چگونه امنیت را به پارک‌ها برگردانیم؟
«امنیت در پارک‌ها و بوستان‌های شهری» به‌سبب پیوستگی با سایر شاخصه‌های توسعه‌یافتگی، امری حیاتی‌ست؛ زیرا درصورت غفلت از آن، شرایط برای وقوع جرائم شهری، مستعدتر می‌شود. ازاین‌رو، اکنون در کل دنیا تأمین امنیت پارک‌ها و فضاهای سبز شهری، از مهم‌ترین اولویت‌هاست.
غلامرضا محمدنسل؛ دراین‌زمینه می‌گوید؛ معضلات امنیت اجتماعی مسئله مهمی‌ست؛ زیرا احساس ناامنی بسیارتأثیرگذار است. شهروندی که برای دقایقی با خانواده‌اش وارد پارکی می‌شود، اگر احساس ناامنی کند؛ تصور می‌کند تمام شهر این‌چنین است و احساس ناامنی و ناامیدی شدید از جامعه به وی دست می‌دهد. این متخصص حقوق جزا و جرم‌شناسی بااشاره‌به شیوه‌های متفاوت برای برخورد با معضلات ناامنی می‌افزاید؛ می‌توان با معلول مبارزه کرد، یعنی افراد مشکل‌دار که سبب ناامنی می‌شوند را محدود و از پارک‌ها بیرون کرد یا دستگیرشان کنیم ولی درنهایت همین‌افراد جاهای دیگر می‌روند. راه‌حل اساسی این‌است‌که این‌افراد نوعاً بی‌خانمان در مکان‌های مناسبی نگهداری شوند چراکه اگر خانه و زندگی داشتند، قطعاً کارتن‌خواب یا معتاد متجاهر نمی‌شدند؛ در همه‌جای دنیا برای چنین افرادی گرم‌خانه و محل‌های مناسبی تعبیه می‌کنند تا جلوی چشم شهروندان نباشند. محمدنسل خاطرنشان می‌سازد؛ نباید فراموش کرد که چنین معضلاتی نشان از ضعف کارکرد جامعه نیز دارد، چون نارسایی‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، در اعتیاد، وندالیسم، ولگردی و ... خود را نشان می‌دهند؛ افزایش چنین افرادی درواقع نمود بیماری و نامطلوب‌بودن وضعیت جامعه است. وی بااشاره‌به نظریه یادگیری و الگوپذیری خاطرنشان می‌سازد؛ کثرت چنین افرادی در جامعه، سبب عادی‌انگاری شده و باعث می‌شود کودکان‌ونوجوانان از نحوه سیگارکشیدن، لباس‌پوشیدن، ارتباطات و صحبت‌کردن، الگوگیری کنند؛ اما پارک‌ها برای استراحت و تفریح و گذران اوقات فراغت شهروندان است و نباید محل تجمع معتادان و سایر معضلات باشد؛ در همه‌جای دنیا پارک، پلیس دارد و پلیس شهرداری با دوچرخه گشت می‌زند و اگر چنین معضلاتی را ببیند یا مجرم را دستگیر می‌کند و یا تذکر جدی می‌دهد. محمدنسل با اظهار تأسف از اینکه در پارک‌های کشور پلیس دوچرخه‌سوار نداریم، می‌گوید؛ ولی در بسیاری از کشورها چنین امری مرسوم بوده و کنترل‌های مختلفی صورت می‌پذیرد. نیروهای حفاظتی و امنیتی از افرادی‌که در پارک‌ها سگ‌گردانی می‌کنند، مدارک بهداشتی ازجمله واکسن و ... را طلب می‌کنند و اگر سگی رها شود، صاحبانشان را جریمه کرده و گوشزد می‌کنند که باید با کنترل حیوانات، مانع آزارواذیت یا ترساندن سایر شهروندان شوند. این متخصص حقوق جزا و جرم‌شناسی باتأکیدبراینکه محیط‌های پارک نیاز به انتظام دارند، می‌گوید؛ اگر پارک‌ها کنترل نشوند، افراد ناباب در آن‌ها جمع می‌شوند. متولی پارک شهرداری‌ست و مأموران پارک‌ها وظیفه‌شان همین است؛ منتهی چون کم‌کاری می‌کنند، وقتی وارد پارک می‌شوید، هیچ مأموری را نمی‌بینید و نظارتی انجام نمی‌شود؛ این‌درحالی‌ست‌که بایستی پلیس هم گشت‌زنی در پارک‌ها برای کنترل داشته باشد. اکنون اغلب خانه‌ها آپارتمان شده و خانه‌های ویلایی اندک هستند و مردم برای پیاده‌روی، هواخوری، ورزش یا صحبت و وقت‌گذرانی باید بتوانند به پارک‌ها بروند و احساس امنیت کنند و فضا و جو خوشایند ببینند؛ لازمه چنین امری این‌است‌که نگذاریم چنین فضاهایی تصرف شود، چون مردم جرئت نمی‌کنند به آنجاها بروند و از معتادان و زورگیران در هراسند. وی معتقد است؛ بایستی در پارک‌ها، کیوسک‌های تلفن، برای ارتباط سریع شهروندان با مأموران شهرداری نصب شود تا اگر دچار مشکلاتی شده یا معضلاتی را مشاهده کردند، نیروهای انتظامی در کمترین‌زمان ممکن حضور یابند. وی براین‌باور‌است‌که پارک یک فضای مشترک است و باید پیشگیری از جرم دراین‌مکان‌ها با گشت‌زنی و نصب و راه‌اندازی دوربین، انجام شود و ادامه می‌دهد؛ فضاهای سبز اماکنی هستند که زن و بچه و کهن‌سال و جوان در آنجا تردد دارند و وجود ناامنی باعث می‌شود مردم به‌جای استراحت در پارک، بزه دیده و قربانی سرقت واقع شوند؛ یعنی به‌نیت تمدد اعصاب می‌روند ولی با اعصاب به‌هم‌ریخته برمی‌گردند. شهرداری‌ها باید احساس مسئولیت کنند چون حیف است ازنظر سخت‌افزاری هزینه پارک‌ها شود و دارودرخت، گل، نیمکت و مبلمان شهری همه مرتب باشد اما نظارت بر این فضای مشترک عمومی نباشد و معتادان جمع شوند یا خلاف‌کاران دیگر در آنجا گعده کنند. وی خاطرنشان می‌سازد؛ وجود چنین معضلاتی و احساس ناامنی در شهروندان نشان از سهل‌انگاری مسئولان پارک است؛ این‌ها خیلی بزرگ‌تر از آنچه هستند به‌نظر خواهند رسید و همین‌امر احساس ناامنی به مردم خواهد داد که در خیلی‌جاها بدتر از خود ناامنی‌ست.
مسعود غفاری؛ روانشناس و مشاور خانواده نیز می‌گوید؛ مسائل اجتماعی را نمی‌توان از هم جدا کرد به‌گونه‌ای‌که مشکلات اقتصادی سبب فقر می‌شود و آن‌هم سبب ایجاد فحشا و قاچاق می‌شود؛ این‌ها همه به‌هم وصل و پیوسته‌اند؛ یعنی یک جریان دومینو‌وار هستند. وی بابیان‌اینکه باید دراین‌موارد به‌جای معلول به‌علت پرداخت، می‌افزاید؛ گروهی از جوانان می‌توانند به کافی‌شاپ و رستوران بروند و گروهی که وضعیت مالی مناسب‌تری دارند، آپارتمان خصوصی یا ویلا در لواسان دارند؛ ولی تنها جای رایگان برای آن‌ها‌‌که امکانات، شرایط و موقعیتی ندارند، پارک‌هاست. وی ادامه می‌دهد؛ سال‌هاپیش در کشور فرانسه وزیر آموزش‌وپرورش وقت طرحی پیشنهاد داد که خروجی آن باشگاه‌های جوانان بود، برای‌اینکه جوانان آنجا جمع شوند؛ برایشان فیلم نمایش می‌دادند؛ تفریحات رایگان سالم می‌گذاشتند، کافی‌شاپ‌های ارزان می‌گذاشتند تا جوانان به کاخ جوانان بروند درکنارآن کلاس‌های زبان و موسیقی و هنر برگزار می‌کردند. وی با هشدار درباره نقش افراد ضداجتماعی نهادگریز و قانون‌ستیز بین افراد، تصریح می‌کند؛ معتقدم جوان‌ها مستعد آسیب هستند ولی آینده آن‌ها وابسته به خانواده، مدرسه، آموزگاران، همکلاسی و کلان جامعه است؛ باید محیط را بسازیم و این‌امر نیازمند اقدامات کلان اجتماعی‌ست. وی ادامه می‌دهد؛ اگر بخواهیم جلوی این آسیب‌های جامعه و پارک‌ها را بگیریم؛ باید کار بنیادی کرد؛ برخورد پلیسی و امنیتی نتیجه‌ای ندارد و باید کار زیربنایی انجام شود. این مشکلات فقط مختص پارک‌ها نیست و در سایر اماکن اجتماعی نیز وجود دارد و برهمین‌اساس باید علت‌زدایی کرد.
حسین گودرزی؛ عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید؛ معمولاً بزهکاری‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند و اگر چنین روندی در پارک‌ها و بوستان‌های شهری روی دهد، نشان از ضعف عملکرد دستگاه‌های متولی‌ست. نباید پارک‌ها مکانی به‌شمار رود که خاستگاه ارزشی ندارد و محلی خالی و خلوتی گمان شود که بزهکاران سعی می‌کنند خلاف‌هایشان را آنجا انجام دهند. شناخت نقش پارک بسیارمهم است و برای بررسی نقش بزهکاران نباید صرفاً به موضوعی که درحال‌وقوع است اتکا کرد و باید به‌طورحتم به پیشینه آن نیز توجه کرد؛ مگراینکه خاستگاه برخی از آسیب‌های اجتماعی مختص پارک باشد، مثلاً تاریک‌بودن مکان و پنهان‌بودن برای برخی کارها و بزهکاری‌هایی که محل وقوعش پارک است می‌تواند موضوع و برنامه اجتماعی قرار گیرد. وی معتقد است آثار اجتماعی به‌عنوان پدیده نوین در نظام امروزی قابل‌بررسی هستند که چه آثاری بر نظام ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی می‌گذارند و نرسیدن به این آسیب‌ها و معضلات در پارک‌ها و بوستان‌ها می‌تواند تبدیل به یک مشکل امنیتی شود. گودرزی خاطرنشان می‌سازد؛ اگر پارک به‌عنوان محلی شناخته شود که افراد بزهکار احساس امنیت کنند؛ پاشنه آشیل محسوب می‌شود و فضا را برای افرادی‌که می‌خواهند استفاده سالم به‌عنوان بخشی از زندگی مدرن ببرند؛ ناامن می‌کند و نخستین آسیب آغاز می‌شود؛ زیرا محلی ایجاد شده که بزه‌کارها در آنجا هستند و احساس امنیت می‌کنند و این‌امر به‌تدریج سبب ترغیب دیگران نیز که به‌دنبال محل امن بودند، می‌شود تا به‌سمت بزه‌کاری روند.
یحیی مرتضایی؛ کارشناس علوم اجتماعی نیز درهمین‌زمینه می‌گوید؛ یکی از مهم‌ترین خطراتی که در آینده فضای اجتماعی پارک را تهدید می‌کند، عدم‌استقبال شهروندان از پارک است؛ این‌مسئله می‌تواند فضای پارک را به پاتوق خلاف‌کاران تبدیل و ناامنی قبل را در محیط بازتولید کند. وی می‌افزاید؛ برای مقابله با افزایش آسیب‌های اجتماعی در پارک، باید ازطریق برنامه‌ریزی فعالیت‌های اوقات فراغت، مردم محلات اطراف را برای استفاده از محیط پارک سوق داد؛ راهکار عملیاتی برای دستیابی به‌این‌هدف این‌است‌که با ایجاد راه‌های ارتباطی متعدد، فضای فیزیکی پارک و محله به‌گونه‌ای طراحی شود که زمینه حضور تمامی افراد خانواده و گروه‌های مختلف اجتماعی در پارک فراهم شود. مرتضایی بابیان‌اینکه استفاده درست و همیشگی، دقت و نظارت همگانی شهروندان در نگهداری از پارک، مهم‌ترین عامل در اثربخشی آن بر جامعه تحت‌تأثیر است، خاطرنشان می‌سازد؛ با اعمال نظارت و کنترل رسمی و غیررسمی ازطریق حضور پلیس می‌توان از فعالیت فروشندگان مواد مخدر و افراد شرور جلوگیری کرد؛ با نظارت غیررسمی ازطریق برنامه‌ریزی برای حضور گروه‌های اجتماعی مختلف، امنیت اجتماعی فضای سبز و محله نیز تأمین خواهد شد. وی معتقد است؛ زمینه‌سازی برای جلب مشارکت اجتماعی شهروندان در برنامه‌ها برای استقبال بیشتر شهروندان از فضای پارک موجب همبستگی اجتماعی و تقویت نظارت غیررسمی برای جلوگیری از انحرافات و جرائم و ناامنی آینده پارک ضروری‌ست./ ایمنا