فرسایش خاک در ایران و نابودی زمین‌های حاصلخیز
در سال‌های اخیر تغییرات اقلیمی و پدیده‌هایی مانند سیل و خشک‌سالی سبب شده‌اند تا فرسایش خاک در ایران، با شدت و سرعت بیشتری مشاهده شود. معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان تهران ضمن اشاره به چالش فرسایش؛ از نابودی حداقل ۱۲تن در هکتار خاک در سال به‌علت فرسایش می‌گوید. محمد فرامرز باتأکیدبر مسئله فرسایش خاک به‌عنوان یکی از جدی‌ترین مشکلات کشور خاطرنشان کرد؛ فرسایش خاک، چالشی جدی‌ست که در تمام نقاط کشور دیده می‌شود. استان تهران نیز از این قاعده مستثنا نیست و فرسایش خاک دراین‌استان به‌سرعت درحال‌رخ‌دادن است. وی با اشاره گستره وقوع این پدیده در استان تهران گفت؛ فرسایش خاک در همه استان‌های کشور؛ ازجمله استان تهران دیده می‌شود. فرسایش خاک در تهران باتوجه‌به نوع خاک و شرایط جغرافیایی هر منطقه از آن متفاوت است. فرسایش خاک، ناشی از عوامل گوناگونی‌ست. با تغییر متغیرهای مربوط به خاک، میزان فرسایش نیز تغییر می‌کند. میانگین فرسایش در کل کشور که استان تهران هم شامل آن می‌شود، ۱۲ تا ۱۷تن در هکتار در سال است. فرامرز بااشارهبه ویژگی‌های خاک حاصلخیز و تعاریف آن ادامه داد؛ تولید خاک، نیازمند دوره طولانی‌مدت است. چند ۱۰۰سال زمان نیاز است تا هر سانتی‌متر از خاک تشکیل شود. وقتی صحبت از خاک می‌شود، خاکی موردنظر است که در کشاورزی و تولید محصول دخالت دارد؛ لذا هر خاکی به‌عنوان خاک حاصلخیز شناخته نمی‌شود. بخش اندکی از لایه سطحی خاک که قابلیت کاشت محصول و کشاورزی دارد، به‌عنوان خاک حاصلخیز شناخته می‌شود و ارزش بالایی دارد. مواد مغذی خاک نیز در لایه‌های سطحی خاک وجود دارند که سبب حاصلخیزی خاک می‌شوند. وی باتأکیدبر چالش‌های بلندمدتی که فرسایش خاک برای کشور ایجاد می‌کند، گفت؛ آسیبی که به خاک حاصلخیز وارد می‌شود و ازبین‌بردن این منبع ارزشمند که طی میلیون‌هاسال پدید آمده است، سبب بروز مشکلاتی می‌شود که تأثیر آن‌ها در کشاورزی، تولید و ... طی سال‌های آینده حس خواهد شد؛ لذا اهمیت محافظت از خاک، به‌اندازه حفظ آب است و نباید مغفول واقع شود. باید خاکی که درحال‌حاضر دراختیار داریم را با اتخاذ سیاست‌های مدیریتی صحیح حفظ کنیم؛ در‌غیر‌این‌صورت جایگزینی آن غیرممکن خواهد بود. معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان تهران ضمن تأکید بر فرسایش خاک در همه نقاط تهران اضافه کرد؛ باتوجه‌به حوزه‌های آبخیز در استان تهران و ویژگی‌های زمین‌شناسی به‌خصوص هر حوزه، میزان فرسایش خاک دراین‌منطقه از جنوب تا شمال آن متفاوت است. البته خاک همه نقاط تهران در حال فرسوده‌شدن است؛ اما مقدار آن متغیر است. در مناطقی که شیب زمین زیادتر است و تخریب نیز بیشتر انجام می‌شود، فرسایش خاک بیشتر است. فرامرز بااشارهبه اقدامات لازم برای مقابله با فرسایش خاک در کشور و استان تهران گفت؛ مسئله اصلی این‌است‌که ما در همه نقاط کشور با مشکل فرسایش خاک مواجه هستیم و باید اقدامات متناسب با ویژگی‌های جغرافیایی هر منطقه انجام شود. بخشی از اقدامات مربوط به سیاست‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، در حوزه‌های مرتع، بیابان، جنگل و آبخیزداری اجرا می‌شود. هدف همه واحدهایی که دراین‌حوزه‌ها فعالیت می‌کنند، حفاظت از خاک است. وی اتخاذ سیاست‌هایی جهت کنترل آب‌های سطحی را برای جلوگیری از فرسایش خاک ضروری خواند و ادامه داد؛ چک بندها، گابیون‌ها و بندهای خاکی درجهت مدیریت آب‌های روان و سطحی ساخته شده‌اند. این‌اقدامات برای کاهش آسیب سیل و روان‌آب به بافت خاک است که کاهش فرسایش خاک را در‌پی دارد. از ابتدای شروع طرح‌های مطالعه و اجرای آبخیزداری، این‌پروژه‌ها در اقصی‌نقاط کشور؛ ازجمله استان تهران شروع شدند. به‌رغم‌اینکه اعتبارات مربوط به اجرای این‌طرح‌ها اندک بود؛ اما تلاش کردیم که به‌هرصورت پروژه‌ها انجام شوند. معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان تهران بااشارهبه رشد چشمگیر پروژه‌های آبخیزداری در چهارسال‌اخیر گفت؛ از سال ۹۷ که اهمیت موضوع آبخیزداری و جلوگیری از فرسایش خاک بیشتر و به‌طورجدی مطرح شد، اعتباراتی بیشتری نیز به این‌طرح اختصاص یافت و رشد چشمگیر در اجرای این‌پروژه‌ها دیده شد. خوشبختانه به‌موازات این اتفاق و معطوف‌شدن توجهات به موضوع، مطالبه‌گری مردم و مسئولان؛ ازجمله نمایندگان مجلس برای اجرای سیاست‌های آبخیزداری افزایش پیدا کرد. این مطالبه‌گری سبب شده تا عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری به‌شکل مناسب در کشور جا بیفتد. فرامرز درپایان بر لزوم افزایش آگاهی عمومی برای محافظت از خاک تأکید کرد و گفت؛ امیدواریم توجه به مشکل فرسایش خاک و اجرای راهکارهای جلوگیری از آن، بیش‌ازپیش میان مردم و مسئولان دیده شود و با شدت فعلی تخصیص اعتبارات و مطالبه‌گری، به نقطه‌ای برسیم که مشکل فرسایش را کنترل کنیم. رسانه‌ها نیز باید با ایجاد حس مطالبه‌گری میان مردم، این‌موضوع را تبدیل به دغدغه مردم و مسئولان کنند و این، باعث کاهش میزان سیل، روان‌آب و درنتیجه فرسایش خاک در سال‌های آینده خواهد شد./ ایسنا