پیامدهای جنگ اوکراین برای منطقه

یکی از خطرناک‌ترین نتایج مناقشه در اوکراین، حضور «جنگجویان خارجی» در میدان جنگ است و هزاران‌نفر از شهروندان اروپایی و برخی شهروندان دیگر کشورها برای جنگیدن با نیروهای روسی به اوکراین سرازیر شده‌اند. همچنین عملیات به‌خدمت‌گرفتن شمار زیادی از حامیان نظام سوریه برای جنگیدن در کنار نظامیان روس در اوکراین آغاز شده و شاید در آینده افرادی از شبه‌نظامیان موردحمایت ایران ازجمله حزب‌الله لبنان و الحشد‌الشعبی عراق و فاطمیون افغانستان و حوثی‌های یمن نیز روانه جبهه اوکراین شوند. درگیرشدن این جنگجویان خارجی با یکدیگر در اوکراین تبدیل‌شدن این کشور به سوریه‌ای دیگر را موجب خواهد شد. زیاد طول نخواهد کشید که شاهد حضور افراد القاعده و داعش و دیگر نیروها در اوکراین خواهیم بود که هریک با هدف خاصی وارد این جنگ می‌شوند. صدور جنگجویان خارجی به جنگ اوکراین موجب تشدید اختلافات و گسترش افراط‌گرایی در اوکراین خواهد شد و در آینده با بازگشت جنگجویان، این رویارویی دوباره به خاورمیانه انتقال خواهد یافت. سازمان‌های اسلام‌گرا معتقدند هردوطرف درگیر در جنگ اوکراین از کفار هستند و ازنظر اعتقادی تفاوتی بین آن‌ها نیست ولی انتخاب راهبردی تکفیری‌ها این‌است‌که جنگ با روسیه اولویت دارد زیرا مسکو از نظام اسد و شبه‌نظامیان وابسته به ایران در سوریه حمایت کرده است. به‌این‌ترتیب جهادگرایان تکفیری در هر جنگی علیه روسیه شرکت خواهند کرد. سازمان‌های اسلام‌گرای سیاسی مثل اخوان‌المسلیمن نیز علیه روس‌ها هستند ولی حمایت آن‌ها از اوکراین، سیاسی و تبلیغاتی خواهد بود زیرا نگران‌اند که مشارکت مستقیم در جنگ علیه روسیه، با انتقام این کشور در آینده مواجه شود. ایران به قطعنامه پیشنهادی آمریکا علیه روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل رأی ممتنع داد زیرا نمی‌خواهد از منافع امضای توافق هسته‌ای که به‌علت جنگ اوکراین به‌تعویق افتاده محروم شود. سوریه در همبستگی با مسکو به این قطعنامه رأی منفی داد ولی عراق و لبنان به این قطعنامه رأی مثبت دادند تا همچنان از کمک‌های آمریکا و اروپا برخوردار باشند. ایران روابطی راهبردی با روسیه و چین دارد و دست‌کشیدن از این محور بین‌المللی، خطرات زیادی برای نظام ایران خواهد داشت. اگر تهران به هم‌پیمانی با روسیه و چین پایان دهد، هم در غرب و هم در شرق منزوی خواهد شد؛ بنابراین مقامات ایرانی تصمیم گرفتند به هم‌پیمانی با روسیه و چین ادامه دهند و درعین‌حال فضایی برای مانوردادن برای خود نگه دارند. اگر روسیه در اوکراین ماندگار شود، ایران نیز مداخلات منطقه‌ای خود را افزایش خواهد داد و حتی ممکن است دست به اقدامات میدانی در عراق و به‌ویژه در الانبار و کردستان یا در مناطق نفوذ مخالفان خود در لبنان بزند. به‌طورخلاصه، ایران می‌خواهد از مزایای هر دو محور برخوردار شود به‌طوری‌که هم‌پیمان با روسیه و چین بماند و از احیای توافقنامه هسته‌ای بهره ببرد. ترکیه با هردوطرف مناقشه در اوکراین روابط اقتصادی دارد اما این کشور به‌ویژه از زمان به‌قدرت‌رسیدن حزب عدالت و توسعه، همواره با افزایش نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه مخالف بوده. ازاین‌رو اردوغان و دولت او سیاست «انتظار تا روشن‌شدن اوضاع» را درپیش گرفته‌اند و به روابط خود با هردوطرف ادامه می‌دهند. آنکارا به‌عنوان عضو ناتو با واشنگتن و بروکسل در بحران اوکراین هماهنگ است و درعین‌حال حاضر نیست روسیه را تحریم کند. همچنین ترکیه تنگه داردانل را به‌روی کشتی‌های جنگی بست ولی اجازه پرواز در آسمان خود را می‌دهد. به‌این‌ترتیب ترکیه تلاش می‌کند که روسیه را تحریک نکند تازمانی‌که مشخص شود دراین‌جنگ پیروز می‌شود یا شکست می‌خورد. پس‌ازآن، ترکیه تصمیم نهایی را خواهد گرفت. جوامع عربی نیز هرچند عمدتاً با اشغال اوکراین توسط روسیه مخالفت کردند ولی حاضر به تحریم این کشور نشدند و تلاش می‌کنند به‌نحوی به جنگ پایان دهند. بااین‌حال کشورهای عربی نگران استفاده ایران از جنگ در اوکراین برای تشدید تنش‌ها در عراق و یمن و تهدید معاهده آبراهام هستند. خاورمیانه اکنون مانند بشکه‌ای باروت است که هرلحظه ممکن است منفجر شود. اگر ایران تصمیم بگیرد از مناقشه اوکراین بهره‌برداری کند، احتمالاً تنش‌ها را در چند جبهه از یمن گرفته تا کردستان عراق و لبنان و الحسکه سوریه تشدید خواهد کرد. همچنین ممکن است تکفیری‌ها درصدد بهره‌برداری از این هرج‌ومرج برآیند تا «امارت» خود را در منطقه احیا کنند./ دیپلماسی ایرانی