چرایی افسردگی میان ورزشکاران
دکتر علی‌اصغر شاملو؛ روانشناس
اختلالات و مشکلات روانی و احساسی به‌شکلی بنیادی در سکوت و پیوسته و آهسته بخش‌های مهم و تعیین‌کننده‌ای از ذهن و زندگی فرد را دربرمی‌گیرد. در مقاله‌ای به‌نام «استرس، اضطراب و افسردگی در ورزشکاران المپیکی» آمده است که بین افسردگی در بین ورزشکاران حرفه و ورزشکاران معمولی و افراد معمولی غیرورزشکار تفاوت معناداری وجود ندارد. تفاوتی که افسردگی در ورزشکاران و عموم مردم دارد، در این‌است‌که افسردگی در ورزشکاران در سکوت و پنهان شروع شده و ادامه پیدا می‌کند و آن‌ها کمتر برای کمک، دست به اقدام ویژه‌ای می‌زنند؛ چرا‌که به‌سختی باور می‌کنند که افسرده هستند. آن‌ها تصورشان برایناستکه بدن قوی آن‌ها به‌سادگی درمقابل دشواری‌های روانی نقطه‌ضعف نشان نخواهد داد. ضمن‌اینکه آن‌ها می‌دانند که چند‌سالی بیشتر برای شغل حرفه‌ای‌شان که همانا ورزش حرفه آنهاست، فرصت درآمد خوب و شهرت را ندارند؛ از‌این‌رو کوشش می‌کنند که در این‌مدت کم، اندوخته‌ای را برای دوران بعد از زندگی حرفه‌ای پس‌انداز کنند؛ از‌این‌رو احتمال اینکه دشواری‌های روانی خود را پنهان کنند، بسیارزیاد است؛ اما گاهی فشار اختلالات و بیمارهای روانی به‌اندازه‌ای زیاد است که آن‌ها را با مشکلات فراوانی روبه‌رو می‌کند. شوربختانه در بیشتر کشورهای جهان، برتری و اولویت، با آمادگی فیزیکی و بدون آسیب ورزشکاران است و کمتر به شرایط روانی آن‌ها توجه می‌شود. سازمان‌ها و ارگان‌های ورزشی برای شناخت، تشخیص و بهبود‌بخشیدن موقعیت و شرایط روانی ورزشکاران کمترین هزینه را می‌کنند. فرانسه، هم‌اکنون تنها کشوری‌ست که به‌گونه‌ای سیستماتیک تندرستی و شرایط روانی ورزشکاران حرفه‌ای خود را تحت‌نظر روان‌پزشکان و روانشناسان، کنترل و مورد‌بازرسی و تجزیه‌و‌تحلیل قرار می‌دهد. باور عمومی برایناستکه ورزشکاران نه‌تنها بدن، بلکه سیستم روانی سالم و قوی هم دارند؛ از‌این‌رو در سازمان‌ها و ارگان‌ها، فدراسیون‌ها و تیم‌های ورزشی هم اگر روان‌شناسانی بوده‌اند، کوشش آن‌ها درجهت عملکرد بهتر ورزشکاران بوده نه اینکه آن‌ها چه احساسی دارند و بیرون از موقعیت ورزشی چگونه رفتار می‌کنند و خلق‌وخوی آن‌ها در چه شرایطی قرار دارد. براساس آمارها 43.3درصد از فوتبالیست‌های نروژی و در سوئد، 30درصد از ورزشکاران با افسردگی مشکل داشته‌اند. در سال 2018 «نائومی اوساکا»؛ تنیس‌باز آمریکایی پیش از شروع مسابقات یو‌اس‌اوپن بابت شرکت‌نکردن در کنفرانس مطبوعاتی جریمه سنگینی شد. بهانه البته عدم شرکت در کنفرانس بود؛ ولی بعدها مشخص شد که این تنیس‌باز از افسردگی رنج می‌برد و توان شرکت در مسابقات را ندارد. همه افراد به‌ویژه دست‌اندرکاران سازمان‌ها و ارگان‌های ورزشی بایستی پرسمان افسردگی ورزشکاران را بسیار جدی بگیرند؛ به‌ویژه زمانی‌که ورزشکاری سکوت را می‌شکند و درباره مشکلش به شکل‌های گوناگونی گفت‌وگو می‌کند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، درحدود 800000نفر در سال به‌خاطر خودکشی که افسردگی یکی از مهم‌ترین دلایل آن است، جانشان را از دست می‌دهند. افسردگی، سن و سال و تحصیلات و شغل نمی‌شناسد؛ از‌این‌رو هرکسی که یک‌سری اصول بهداشتی را رعایت نکند، در خطر دچار‌شدن به افسردگی قرار خواهد گرفت. باوجودی‌که ورزشکاران در کنار همدیگر احساس قوی‌بودن دارند، ولی درپایان عواملی که افسردگی را در فرد شکل می‌دهد، بسیار‌مؤثرتر از حضور ورزشکاران درکنارهم عمل می‌کند؛ درنتیجه اگر عوامل برشمرده زیر دست‌به‌کار شوند، ورزشکارانی با بدنی قوی و سالم را هم به افسردگی می‌کشانند.
نشانگان افسردگی در ورزشکاران
- اضطراب دائمی یا دوره‌ای: ورزشکاران می‌توانند به‌مانند بقیه افراد جامعه یا دوره‌ای دچار اضطراب شوند یا به‌خاطر مشکلاتی که دارند، همواره دچار اضطراب باشند. گاهی این اضطراب به‌سادگی قابل‌مشاهده نیست؛ ولی با مراجعه ساده نزد یک روانشناس، اضطراب آن‌ها قابل‌تشخیص است.
- پائین‌آمدن تمایل و توانایی در همکاری با دیگران
به‌خاطر افکار منفی که ورزشکار افسرده دارد، تمایل و توانایی او برای همکاری با دیگران اعضای تیم و مسئولین کاهش پیدا می‌کند و او به بهانه‌های مختلف از همکاری مؤثر خود‌داری می‌کند.
- کاهش اشتها: به دلایل عمومی و حتی شخصی ورزشکار، با افسردگی اشتهای او کاهش پیدا می‌کند و نداشتن اشتها، توانایی فیزیکی او را با افت ویژه‌ای روبه‌رو می‌کند.
- اختلال در خواب: خواب و ساعت به‌خواب‌رفتن و طول مدت خوابیدن، همچنین کیفت خواب، هم برای سلامتی آن‌ها و هم برای عملکرد قابل‌قبول ورزشکاران بسیار تعیین‌کننده است و هرنوع اختلالی در خواب، نمایش کوشش‌های آن‌ها در تمرین و مسابقات و حتی زندگی شخصی را هم با مشکلاتی روبه‌رو می‌کند.
- بالا‌رفتن فشارخون و نبض حتی زمانی‌که فعالیت فیزیکی ندارند.
- دچار بیماری‌های عفونی یا سرماخوردگی شدن
انتظار عموم و به‌ویژه مسئولین ورزشی تیم‌ها چنین است که چون ورزشکاران بدن قوی دارند، اصولاً نباید به‌راحتی دچار بیماری عفونی یا سرماخوردگی شوند و اگر چنین پیشامدی رخ بدهد، به‌احتمال‌زیاد معنایش پائین آمد مصونیت بدنی آنهاست که نتیجه آن افسردگی بوده یا برعکس، افسردگی باعث پائین‌آمدن مصونیت بدن آن‌ها شده است.
- طولانی‌شدن بهبود ورزشکار
- دچار آسیب‌های گوناگون و متعدد شدن: در‌این‌مورد پائین‌آمدن تمرکز به‌عنوان یکی از عوامل آسیب‌دیدن‌های متعدد و گوناگون، می‌تواند نشان افسردگی آن‌ها باشد.
- ناتوانی برای شرکت در مسابقات به‌خاطر آسیب‌دیدگی
- بی‌دلیل دچار دردهای عضلانی شدن
- کاهش تمایل به شرکت در تمرینات و مسابقات
- ضعیف شدن عملکرد هم در تمرینات و هم در مسابقات
- اگر رشته ورزش حالت تهاجمی داشته باشد، ممکن است ورزشکار با دیگران درگیری ایجاد کند
پیامد افسردگی در ورزشکاران
نباید فراموش کرد که در بیشتر موارد بخشی از تأثیرات و نشانگان افسردگی در همگان مشترک است.
- پائین‌آمدن تمرکز آن‌ها در تمرینات، مسابقات و در زندگی شخصی
- دچار اضطراب شدن به‌خاطر نگرانی از شکست
- بی‌جهت دچار استرس‌های متعدد شدن
- ازدست‌دادن تمایل به شرکت در تمرینات و مسابقات
- ازدست‌دادن اشتها
دلایل افسردگی در ورزشکاران
- عواملی ارثی
- عواملی پیرامونی
- اضطراب بابت آسیب‌دیدن
- اضطراب بابت موفق‌نشدن در رقابت: «روبرت آنکه» دروازه‌بان تیم ملی آلمان در سال 2009 بابت اضطراب پیش از شکست، دست به خودکشی زد؛ البته او دچار اختلال دوقطبی بود.
- استرس بابت نرسیدن به آمادگی لازم
- اضطراب بابت نرسیدن به آمادگی لازم
- اضطراب بابت باخت
- خداحافظی با ورزش و بازنشستگی. دوری از کار حرفه‌ای روتین‌دار و منظم برای ورزشکارانی که همه زندگی خود را در‌این‌راه گذاشته‌اند، بسیار دردناک است؛ چرا‌که آن‌ها درپایان عمر ورزشی خود کمی خودشان را بی‌ارزش می‌انگارند و مدت‌هاپیش از پایان دوران حرفه‌ای‌شان، به‌تدریج نشانگان افسردگی در آن‌ها پدیدار می‌شود. از‌این‌رو ورزشکاران حرفه‌ای را باید با کمک روانشناسان برای روزهایی که درمعرض‌دید همگان و خبرنگاران و تماشاچیان نیستند، آماده کرد.
- مشکلات خانوادگی: اختلافات با همسر، طلاق، بارداری همسر یا مشکلاتی دررابطه‌با فرزندان و والدین نیز می‌تواند دلیلی برای افسردگی ورزشکاران شود.