حس مالکیت در کودکان
کی از موضوعات چالش برانگیز برای والدین و کودکان، حس مالکیت در کودکان است. این احساس از سن 20ماهگی در کودکان ایجاد می‌شود و در 2.5سالگی به اوج خود می‌رسد. در بسیاری از مواقع کودکان نسبت به اسباب‌بازی یا وسایل خود احساس مالکیت زیادی دارند و تحت هیچ‌شرایطی حاضر نیستند آن‌را با کودکی دیگر شریک شوند. معمولاً والدین شیوه صحیح برخورد با کودک را در ارتباط با این مسئله نمی‌دانند و همین موضوع می‌تواند منجر به جر و بحث بین خانواده و کودکان شود. شناخت و آگاهی خانواده در مورد احساس مالکیت در کودک در این دوره سنی مشخص می‌تواند به سازگاری و رشد اجتماعی کودک کمک کند. کودکان در ابتدا هیچ تصوری از کارهای درست و رفتارهای غلط ندارند. زندگی آن‌ها محدود به دنیای اطرافشان است و اگر بخواهید بدون آموزش رفتارهای درست، وسایلشان را با دیگران به اشتراک بگذارید، باید بگویم بزرگ‌ترین لطمه را به شخصیت او وارد کرده‌اید. هر دوره از رشد کودک، از‌نظر اجتماعی، شناختی، هیجانی و جسمانی دارای ویژگی‌ها و حالات منحصر‌به‌فرد است. یکی از ویژگی‌های مهم رشد اجتماعی کودک، احساس مالکیت در کودک است. در دوره‌ای از رشد یعنی از سن 20ماهگی تا پنج‌سالگی احساس مالکیت در کودک به‌وجود می‌آید و در 2.5سالگی به اوج خود خواهد رسید. کودکان نسبت به اشیاء بیرونی مانند وسایل و اسباب‌بازی‌های خود احساس تملک زیادی می‌کنند و نسبت به هر عاملی که تهدیدی برای احساس تملکشان محسوب شود واکنش‌هایی همچون مقاومت، گریه و لجبازی و... نشان می‌دهند. درواقع، هر کودکی برای بالغ‌شدن رشد و تحولی را در‌زمینه‌های هیجانی، جسمانی، اجتماعی و شناختی پشت سر می‌گذارد. در این مسیر پر پیچ‌و‌خم گاهی با رفتارهای ناهنجار نگرانی والدین را بر‌می‌انگیزد. اولین مرحله برای رشد و تغییر رفتارهای کودک در 20ماهگی رخ می‌دهد که در سن دو الی چهارسالگی به اوج می‌رسد. در واقع کودک در این برهه زمانی به‌مرور زمان از وابستگی‌ها رها می‌شود و استقلالی نسبی را کسب می‌کند. وی در این مرحله رفتارهایی را از خود بروز می‌دهد که ممکن است دیگران را برنجاند. یکی از این رفتارها، احساس مالکیت است. کودکان در این دوره از رشد، در مقابل اشیاء‌ها و وسایلی که متعلق به خودشان است بسیار حساس می‌شوند. در مواردی ممکن است نسبت به وسایل اطرافیان نیز واکنش نشان بدهند. طبق بیانات یکی از روانشناسان درزمینه کودکان، می‌توان گفت؛ کودکان در سن چهار الی پنج‌سالگی گمان می‌کنند که جهان و حتی والدین تحت شعاع اختیار آن‌ها هستند. کودکان نسبت به محرک هایی که تهدیدی برای احساس مالکیتشان باشد واکنش‌هایی از قبیل گریه، لجبازی، جیغ، مقاومت و ... را بروز می‌دهند.
نحوه برخورد صحیح با حس مالکیت کودکان
مسلماً شیوه برخورد ما با کودکی که احساس مالکیت دارد، دارای اهمیت فراوانی‌ست. اگر به این احساس کودک پاسخ ندهید یا آن را نادیده بگیرید، حس کودک نسبت به خانواده و اطرافیان دچار شک و ناامنی می‌شود. اکثر والدین از موضوع احساس مالکیت کودکان شناخت و آگاهی ندارند؛ بنابراین با رفتارهای نابجا آسیب‌های روحی-روانی غیرقابل ملاحظه‌ای بر شخصیت کودک وارد می‌کنند. برای درمان و برخورد صحیح در برابر این تشویش و حس ناامنی بهتر است به کودک توانایی سخاوتمندی را آموزش بدهیم. برای این منظور در ابتدا کودک را به درک درستی از حس مالکیت می‌رسانیم؛ یعنی کودک باید اطمینان حاصل کند که برخی اشیا متعلق به اواست و کسی به حریم شخصی او بدون اجازه، دخالت و دست درازی نمی‌کند. کودک باید درک کند که بعضی از اشیاها فقط برای او هستند تا عبارت «مال من» در ذهنش تداعی شود. با درک این مفهوم احساس امنیت در کودک بیشتر می‌شود. در مقابل متوجه می‌شود، همه وسایل مختص و متعلق به او نیستند که ممکن است در ابتدا بابت این امر کمی آزرده‌خاطر شود. بالاخره با گذر زمان تفاوت میان مفاهیم «مال من» و «مال او» را درک می‌کند. هم‌اکنون او معنی مالکیت و احترام به مالکیت را متوجه شده است؛ در‌نتیجه بهتر می‌تواند وسایل خود را با دیگران به اشتراک بگذارد؛ زیرا می‌داند دیگران به‌اجبار وسایل او را تصاحب نکرده‌اند و او به اراده خود با آن‌ها شریک شده است. اکنون روش‌های مختلفی را برای شیوه رفتار با کودکی که حس مالکیت دارد، بیان می‌کنیم:
آموزش به کودک
کودکان در ابتدا همانند لوح سفیدی هستند که هیچ درکی ازرفتارهای صحیح و غلط ندارند. مسلما آن‌ها در طول زندگی، نیازمند آموزش و راهنمایی والدین و اطرافیان هستند. شما به‌عنوان والدین بهتر است مفاهیمی از قبیل بازی با هم‌سالان و به اشتراک گذاشتن وسایل را به او یاد دهید. به هر میزان که در کارهای مثبت او را تشویق کنید، به انجام رفتارهای درست تمایل می‌یابد. به‌طور‌مثال؛ اگر کودک بر‌خلاف گذشته اکنون نوبت را در بازی‌ها رعایت می‌کند، بی‌توجه از کنار او رد نشوید و حتماً او را با خوراکی مورد‌علاقه‌اش خوشحال کنید. حال اگر کودک در مقابل وسایل خود احساس تملک بیش‌از‌اندازه دارد، بهتر است او را درک کنید و با گفت و گوهایتان فرصت فکر‌کردن به او بدهید. در خاطر داشته باشید که هرچقدر ملایم‌تر و صمیمانه‌تر با کودک ارتباط برقرار کنید، نتیجه بهتری می‌گیرید.
احترام به حس مالکیت کودک
در‌نظر داشته باشید که شما به‌عنوان والدین، مالک و حافظ احساسات فرزندتان هستید و هیچ گاه نباید بگذارید کسی به این احساسات خدشه‌ای وارد کند. شما بااحترام گذاشتن به خواسته‌های کودک در حفظ اعتماد و ارزش هایش کمک می‌کنید. گاهی ممکن است فرزندتان اسباب بازی داشته باشد که تمایلی به دادن آن به خواهر و برادرش دیگرش ندارد؛ قبل از هر واکنشی در ابتدا علت آن را جویا شوید و از کودک بخواهید علت این مخالفت‌ها برایتان بیان کند. در‌هر‌صورت شما نباید کودک را وادار به کاری کنید که دوست ندارد؛ بلکه در این شرایط با نهایت احترام و حفظ خونسردی از او بخواهید اسباب بازی دیگری را که برای خواهر یا برادرش جذابیت دارد را به او بدهد. بااین برخورد علاوه بر اینکه به حس مالکیت کودک آسیبی وارد نشده، حس سخاوت و دوستی را نیزدر او تقویت کرده‌اید.