مهاجرت پرندگان آسیایی به کهگیلویه‌وبویراحمد و فرصت «پرنده‌نگری»
فرزانه شریفی
زمان آغاز مهاجرت پرندگان مناطق سردسیری آسیایی به کهگیلویه‌وبویراحمد نزدیک است که فرصت رونق پرنده‌نگری به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های گردشگری دراین‌استان را فراهم می‌کند؛ اما استفاده از این‌فرصت، به شرایطی نیاز دارد. به‌گزارش ایرنا؛ ازآنجاکه نزدیک‌شدن به زیستگاه پرندگان باعث ایجاد اضطراب برای این موجودات زیبا می‌شود، دانستن فوت‌وفن‌های پرنده‌نگری نخستین مقوله‌ای‌ست که باید هنگام انجام این شاخه از گردشگری موردتوجه باشد؛ به‌طوری‌که کارشناسان محیط زیست اعتقاد دارند که نزدیک‌نشدن به لانه پرندگان، دست‌نزدن به تخم آنان یا دخالت در تغذیه پرندگان از آداب تفریح لذت‌بخش پرنده‌نگری محسوب می‌شود. موضوع دیگری که باید به علاقه‌مندان پرنده‌نگری گوشزد شود خطر آنفولانزای فوق حاد پرندگان و خودداری از دست‌زدن به لاشه پرندگانی به‌دلیل احتمال مرگ با این بیماری و انتقال آن به انسان است؛ البته برای انجام پرنده‌نگری به‌شکل اصولی نیاز است تا زیرساخت‌هایی ایجاد شود تا علاقه‌مندان بدون مزاحمت برای حیات‌وحش سرگرم نگریستن به پرندگان شوند که این امکانات در کهگیلویه‌وبویراحمد کم است؛ اما دولت درتلاش است تا زیرساخت‌های لازم برای پرنده‌نگری در استان را فراهم کند.
پرنده‌نگری چیست؟
پرنده‌نگری (bird-watching) فعالیتی‌ست تفریحی که در آن به مشاهده پرندگان در زیستگاه طبیعی خودشان پرداخته می‌شود، این شاخه از گردشگری برخلاف دیگر شاخه‌های مشاهده حیات‌وحش (wildlife observation) به شهرها و پارک‌های شهری نیز کشیده شده و ازهمین‌رو طرفداران زیادی را به‌خود جذب کرده است. آشنایی شهروندان با انواع گونه‌های پرندگان بومی و مهاجر و نحوه زیست آنان در زیستگاه، آشیان‌گزینی، تغذیه، زادآوری و بیان اهمیت و ارزش زیست‌محیطی پرندگان و نقش آن‌ها در اکوسیستم‌های شهری و مهم‌تر از همه آرامش روحی و روانی از جذابیت‌های پرنده‌نگری است که زمینه مشارکت بیشتر شهروندان برای صیانت ازاین‌گونه‌های ارزشمند را فراهم می‌کند.
تلاش برای فراهم‌شدن بستر پرنده‌نگری
دستگاه‌های اجرایی میراث‌فرهنگی و محیط‌زیست کهگیلویه‌وبویراحمد برای رونق پرنده‌نگری با انجام شش اقدام آستین همت را بالا زده‌اند تا بتوان به آینده روشن این شاخه از گردشگری در استان امیدوار بود. برپایی دوره‌های آموزشی معرفی پرنده‌نگری، آغاز طرح ساماندهی تالاب‌های استان، پیشنهاد ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در دو نقطه مستعد، حمایت از سرمایه‌گذاران متقاضی راه‌اندازی سایت‌های پرنده‌نگری، ثبت ملی دو تالاب مهم کهگیلویه‌وبویراحمد و اقدام برای ثبت این تالاب‌ها در کنوانسیون رامسر گام‌های برداشته‌شده برای بهره‌گیری از پرنده‌نگری و درآمدزایی ازطریق آن در استان است. معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کهگیلویه‌وبویراحمد گفت: «ایجاد زیرساخت‌های پرنده‌نگری در دو منطقه استان در دستورکار این‌دستگاه متولی‌ست». رمی تأکید کرد: «هم‌اکنون میراث‌فرهنگی کهگیلویه‌وبویراحمد درحال‌تلاش برای تأمین‌اعتبار ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در مناطق کوه گل و دریاچه سد شاه قاسم است». مسئول روابط‌عمومی و کارشناس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کهگیلویه‌وبویراحمد بااشاره‌به‌اینکه فصول پاییز و زمستان تعداد پرشماری از علاقه‌مندان و پژوهشگران حیات‌وحش به‌منظور مشاهده پرندگان مهاجر آسیایی به تالاب‌های استان سفر می‌کنند، گفت: «میراث‌فرهنگی برای بهره‌گیری بهتر از این شاخه از گردشگری برنامه‌های متنوعی دردست‌اقدام دارد». علی‌اکبر پاک اضافه کرد: در زمان حاضر یک دفتر گردشگری فعال در استان با دارابودن مجوز رسمی دوربین‌های پیشرفته اقدام به برگزاری تورهای پرنده‌نگری در کهگیلویه‌وبویراحمد می‌کند. وی تأکید کرد: «به‌منظور معرفی این جذابیت دو دوره آموزشی شاخه گردشگری پرنده‌نگری درکنار یکی از تالاب‌های استان برگزارشده و قرار است یک کارگاه توجیهی دیگر نیز امسال برگزار شود. شرکت‌کنندگان دراین‌دوره‌های آموزشی بااستفاده‌از دوربین‌های تخصصی پرندگان مهاجر آسیایی را مشاهده می‌کنند». وی افزود: «میراث‌فرهنگی کهگیلویه‌وبویراحمد آماده پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت برای راه‌اندازی سایت‌های پرنده‌نگری در کنار تالاب‌های استان است». معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه‌وبویراحمد نیز در‌این‌خصوص تأکید کرد: «برم الوان و دریاچه مور زرد زیلایی این استان در فهرست آثار ملی کشور به‌ثبت رسیده و مستندات مورد‌نیاز ثبت این تالاب‌ها در کنوانسیون رامسر پس از انجام مطالعات کارشناسی به سازمان محیط زیست کشور ارسال شده و قرار است درباره ثبت بین‌المللی آنان تصمیم‌گیری شود که تحقق این‌امر به ایجاد زیرساخت‌های پرنده‌نگری در تالاب‌های استان کمک می‌کند. کنوانسیون رامسر یک معاهده بین‌المللی‌ست که دوم فوریه سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید، این کنوانسیون مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی به‌ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی‌ست که در ابتدا با حضور نمایندگان ۱۸ کشور شکل گرفت و اکنون ۱۷۱ کشور عضو آن هستند». وی گفت: «درصورت ثبت این‌مناطق در کنوانسیون رامسر امکان اختصاص اعتبار برای ایجاد زیرساخت‌ها و صیانت تالاب‌ها در استان فراهم می‌شود که یکی از این امکانات تأمین زیرساخت‌ها و تجهیزات پرنده‌نگری‌ست». معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه‌وبویراحمد تأکید کرد: «پیشگیری از آلودگی منابع آب تالاب‌ها و حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی از دیگر مزایای این‌اقدام است».
ظرفیت‌های پرنده‌نگری
درحالی‌که پرنده‌نگری به‌عنوان یکی از شاخه‌های جذاب گردشگری در سال‌های اخیر موردتوجه بسیاری از کشورهای دارای ظرفیت بوده و سود قابل‌توجهی به صنعت توریسم آنان تزریق می‌کند، کهگیلویه‌وبویراحمد نیز با داشتن ظرفیت‌های طبیعی شرایط رونق پرنده‌نگری را دارد و فرصت خوبی برای مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی فراهم شده تا ضمن ثروت‌آفرینی به اشتغال‌زایی نیز کمک کنند. وجود 1400کیلومتر ساحل رودخانه در مناطق گرمسیری و سردسیری کهگیلویه‌وبویراحمد و اختلاف دمای ۲۰ تا ۳۰درجه‌سانتی‌گراد زمینه برای رونق پرنده‌نگری در گونه‌های مختلف آبزی و کنار آبزی در کهگیلویه‌وبویراحمد فراهم کرده است. دریاچه برم الوان یکی از مناطق مستعد پرنده‌نگری در کهگیلویه‌وبویراحمد است که ۱۵هکتار مساحت دارد و حداقل عمق آب این تالاب ۱۲متر و حداکثر عمق آن ۳۰متر است، این دریاچه در ۴۰کیلومتری شهر لیکک، مرکز شهرستان بهمئی، دهستان سرآسیاب یوسفی و ۸۰کیلومتری شمال غربی دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه قرار دارد. دریاچهٔ مور زرد زیلایی یکی دیگر از ظرفیت‌های پرنده‌نگری در استان است که در ارتفاع 2180متر از سطح دریا قرار داشته و بیش از ۳۵هکتار مساحت دارد، حداکثر و متوسط عمق آب دریاچه مذکور به‌ترتیب 14.8متر است. این دریاچه در جنوب لردگان، نزدیک مرز استان خوزستان و درحدود ۱۸۰کیلومتری شمال غربی یاسوج واقع شده است. سد شاه قاسم یکی از سدهای استان کهگیلویه‌وبویراحمد و از نوع خاکی و سرریز آن از نوع نیلوفری با ارتفاع ۴۷متر از پی و طول تاج آن ۲۲۰متر که به‌گفته کارشناسان از مناطق مستعد پرنده‌نگری استان به‌شمار می‌آید، حجم مخزن این سد که به‌نام یکی از امام زادگان حومه شهر یاسوج نام‌گذاری شده، نه‌میلیون‌مترمکعب است. دریاچه زیبای کوه گل که حدود نیم هکتار مساحت و ۱۵متر عمق دارد از دیگر مناطق مستعد پرنده‌نگری در کهگیلویه‌وبویراحمد است. تنگ کوه گل که ازنظر پوشش گیاهی و جانوری غنی‌ترین منطقه دنای شرقی محسوب می‌شود و می‌توان پرندگان مهاجری همچون مرغابی، اردک کله‌سبز، درنا، لک‌لک، حواصیل، چنگر، خروس کولی و پرندگانی بومی دیگر را در اطراف آن به تماشا نشست. برای دسترسی به این‌منطقه باید ابتدا به شهر یاسوج مرکز استان چهارفصل کهگیلویه‌وبویراحمد سفر کرد و پس از طی‌کردن مسافتی حدود ۳۵کیلومتر به‌طرف شمال غربی این‌شهر، به شهر سی‌سخت رسید، با گذر از شهر سی‌سخت بعد از حدود شش‌کیلومتر به طبیعت زیبای منطقه کوه‌گل می‌رسید.
آغاز مهاجرت پرندگان آسیایی
معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه‌وبویراحمد گفت: مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی از مناطق سردسیری آسیا و شمال کشور در کنار منابع آبی مناطق سردسیری این‌استان آغاز شده است. جمشید عبدی‌پور بااشاره‌به‌اینکه مهاجرت پرندگان آسیایی در مناطق شمالی کهگیلویه‌وبویراحمد شروع شده افزود: «این پرندگان تا آبان‌ماه در مناطق سردسیری استان باقی می‌مانند و پس‌ازآن به مناطق گرمسیری مهاجرت می‌کنند». وی بیان کرد: «پرندگان مهاجر آسیایی از گروه‌های اگرت‌ها، حواصیل‌ها، اردک‌ها، باکلان‌ها و کشیم‌ها هستند که باتوجه‌به شرایط توپوگرافی، اقلیمی و وجود زیستگاه‌های مناسب، هرساله آبگیرهای کهگیلویه‌وبویراحمد را برای زمستان گذرانی انتخاب می‌کنند». وی بیان کرد: «رودخانه‌های بشار، مارون، زهره، تنگ سرخ، کبکیان، خرسان، شاه بهرام و سدهای مارون، کوثر، شاه قاسم، تالاب‌های برم الوان و مورد زرد زیلایی ازجمله مکان‌هایی هستند که همه‌ساله از اواسط شهریور تا اواخر زمستان میزبان پرندگان مهاجر آسیایی هستند. پرندگان مهاجر آسیایی مهمان در آبگیرهای استان از گونه‌های انواع لک‌لک، حواصیل خاکستری و سفید و مرغابی سار، چنگر، کاکانی، پرستوی دریایی، گیلانشاه و بالکان هستند. به‌گفته کارشناسان؛ ۷۰درصد از پرندگان مهاجرت‌کننده به کهگیلویه‌وبویراحمد آبزی و ۳۰درصد نیز کنار آبزی هستند. عبدی‌پور بااشاره‌به شیوع آنفولانزای فوق‌حاد پرندگان و امکان انتقال آن به انسان‌ها از طبیعت دوستان و جوامع محلی میزبان پرندگان مهاجر خواست درصورت مشاهده لاشه پرندگان بدون دست‌زدن به آنان مراتب را به محیط زیست اطلاع دهند تا محیط‌بانان با رعایت موازین بهداشتی نسبت به معدوم‌سازی و دفن آن اقدام کنند».