بنزین؛ آب حیات اقتصاد یا آتش‌بیار معرکه گرانی؟
از قدیم‌الایام بنزین نه‌تنها در میان مردم ایران بلکه در سراسر دنیا به‌عنوان یک کالای حیاتی به‌شمار می‌رود، به‌قول «تافلر» (نویسنده و آینده‌پژوه آمریکایی) با آغاز موج دوم زندگی بشر، دیگر انرژی آب و باد جای خود را به انرژی سوخت‌های فسیلی داد تا موتور کارخانه‌های صنعتی و ماشین‌آلات مختلف به‌حرکت درآمده و تولید انبوهی از کالاها صورت گیرد؛ بنزین نیز به‌عنوان سوخت فسیلی به یک کالای ارزشمند تبدیل شد. اما مهم‌ترین کاربرد بنزین برای بشر مایعی جان‌بخش به خودروی سواری زیر پای آنان است؛ اما مثل همیشه بازهم تفاوت نگاه میان غربی و شرقی وجود دارد. دنیای غرب که به آلودگی‌های ناشی از سوزاندن بنزین واقف شد روزبه‌روز از وابستگی به این سوخت فسیلی فاصله گرفت و به‌سمت انرژی‌های نو مانند انرژی برق و انرژی خورشید برای به‌حرکت‌درآوردن خودروی زیر پای خود حرکت کرد و به‌قول تافلر خود را به موج سوم زندگی بشر انداخت؛ اما شرقی‌ها مثل همیشه زحمت تغییر را به‌جان نخریدند. ازسویی عدم فراهم‌کردن زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی نظیر مترو و اتوبوس، مردم را به این اتاقک‌های فلزی وابسته‌تر کرد. خلاصه‌اینکه امروز زندگی ایرانی برای هرنوع سفر درون و برون‌شهری به خودروی سواری گره خورده و جان‌مایه خودروی سواری آنان نیز بنزین است پس همان‌طوری‌که پیداست حیات و ممات ایرانی به قیمت بنزین وابسته است. اگر صبح جمعه یک قِران به قیمت بنزین افزوده شود عصر جمعه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد دو قِران گران‌تر خواهد شد. پس این‌است‌که تا هرجا سخن از بنزین به‌میان می‌آید سایرین گوششان را تیز کرده تا جمله بعدی را بشنوند. تغییر قیمت بنزین البته نه‌تنها در میان مردم بلکه در میان مسئولان نیز موضوعی چالش‌برانگیز است. تصمیم‌گیری درباره این سوخت استراتژیک کار ساده‌ای نیست. آخرین‌بار در سال ۹۸ بود که با راه‌اندازی دوباره سازوکار سهمیه‌بندی بنزین، قیمت این مایع جان‌بخش تغییر کرد و به دو نرخ آزاد (۳۰۰۰تومانی) و نرخ سهمیه‌ای (۱۵۰۰تومانی) تقسیم شد. اتخاذ این تصمیم حیاتی با تبعاتی در سطح جامعه همراه بود. با روی‌کارآمدن مجلس یازدهم و پس از تشکیل کمیسیون‌های تخصصی دراین‌مجلس، از خردادماه ۹۹ بود که مجدداً زمزمه‌های تغییر در شیوه سهمیه‌بندی بنزین و قیمت آن با ارائه طرح‌های متعدد بنزینی در راهروهای پارلمان پیچید. نمایندگان مجلس یازدهم با پیش‌کشیدن موضوعاتی نظیر بالابودن میزان مصرف بنزین در کشور، غیرعادلانه‌بودن توزیع یارانه بنزین و ضرورت اصلاح الگوی مصرف دراین‌حوزه طرح‌های خود را روی میز کمیسیون انرژی مجلس گذاشتند. یکی از این طرح‌های پرهیاهو طرح اختصاص بنزین به خانوارهای فاقد خودرو بود؛ این‌طرح با شعار گسترش عدالت در میان خانوارهای ایرانی مطرح شد و به‌دنبال این‌بودکه به هر خانوار مشمول دریافت یارانه که فاقد خودرو بوده به‌ازای هرنفر ۱۵لیتر در ماه سهمیه بنزین یارانه‌ای اختصاص دهد. ازسویی دراین‌طرح محدودیت‌هایی برای تخصیص سهمیه بنزین به خانواده‌هایی که دارای بیش از دو و سه خودرو بودند درنظر گرفته شده بود. البته طرح‌های بنزینی نمایندگان مجلس یازدهم به یک طرح خلاصه نمی‌شود بلکه نمایندگان طرح‌های متعددی با عناوین مختلف نظیر «وان» یا سایر موارد که حتی بعضاً جزئیات بیشتر آن‌ها در رسانه‌ها منتشر نشد را به‌میان آوردند. در تب‌وتاب ماجراهای بنزینی نمایندگان، سراغ فریدون عباسی که ریاست کمیسیون انرژی مجلس در اجلاسیه اول مجلس یازدهم را برعهده داشت، رفتیم و جزئیات این‌طرح‌ها را جویا شدیم. عباسی معتقد بود تازمانی‌که نرخ ارز کنترل نشده، ارزش پول ملی حفظ نشود و قیمت بنزین را واقعی نکنیم، مصرف بی‌رویه خواهیم داشت و بهره‌وری ایجاد نمی‌شود، لذا برای این‌منظور درباره طرح‌های مختلف بحث می‌شود که یکی‌ازآن‌ها این‌است‌که بنزین را به کد ملی اختصاص دهیم و این سهمیه قابل‌فروش باشد. طرح دیگر که جامع‌تر است اینکه واحد جامع انرژی تعریف کنیم که این‌کار مدیریت را در مصرف انرژی ممکن خواهد کرد. رئیس وقت کمیسیون انرژی مجلس تأکید کرد که سعی می‌کنیم با همفکری با وزارت نفت طرحی را ارائه کنیم که قابل‌اجرا باشد و دولت آن‌را قبول کند چون از کارهای شتاب‌زده نتیجه نمی‌گیریم. هرچه از روزهای آغازبه‌کار کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گذشت ماجراهای بنزینی بیشتر از تب‌وتاب افتاد؛ اما هرازچندگاهی سخن از تصمیمات مجلس درخصوص تغییر در شیوه سهمیه‌بندی بنزین و افزایش قیمت آن به‌گوش می‌رسید که هربار با تکذیب این‌موضوع ازسوی کمیسیون انرژی مواجه شد. روزها گذشت و دولت سیزدهم نیز سکان‌داری امور اجرایی کشور را در دست گرفت. در زمستان ۱۴۰۰ بود که به‌یک‌باره تصویر نامه محرمانه‌ای در فضای مجازی منتشر شد که به اجرای طرحی باعنوان بازتوزیع یارانه بنزین بازمی‌گشت. این نامه که ازسوی محسن رضایی (معاونت اقتصادی رئیس‌جمهوری)، ابلاغ شده بود بر فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم به‌منظور اجرای آزمایشی طرح بازتوزیع یارانه بنزین ازطریق ارائه سهمیه بنزین به افراد جای خودروها در جزیره قشم و کیش تأکید داشت. انتشار این نامه مجدداً با واکنش‌های گسترده‌ای در سطح فضای مجازی مواجه شد و این سؤال در اذهان عمومی جامعه پیش آمد که آیا مجلس و دولت به‌دوراز چشم مردم تصمیمی جدید درخصوص بنزین اتخاذ کرده‌اند؟ ما نیز سراغ فریدون عباسی رفته و این سؤال را طرح کردیم؛ اما این عضو کمیسیون انرژی مجلس اذعان داشت که چنین طرحی در کمیسیون انرژی مجلس مطرح نشده و اعضای کمیسیون انرژی در جریان جزئیات آن نیستند. وی تأکید نیز داشت که طرح‌هایی با این اهمیت باید دارای پیوست‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی باشد. فریدون حسنوند (رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی) در اجلاسیه دوم نیز درواکنش‌به انتشار چنین خبری، تأکید کرد؛ تاکنون در دولت و مجلس بحثی درباره افزایش قیمت بنزین برای سال 1401 مطرح نشده و موضوعات مطرح‌شده در رسانه‌ها گمانه‌زنی بوده است. وی تأکید داشت که تاکنون بحثی درباره افزایش قیمت بنزین نیز در کمیسیون انرژی مطرح نشده و افزایش قیمت در 1401 کذب است. چندی نگذشت که جواد اوجی (وزیر نفت) به تشریح جزئیات طرح بازتوزیع یارانه بنزین پرداخت و تأکید کرد دولت سیزدهم قصد افزایش قیمت بنزین را ندارد اما مصمم است تا به آن‌دسته از افرادی‌که صاحب خودرو نیستند و تاکنون از «یارانه بنزین» بی‌بهره مانده‌اند، یارانه بدهد. درحقیقت دولت قصد دارد که بنزین را به‌صورت عادلانه بین همه مردم توزیع کند و همه هم‌وطنان از این نعمت بهره‌مند شوند. اقدامات کارشناسی این‌طرح دردست‌انجام است و قرار شده درابتدا این‌طرح در جزایر کیش و قشم به‌صورت پایلوت و آزمایشی اجرا و پس‌ازآن نیز در سراسر کشور اجرا شود. وی تأکید داشت که هیچ افزایش قیمتی در کار نیست اما تمام مردم چه کسانی‌که صاحب خودرو بوده و چه کسانی‌که خودرو ندارند، برحسب کارت ملی و با‌شرط‌اینکه یک‌سال در ایران اقامت داشته باشند، در ابتدای این‌طرح، ماهانه ۱۵لیتر بنزین ۱۵۰۰تومانی به آن‌ها تعلق می‌گیرد و دریافت‌کنندگان می‌توانند آن‌را استفاده یا به‌صورت اعتباری از بخش ریالی آن استفاده کنند. قرار است دراین‌طرح همه مردم از یارانه بنزین استفاده کنند و جزو طرح‌هایی‌ست که برای دولت هزینه دارد ولی درنهایت همه مردم بهره‌مند خواهند شد./ ایسنا