نگاهی به شرایط نامطلوب بلوط‌ها در کهگیلویه‌وبویراحمد؛
نفس‌های به‌شمارش‌افتاده بلوط ها به‌دنبال علاج
فهیمه قهرمانی
آفت پروانه برگ‌خوار و جوانه‌خوار بلوط امسال بیش از ۶۰هزارهکتار از جنگل‌های شهرستان‌های مختلف در کهگیلویه‌وبویراحمد را به گورستان دسته‌جمعی بلوط‌های زاگرس تبدیل کرده است و حمله بی‌امان این آفت همچنان ادامه دارد. به‌گزارش ایرنا؛ براساس آخرین ارزیابی‌ها ۶۰هزارهکتار از جنگل‌های باشت، منطقه چاروسا و دشمن زیاری در شهرستان کهگیلویه و لنده مبتلا به آفت برگ‌خوار و بخشی هم در شهرستان بویراحمد و دنا عمدتاً در منطقه لوداب در چالش آفت پروانه جوانه خوار بلوط گرفتار است. دامنه‌های رشته‌کوه زاگرس زیستگاه بیش از ۵۰درصد خانوارهای عشایری کشور و تأمین‌کننده ۴۰درصد آب کشور است که هرهکتار آن سالانه ۶۰تن ریزگرد را در خود رسوب می‌دهد. در کهگیلویه‌وبویراحمد بیش از ۸۷۴هزارهکتار جنگل وجود دارد که جنگل‌های بلوط با پوشش ۹۰درصدی، مهم‌ترین بخش جنگلی این‌استان است. از سال ۹۰ تاکنون بیش از ۱۰۰هزارهکتار از جنگل‌های بلوط کهگیلویه‌وبویراحمد دچار خشکیدگی شده‌اند که این آسیب در کوه‌های خاییز، لنده و بوستان بیش از بقیه نقاط استان خودنمایی می‌کند. بروز خشکیدگی ناشی از آفت برگ‌خوار در جنگل‌های بلوط شهرستان باشت و دیگر شهرستان‌های استان این‌روزها واکنش‌هایی را در محافل رسمی و شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال داشته است.
کوتاهی برای مبارزه با آفات
مستندساز و فعال محیط زیستی استان کهگیلویه‌وبویراحمد دراین‌باره می‌گوید: «درباره بلوط‌ها به‌گفته اهل‌فن حدود دوماه‌پیش وقتی آفت‌ها در نسل اول بودند باید مبارزه انجام می‌گرفت که کوتاهی شد، برخی مناطق محلول‌پاشی شد که ناقص بود». جواد هادی‌اصل افزود: «تکثیر دشمن طبیعی هم به‌خوبی انجام نگرفت و باید از کسانی‌که دراین‌باره مسئولیت دارند پرسید چرا فرصت به این آفت داده شد؟» این فعال محیط زیستی استان کهگیلویه‌وبویراحمد تأکید کرد: «به‌گفته کارشناسان الآن در نسل سه یا چهارم آفت قرار داریم و محلول‌پاشی وضع را بدتر می‌کند».
مهار آفت جنگل‌های بلوط؛ اولویت کاری منابع‌طبیعی کهگیلویه‌وبویراحمد
مدیرکل منابع‌طبیعی کهگیلویه‌وبویراحمد گفت: «جلوگیری از خشکیدگی درختان بلوط شهرستان باشت به‌عنوان مرکز هجوم آفت پروانه برگ‌خوار در پهنه زاگرس به اولویت کاری و دغدغه اصلی کارشناسان مجموعه تبدیل‌شده و حساسیت لازم برای مهار این آفت در بدنه مدیریتی کشور ایجاد شده است». سعید جاوید‌بخت گفت: «بالغ‌بر ۵۲هزارهکتار از اراضی استان به برگ‌خوار بلوط و جوانه خوار آلوده شده که ازاین‌میزان حدود ۲۰هزار و ۴۰۰هکتار آفت برگ‌خوار بلوط و ۳۱هزار و ۶۰۰ هکتار آن آلوده به آفت جوانه خوار بلوط است». مدیرکل منابع‌طبیعی کهگیلویه‌وبویراحمد بااشاره‌به‌اینکه براساس ارزیابی‌هایی که اخیراً انجام‌شده این‌رقم به حدود ۶۰هزارهکتار رسیده است، ادامه داد: «علت‌های متعددی این آفات دارند و در سطح استان آفت برگ‌خوار در مناطق زیادی شیوع پیدا کرده است». وی ادامه داد: «گرچه هم‌اکنون مرکز آفت برگ‌خوار جنگل‌های بلوط شهرستان باشت است؛ ولی شهرهای دیگری در منطقه چاروسا و دشمن زیاری در شهرستان کهگیلویه و لنده نیز در بحث آفت برگ‌خوار نیز مبتلا‌ست و در بحث جوانه خوار بلوط در شهرستان بویراحمد و دنا عمدتاً در منطقه لوداب است». وی تأکید کرد: «در بحث برگ‌خوار بلوط که بیشتر اوج این آفت در شهرستان باشت بوده و برگ‌های درختان درآن‌منطقه خشک شده‌اند، بالغ‌بر ۱۵هزارهکتار درآن‌منطقه دچار افت شده است». جاوید‌بخت تصریح کرد: «پیگیری‌های متعددی برای مبارزه با این آفات انجام‌شده و علاوه‌بر پایش انجام‌شده در سطح استان و اعزام چهار تیم کارشناسی مختلف به منطقه، مسئولان و کارشناسان کشوری نیز از منطقه بازدید داشته‌اند». وی از پایش افزون‌بر ۳۵۰هزارهکتار در سطح عرصه‌های استان خبر داد و گفت: «در‌این‌پایش بالغ‌بر ۵۲هزارهکتار از این ۳۵۰هزارهکتار آلوده بوده و براساس ارزیابی‌های جدید به ۶۰هزارهکتار رسیده است». جاوید‌بخت عنوان کرد: «دراین‌مدت فعالیت‌های کارشناسی تیم گیاه‌پزشکی فعال شده است و کارگروه گیاه‌پزشکی متشکل از اساتید دانشگاه، مرکز تحقیقات، حفظ نباتات و منابع‌طبیعی تشکیل شده است. در بحث مبارزه با آفات اعتبارات زیادی را می‌طلبد و عزم ملی را نیاز دارد». مدیرکل منابع‌طبیعی کهگیلویه‌وبویراحمد تصریح کرد: «این آفت تنها مختص استان کهگیلویه‌وبویراحمد نیست و دربرگیری در تمام حوزه زاگرس را دارد و مشکلی بوده که در استان‌های حوزه زاگرس این آفت شیوع پیدا کرده است. موضوعی که وجود دارد این‌است‌که مبارزه با این آفت باید در زمان خاصی باید باشد و البته باتوجه‌به مبارزات بیولوژیکی که در سطح عرصه‌ها انجام‌شده، به‌نظرمی‌رسد در این‌فصل بازدهی لازم را برای مقابله ندارد». جاوید‌بخت تصریح کرد: «علی‌رغم پیگیری‌های انجام‌شده تاکنون در بحث اعتبارات ۱۴۰۱ منابع‌طبیعی استان، نتوانسته منابعی دریافت کند اما باجدیت پیگیر موضوع هستیم. براساس حساسیت‌های ایجادشده، استانداران حوزه زاگرس برنامه‌ای برای جنگل‌های زاگرس دیده‌اند». وی افزود: «این‌برنامه در سطح استانداران و معاون‌اول رئیس‌جمهوری دردست‌پیگیری است. امید است با نگاه ویژه دولت مردمی سیزدهم نسبت به موضوع و پیگیری‌های استان بتوانیم گزارش خوبی را به مردم بدهیم و دغدغه‌های پیش‌رو را رفع کنیم».
اعتبار ۲۰میلیاردتومانی؛ نوش‌دارویی که دیر می‌رسد
باتوجه‌به اذعان منابع‌طبیعی استان مبنی، هیچ اعتباری به‌منظور مبارزه با این آفت به استان باوجود پیگیری‌های فراوان اختصاص داده نشده است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کهگیلویه‌وبویراحمد دراین‌باره گفت: «با پیگیری‌های مقامات استانی ازسوی رئیس سازمان جنگل‌ها و منابع‌طبیعی کشور ۲۰میلیاردتومان برای مبارزه با این آفت در جنگل‌های استان با محوریت شهرستان بحرانی باشت اختصاص داده شد». علی شهابی‌نسب افزود: «پس‌ازآن یک تیم ازسوی سازمان جنگل‌های کشور برای بررسی و اقدام وارد استان شدند؛ اما تاکنون این اعتبار جذب نشده و حجم زیادی از جنگل‌های استان آسیب‌دیده است. جنگل‌های بلوط زاگرس نفس‌هایشان به شمارش افتاده و تا این اعتبار جذب شود باید شاید صحنه‌های بیشتری از خشکیدگی و نابودی این درختان باشیم». ازطرف‌دیگر سعید جاودان‌خرد (مدیرکل حفاظت محیط‌زیست کهگیلویه‌وبویراحمد) نسبت به‌احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌های استان هشدار داده است و افزوده که هفته جاری برای شروع آتش‌سوزی در جنگل بسیار خطرناک است؛ بنابراین می‌طلبد مردم هوای طبیعت را داشته باشند و زمینه بروز آتش‌سوزی در طبیعت را درست نکنند. گویا قصه دردناک دردهای بلوط تمامی ندارد و هر‌بار باید مناظر فاجعه جدیدی همچون خشک‌سالی، آفت، پدیده گردوغبار، آتش‌سوزی و بی‌رحمی انسان‌ها نسبت به محیط‌زیست باشیم تا جنگل‌های بلوط به‌عنوان غنی‌ترین سرمایه زاگرس روبه‌زوال برود. سال‌گذشته 1550هکتار از جنگل‌ها و مراتع مناطق مختلف استان طعمه حریق شد. این‌روزها که عوامل انسانی و طبیعی دست‌به‌دست هم داده تا درختان بلوط را به ورطه نابودی کشاند برای حفظ محیط زیست و جوابگو بودن در قبال نسل آینده با عزمی ملی از وقوع فاجعه زیست‌محیطی جلوگیری کنیم. پروانه برگ‌خوار، آفتی‌ست که به درختان بلوط و گیاهان گوناگونی مانند مرکبات، پسته، بادام و بسیاری دیگر از گیاهان حمله می‌کنند؛ این آفت به پنج نسل در طبیعت می‌تواند خسارت وارد کند. پروانه جوانه‌خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چنددهه‌اخیر، گونه‌های مختلف بلوط را موردحمله قرار داده آفتی بسیار مخرب است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی شده و حتی باعث مرگ‌ومیر درختان می‌شوند. این آفت با آغاز فصل بهار در سطح جنگل‌های بلوط در ناحیه رویشی زاگرس شروع‌به‌فعالیت کرده و خسارات زیادی را به عرصه‌های طبیعی وارد می‌کند. این حشره با تغذیه بی‌رویه از جوانه‌ها و برگ‌های درختان، ظاهر درخت را عاری از برگ می‌کند و همین باعث می‌شود بسیاری از مردم با گمان بر خشکیدگی درخت، به قطع آن در عرصه اقدام کنند. استان کهگیلویه‌وبویراحمد با 312500هکتار منطقه حفاظت‌شده و موقعیت اکولوژیکی و توپوگرافی خاص خود دارای پوشش گیاهی، جانوری و منابع حیاتی متنوعی‌ست به‌گونه‌ای‌که افزون‌بر ۲۰درصد پوشش جنگلی زاگرس و حدود ۴۰درصد گونه‌های دارویی کشور را در خود جای داده است.