان را غیرجذاب میکند؛ زیرا در شرایطی که نیاز به تمرکز بیشتری دارند، مغزشان درگیر اتفاق پیچیدهتری میشود. اما پروفسور تِرِوِر کاکس از دانشگاه سالفورد، معتقد است که شنیدن صداهای مردانه، حس اتوریته بیشتری ایجاد میکند؛ زیرا بیشتر رهبران در دنیا مرد هستند و اعتقاد دارد که با افزایش تعداد سیاستمدارها و رهبران زن در دنیا و عادیشدن شنیدن صدای آنها، کار برای گزارشگران زن هم راحتتر شود.
بهنام جعفرزاده