چه‌کسی حساب سدهای کشور را خالی کرد؟!
پارسال منابع آبی وضعیت خوبی را نداشتند؛ به‌طوری‌که میزان بارش‌ها در ۵۰سال‌اخیر بی‌سابقه بود و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی درمورد امسال نیز وضعیت زیر نرمال را نشان می‌دهد. دراین‌مدت میزان بارندگی‌ها از ۲۵۰میلی‌متر به ۲۳۶میلی‌متر کاهش یافته و آن‌طورکه فیروز قاسم‌زاده؛ سخنگوی صنعت آب اعلام کرده اکنون حدود چهار تا پنج شهر در وضعیت قرمز ازنظر زیرساخت‌ها قرار دارند؛ برای این‌شهرها به‌صورت اضطراری آب را تأمین می‌کنیم و از شهرهایی که وضعیت زرد و نارنجی دارند طرح‌هایی را برنامه‌ریزی کرده‌ایم که مردادماه به‌بهره‌برداری می‌رسند. اکنون حدود ۳۰۰ شهر در مرحله تنش آبی قرار دارند. وی بااشاره‌به میزان مصرف آب در بخش خانگی گفت: حدود ۸.۲میلیاردمترمکعب در بخش شرب مورداستفاده قرار می‌گیرد که این‌عدد در تابستان متفاوت است. در دوهفته‌اخیر به‌دلیل افزایش گرمای هوا شاهد افزایش مصرف بوده‌ایم، به‌گونه‌ای‌که اکنون از پیک پارسال عبور کرده‌ایم اما امیدواریم پیک‌های جدید را تجربه نکنیم. مصرف را با تهران موردسنجش قرار می‌دهیم و اکنون ۴۴هزار لیتر‌بر‌ثانیه آب وارد شبکه توزیع تهران می‌شود که تاکنون توانسته‌ایم بدون مشکل از این‌وضعیت عبور کنیم. این آمار درشرایطی‌ست‌که براساس آخرین آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، با سپری‌شدن ۲۹۰روز از سال آبی تا ۱۸ تیرماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور به حدود ۲۴.۵۹میلیاردمترمکعب رسیده که نسبت به‌مدت مشابه سال آبی گذشته بیانگر چهاردرصد کاهش داشته است. بررسی وضعیت ورودی سدهای کشور نشان می‌دهد ورودی به مخازن در سال آبی جاری به ۲۸.۱۵میلیاردمترمکعب رسیده که نسبت به‌مدت مشابه سال آبی گذشته چهاردرصد افزایش نشان می‌دهد. میزان پرشدگی سد زاینده‌رود در اصفهان، سدهای تهران، سدهای خوزستان و حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شرایط فعلی به‌ترتیب حدود ۲۷درصد، ۳۲درصد، ۵۴درصد و ۶۰درصد است. در تهران نیز حجم ذخیره آب سدهای تأمین‌کننده آب شرب استان اکنون ۶۲۲میلیون‌مترمکعب است که درمقایسه‌با ذخیره ۷۵۶میلیون‌مترمکعبی روز مشابه پارسال، حدود ۱۳۳میلیون‌مترمکعب کاهش نشان می‌دهد. میزان ورودی آب سدهای پنج‌گانه استان، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، حدود ۹۸۰میلیون‌مترمکعب است که این‌مقدار در مدت مشابه سال آبی قبل بیش از ۱۲۰۳میلیون‌مترمکعب بوده و ۱۹درصد کاهش یافته. از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر ۱۴۰۰) تاکنون بیش از ۱۸۰.۱میلی‌متر بارندگی در حوزه عملکردی استان تهران ثبت شده که این‌مقدار نسبت به ۲۶۹میلی‌متر بارندگی متوسط بلندمدت ۵۳ساله، کاهش ۳۳درصدی را نشان می‌دهد. حجم آب سد امیرکبیر تا ۱۴ تیرماه حدود ۱۳۳میلیون‌مترمکعب اعلام شده، درحالی‌که این‌میزان در روز مشابه پارسال ۱۷۷میلیون‌مترمکعب است. حجم آب سد طالقان نیز از ۲۸۶ پارسال به ۲۶۴میلیون‌مترمکعب و حجم آب سد لتیان نیز از ۵۵ روز مشابه پارسال، به ۵۴میلیون‌مترمکعب رسیده، همچنین حجم ذخیره آب سد لار در ۱۴تیرماه پارسال، ۱۳۶ بوده که درمقایسه‌با موجودی ۱۱۰میلیون‌مترمکعبی امسال، ۲۶میلیون‌مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. حجم آب سد ماملو نیز از ۱۰۲ روز مشابه پارسال، اکنون به ۶۰میلیون‌مترمکعب رسیده است. همان‌طور‌که مستحضرید کشور ایران یک کشور خشک است؛ متوسط بارندگی حدود ۲۵۰میلی‌متر یعنی یک‌سوم متوسط بارندگی جهانی‌ست، در ایران سرانه آب تجدیدشونده با افزایش جمعیت کاهش یافته و ازنظر معیارهای جهانی به مرز بحران نزدیک می‌شود. سرانه آب تجدیدشونده یکی از شاخص‌های جهانی در تعیین وضعیت کشورها ازنظر منابع آب است و نحوه بهره‌برداری از آب در کشاورزی، شرب، بهداشت و صنعت، عامل مهمی در بهره‌وری و کارایی میزان سرانه آب تجدیدشونده خواهد بود. شاخص سرانه آب تجدیدشونده بر سنجش کم‌آبی منطقه مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ اگر کشوری بیش از ۱۷۰۰مترمکعب در سال به‌ازای هرنفر آب داشته باشد آن کشور، مشکل آب ندارد و جزو کشورهای پر‌آب است. اگر بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ باشد، تنش آبی و زیر ۱۰۰۰مترمکعب بحران آبی و زیر ۵۰۰مترمکعب به‌ازای هرنفر در سال بحران مطلق آبی گفته می‌شود. دراین‌رابطه صادق یونسلو؛ مدیر پدافند غیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب تهران گفت: به‌طورمتوسط در ایران ۱۲۰۰مترمکعب به‌ازای هرنفر در سال آب وجود دارد یعنی در تنش آبی قرار داریم اما این‌رقم در تهران متفاوت است. استان تهران ۲۵درصد جمعیت کشور را به‌خود اختصاص داده اما درمقابل پنج‌درصد منابع را دراختیار دارد یعنی تهران در فقر مطلق آبی‌ست. میزان سرانه آب تجدیدشونده حوزه آبریز تهران حدود ۳۳۰مترمکعب به‌ازای هرنفر است؛ یعنی از بحران مطلق که عدد ۵۰۰ بود نیز عبور کرده‌ایم. فعلاً کمبود آب موردنیاز ساکنان تهران با انتقال آب بین‌حوزه‌ای جبران شده است. امروزه با استفاده بهینه از منابع آب و بازچرخانی آن بسیاری جوامع با ارقام سرانه کمتر از ۸۰۰مترمکعب در سال نیز برنامه‌های توسعه ملی خود را به‌پیش می‌برند. به‌گفته وی؛ متوسط بارندگی در استان تهران نیز ۲۳۱میلی‌متر است اما ازطرفی تهران نسبت به سایر استان‌ها مصرف آب بیشتری دارند، حدوداً هر تهرانی ۲۲۰لیتر در شبانه‌روز آب مصرف می‌کند درحالی‌که در تابستان تنها یک کولر در تهران بیش از ۲۰۰لیتر آب مصرف می‌کند. ازطرفی حدود ۲۸درصد بارندگی‌ها و ۲۷درصد حجم سدها نسبت به پارسال کاهش یافته. اکنون در شهر تهران در هرثانیه حدود ۴۱هزارلیتر مصرف آب داریم. این‌عدد بسیاربزرگ است و این‌عدد در استان تهران به ۵۲هزارلیتر در ثانیه می‌رسد. وی بابیان‌اینکه با دو مشکل خشک‌سالی ناشی از تغییر اقلیم و خشک‌سالی ناشی از ساخت انسان مواجه هستیم، گفت: یعنی عامل ایجاد ۵۰درصد خشک‌سالی‌ها را انسان‌ها با اقدامات خود ایجاد کرده‌اند. موضوع تغییر اقلیم در کل دنیا وجود دارد و ایران نیز یک کشور خشک شناخته شده چراکه ۸۴درصد آن در منطقه خشک، نیمه‌خشک و فراخشک واقع شده است. این‌کشور ذاتاً خشک است. اگر یک‌سال میزان بارش‌ها زیاد باشد باید تعجب کنیم. دراین‌شرایط باید با خشک‌سالی کنار بیاییم و رفتار خود را باتوجه‌به منابع آبی تغییر دهیم اما متأسفانه ما سازگار نیستیم و سازگاری تنها راهکار مقابله با کم‌آبی‌ست./ ایسنا