کلاه‌برداری‌های روانی تحت‌عنوان روانشناسی زرد
هدی‌سادات پاک‌نهاد
«روانشناسی زرد» و اغراق‌آمیز شگرد نخ‌نماشده روانشناسان تقلبی بود که به‌تازگی دستشان برای خیل مراجعینشان باز شد. «شقایق درویشی»؛ عضو انجمن روانشناسی ایران و آمریکا درباره تبعات مراجعه به این‌دست از افراد می‌گوید؛ روانشناسی همان‌طورکه از نامش پیداست با روان آدمی، که از پیچیده‌ترین پدیده‌های هستی محسوب می‌شود درارتباط است. بسیاری از مشکلات و مسائلی که مراجعین با آن دست‌به‌گریبان‌اند ریشه در مسائل خاص و پیچیده‌ای دارد که با راهکارهای روانشناسی زرد نه‌تنها بهبود نمی‌یابد بلکه درطول‌زمان به بحران‌های غیرقابل‌حلی تبدیل می‌شود. چندی‌پیش، انتشار فهرست نام افراد فاقد مجوز و صلاحیت روانشناسی ازسوی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره سروصداهای زیادی به‌راه انداخت و واژه جدیدی به فرهنگ لغات مردم افزود: روانشناس‌نماها! روانشناسان معروف و محبوبی که تا قبل از انتشار این‌فهرست طرفداران زیاد داشتند خیلی‌زود مهجور شدند و بسیاری کاربران از دنبال‌کردن صفحات آن‌ها در فضای مجازی فاصله گرفتند. برخی‌ازآنان به‌دلیل عدم‌اطلاع‌رسانی حتی بارها در برنامه‌های پربیننده‌ای همچون خندوانه و دورهمی شرکت کرده بودند و اتفاقاً مورداستقبال مردم قرار گرفتند اما انتشار دیرهنگام اسامی روانشناس‌نماها ازسوی نهادهای نظارتی واکنش‌های زیادی را در‌پی داشته و باعث شده تا عده‌ای همچنان طرفدار روانشناس‌نماها بمانند و حرف‌های آنان را چراغ راه زندگی قرار دهند؛ اینکه دنبال‌کردن روانشناسان غیرمجاز و فاقد مدرک مرتبط چه تبعاتی دارد و چرا نباید آنان را دنبال کرد موضوعی‌ست که درباره آن با دکتر درویشی به‌گفت‌وگو پرداختیم. انتخاب راه درست همیشه دردسترس نیست. وی درباره دلیل استقبال مردم از روانشناسان زرد می‌گوید؛ دریک‌کلام همیشه انجام کار درست سخت است یعنی انتخاب راه درست همواره هزینه‌های مادی و معنوی زیادی دارد. انسان به‌طور عادی همیشه کم‌هزینه‌ترین مسیرها را بدون اطلاع دقیق از نتیجه انتخاب می‌کند. نشستن و فقط تصور کردن بدون تمرین و انجام کارهای لازم خیلی راحت‌تر از شناخت و فهم واقعی از خود و شرایط زندگی‌ست. وی فعالیت افراد غیرمتخصص در حوزه روانشناسی را مساوی با کلاه‌برداری می‌داند؛ افرادی‌که تخصص لازم در حوزه روانشناسی را ندارند و دراین‌زمینه فعالیت می‌کنند فرقی با کلاه‌برداران در حوزه‌های دیگر ندارند. امروز شاهد برگزاری انواع کارگاه‌ها، کلاس‌ها و دوره‌هایی هستیم که اتفاقاً با هزینه‌های گزاف و با نام‌های خودشناسی، شکرگزاری، به‌دست‌آوردن ثروت و ... برگزار می‌شوند. فعالیت‌های این عزیزان نه‌تنها باعث می‌شود مردم از مشکلات اساسی و اصلی غفلت کنند بلکه با جاانداختن باورهای غلط و حتی مضر افراد را گمراه می‌کنند که این گمراهی در طولانی‌مدت باعث می‌شود جامعه در سراشیبی منتهی به تاریکی قرار گیرد. درویشی ادامه می‌دهد؛ اکنون شاهدیم بسیاری از باورهای غلط که با نام روانشناسی رواج پیداکرده است دقیقاً جای خرافات را گرفته است. روانشناسی یک علم است و آگاهی درست از این علم منجر به رشد و ارتقای فردی و درنهایت بالندگی و پیشرفت اجتماعی می‌شود. روانشناس‌نماها بدون مستندات علمی تنها با جملات انگیزشی و شعاری به طرفداران خود توصیه می‌کنند؛ فقط به خودشان فکر کنند، به چیزهای خوب فکر کنند تا همان برایشان اتفاق بیفتد و با فردی متضاد با خود ازدواج کنند؛ درواقع آن‌ها معتقدند افرادی‌که کاملاً متضاد یکدیگر هستند، عاشق هم می‌شوند و برای همیشه به‌خوبی و خوشی زندگی می‌کنند درحالی‌که طبق علم روانشناسی زوج‌هایی که شغل، شیوه زندگی و عقاید مشابهی دارند بیشتر درکنارهم می‌مانند. این‌افراد بی‌هیچ تخصص دانشگاهی در حوزه روانشناسی و روان‌پزشکی به‌طور عمده مباحثی را مطرح می‌کنند که هیچ پایه علمی ندارند و گاه آمیخته با دروغ، خرافه، فریب و حتی آسیب‌رسان هستند. درویشی دراین‌باره توضیح می‌دهد؛ اقدامات و فعالیت‌هایی که پایه و اساس علمی ندارند متأسفانه نتایج و تبعات بدتر از آنچه به‌نظر می‌آید در‌پی دارند زیرا پس از گذر زمان هرروز به تعداد افراد ناآگاه، خرافی با استنباط‌های غیرمنطقی در جامعه افزوده خواهد شد و کل و زیربنای اجتماعی به قهقرا سوق می‌یابد. درویشی که علم روان انسان را بسیارحساس می‌داند، می‌گوید؛ با تشخیص اشتباه و تجویز راهکارهای نامناسب، زندگی فردی و اجتماعی برخی مراجعین آسیب‌های جدی می‌بیند. افزون‌براین چنین مسائلی می‌تواند منجر به ترویج فرهنگ غلط میان توده مردم شود که بی‌شک تبعات جبران‌ناپذیری نه‌تنها برای فرد بلکه برای کل جامعه به‌دنبال خواهد داشت. این روانشناس ادامه می‌دهد؛ روانشناسی همان‌طورکه از نامش پیداست با روان آدمی، که از پیچیده‌ترین پدیده‌های هستی محسوب می‌شود درارتباط است. این‌طور نیست که با یک جلسه بتوانید مشکلات مختلف را برای افراد گوناگون حل کنید. بسیاری از مشکلات و مسائلی که مراجعین با آن دست‌به‌گریبان‌اند ریشه در مسائل خاص و پیچیده‌ای دارد که با راهکارهای روانشناسی زرد نه‌تنها بهبود نمی‌یابد بلکه درطول‌زمان به بحران‌های غیرقابل‌حلی تبدیل می‌شود. وی بااشاره‌به تأثیر روانشناسی زرد بر روی افکار مردم می‌گوید؛ متأسفانه به‌قدری روانشناسی زرد روی افکار برخی از مردم تأثیر گذاشته است که گاهی قانع کردن مراجعین و آگاهی‌دادن به آن‌ها درباره تفکر و مسیر اشتباهشان به‌مراتب انرژی بیشتری از ما می‌گیرد تا درمان آن‌ها. اگر بسیاری مراجعین قبل از اعتماد به راهکارهای همکاران جعلی، به روانشناسان حاذق و علمی مراجعه کنند خیلی از مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستند را راحت‌تر پشت‌سر گذاشته و با کمترین آسیب از تونل بحران‌های خود عبور خواهند کرد. روانشناسی زرد می‌گوید تو فقط به چیزهای خوب فکر کن و مثبت‌اندیش باش! درواقع آن‌ها با گفتن چند جمله و تمرین فوری سعی در حل مشکلاتی دارند که ایجاد شدنشان سال‌ها طول کشیده. روانشناسی زرد انگیزاننده‌ای‌ست که درویشی درباره آن می‌گوید؛ آنچه با نام روانشناسی به‌ویژه در صفحات مجازی دیده می‌شود به‌هیچ‌وجه روانشناسی محسوب نشده و فاصله زیاد با واقعیت علم روانشناسی دارد. به‌نظرم تمایزقائل‌شدن میان روانشناسی و یک انگیزاننده آسان و راحت است؛ در روانشناسی مشکلات صراحتاً رو می‌آید و برای درمان هر فرد راهکارهای متفاوتی وجود دارد؛ یعنی به‌هیچ‌وجه برای هریک‌از درمان‌جویان از یک راهکار یا روش درمانی استفاده نمی‌شود و هرکس باتوجه‌به مشکلاتش مسیر درمان را طی می‌کند. به‌اعتقاد درویشی؛ برخی افراد اهمیت چندانی به‌سلامت روانشان نمی‌دهند و به‌جای رجوع به متخصصین از دم‌دستی‌ترین روش‌ها برای دریافت خدمات روانشناسی استفاده می‌کنند. برای مثال وقتی دست ما زخم می‌شود درهرشرایط اقتصادی که باشیم به دکتر مراجعه می‌کنیم، آنتی‌بیوتیک منظم مصرف می‌کنیم و حاضر می‌شویم بخیه بزنیم؛ همه این‌ها برای این‌است‌که زخم جلوی چشم ماست و ازاین‌رو به آن رسیدگی می‌کنیم اما روان وقتی آسیب می‌بیند چون جلوی چشم نیست، درمان را پشت گوش می‌اندازیم؛ درحالی‌که سلامت روان اهمیت زیادی در بهبود کیفیت زندگی و احساس رضایت دارد. چگونه روانشناس واقعی را از روانشناس‌نما تشخیص دهیم؟ دکتر درویشی درپاسخ‌به‌این‌سؤال می‌گوید؛ باتوجه‌به رشد بی‌رویه روانشناس‌نماها دقت کنید که یک روانشناس و روان‌درمانگر علمی و قابل‌اطمینان، حداقل دارای مدرک مرتبط کارشناسی ارشد روانشناسی زیرنظر کلینیک‌های سازمان بهزیستی کشور و یا دارای پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور باشد. نکته مهم دیگراینکه هزینه جلسات مشاوره طبق تعرفه‌های سازمان نظام روانشناسی‌ست که هرسال ازطرف سازمان اعلام می‌شود و روانشناسان مبلغی بیش‌ازآن دریافت نمی‌کنند. روانشناس‌ها ادعا نمی‌کنند که مشکل شما را با چند جمله انگیزشی حل می‌کنند و مدام از شما این درخواست را ندارند که صفحات آن‌ها را دنبال کنید. این‌افراد در کلینیک‌ها و مطب‌ها به‌طورمنظم حضور می‌یابند و بیمارانی دارند که بعضاً سال‌هاست به آن‌ها مراجعه می‌کند. از مجموع این‌موارد می‌توان یک روانشناس واقعی را از روانشناس‌نماها تشخیص داد./ایرنا