سودی که در جیب کرمان نمی‌رود؛
پارادوکس فقر و ثروت در بهشت معادن
کرمان درحالی معادن عظیمی را در دل خود جا داده که درآمد و سود ناشی از فعالیت‌های معدنی به استان‌های دیگر رفته و بهشت معادن بهره‌ای از آن نمی‌برد. به‌گزارش بازار؛ ظرفیت‌های معدنی فراوان کرمان را به یکی از استان‌های مطرح کشور در حوزه معدن تبدیل کرده به‌گونه‌ای‌که از آن به‌عنوان بهشت معادن نام می‌برد. بهره مناسب ازاین‌ظرفیت می‌تواند آینده‌ای روشن برای کرمان رقم بزند؛ این‌درحالی‌ست‌که سرمایه‌های کرمان در بخش معادن از استان خارج می‌شود؛ سرمایه‌هایی که باید صرف توسعه و رشد اقتصادی استان شود به سایر استان‌ها رفته و آنجا سرمایه‌گذاری می‌شود. این، مسئله‌‌‌ای‌ست که کرمانی‌ها همواره از آن گلایه دارند و خواستار این‌اند ثروتی که از دل این سرزمین به‌دست می‌آید صرف آبادانی و اشتغال‌زایی درایناستان شود نه جای دیگر. شروین امیری؛ جوانی کرمانی‌ست. او گفت: «چرا من جوان با وجود این ظرفیت‌های اقتصادی بزرگ در کرمان باید بیکار باشم؟ از زمانی‌که یادم می‌آید مسئولان همواره از ظرفیت‌های معدنی کرمان سخن می‌گفتند اما نمی‌دانم چرا این ما مردم کرمان نصیبی از این ثروت نداریم و فقط تخریب‌های زیست‌محیطی معدن نصیب ما می‌شود». وی باانتقاداز نبود کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی در استان کرمان گفت: ایجاد چنین کارخانه‌هایی در کنار اشتغال‌زایی برای جوانان می‌تواند گامی مؤثر در توسعه اقتصادی کرمان باشد. مهسا اسماعیلی؛ از دیگر شهروندان کرمان گفت: «باید زنجیره مواد معدنی در کرمان کامل شود و این‌گونه نباشد که مواد معدنی از کرمان برداشت شده و نهایتاً ارزش‌افزوده آن نصیب استانی دیگر شود». وی بااشاره‌به‌اینکه کرمان جزو استان‌های با درآمد بالاست، گفت: «سطح زندگی مردم درایناستان باتوجه‌به ظرفیت‌هایی که دارد باید بالاتر از وضعیت کنونی باشد. مسئولان باید دراین‌زمینه اهتمام جدی‌تر داشته باشند. چرا باید استان‌های هم‌جوار ما با ظرفیت‌های اقتصادی کمتر وضعیت بسیاربهتری نسبت به کرمان داشته باشند؟»
جایگاه معادن در توسعه کرمان کجاست؟
رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان گفت: «کرمان را به‌عنوان استانی معدنی و بهشت زمین‌شناسی می‌شناسند. ظرفیت‌های فراوانی در دل این‌استان قرار دارد». سید مهدی طبیب‌زاده ادامه داد: «کرمان به‌لحاظ وجود معادن بزرگ، میزان استخراج سالیانه، تنوع معادن و ارزش‌افزوده در کشور در جایگاه اول قرار دارد؛ بنابراین انتظار می‌روند این‌همه ثروت و امکانات نقشی در توسعه و ساختن آینده استان داشته باشد». وی بااشاره‌به اهمیت انجام رسالت معادن دررابطه‌با نسل‌های آینده افزود: «این‌ها منابع بین‌نسلی‌ست و اهمیت دارد که چه‌چیزی از خودمان برای نسل‌های آینده باقی می‌گذاریم».
خروج درآمدهای حاصل از معادن از کرمان
طبیب‌زاده عنوان کرد: درآمدهای حاصل از استخراج معادن به چند شکل از استان کرمان خارج می‌شود که یک‌مورد آن حقوق دولتی‌ست. براین‌مبنا؛ هرسال وزارت صمت و شورای‌عالی معادن برای هر ماده معدنی رقمی را تعیین می‌کند که هر معدن کاری برحسب استخراج آن‌مبلغ را به خزانه دولت پرداخت کند. رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان گفت: «رقم حقوق دولتی معادن امسال در استان کرمان به بیش از 20000میلیاردتومان خواهد رسید و پارسال هم حدود 12000میلیاردتومان به خزانه دولت واریز شد. طبق قانون قرار بود ۱۵درصد ازاین‌مبلغ به استان برگردد و صرف توسعه زیربناها به‌ویژه در بخش معدن شود که متأسفانه این‌مبالغ جز یک مبلغ بسیارناچیز به استان برنمی‌گردد». وی درخصوص چرایی این‌مسئله گفت: «وقتی حقوق دولتی وارد خزانه کشور می‌شود اولویت‌های دیگری برای پرداخت وجود دارد و ممکن است برای مسائل کلان و هزینه‌های جاری کشور صرف شود؛ درنتیجه به این تعهد عمل نمی‌شود و درآمد اختصاصاً به استان داده نمی‌شود. براین‌مبنا؛ ازاین‌رهگذر پول چندانی نصیب کشور نمی‌شود. این‌نکته را یادآور می‌شوم که 20000میلیاردتومان حقوق دولتی معادن کرمان معادل بودجه عمرانی کل کرمان است که بودجه عمرانی استان حدود دو تا سه‌هزارمیلیاردتومان است که یا تخصیص داده نمی‌شود یا به‌صورت اوراق مشارکت است که نمی‌تواند نقشی در توسعه عمران استان داشته باشد».
لطمه قیمت‌های دستوری به اقتصاد کرمان
رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان گفت: «نوع دیگری از خروج سرمایه از استان کرمان به‌این‌صورت است که شرکت‌های سنگ‌آهن و معدنی مجبورند کالاهایشان را با قیمت‌های دستوری به کارخانه‌های فولاد یا فرآوری بدهند. این‌کار بااین‌هدف انجام می‌شود که محصولات آن کارخانه‌ها با قیمت کمتری به‌دست مردم برسد». وی ادامه داد: «براین‌مبنا؛ یک ثروت عظیمی از استان کرمان به کارخانه‌ها می‌رود اما هیچ تفاوتی در قیمت مصرف‌کننده نهایی ایجاد نمی‌شود». طبیب‌زاده بااشاره‌به‌اینکه این منابع نباید از استان خارج شود، افزود: «شرکت‌های عمده مانند فولادمبارکه، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد اهواز شرکت‌های دولتی و زیرمجموعه وزارت صمت‌اند، شرکت‌های معدنی بزرگ هم زیرمجموعه ایمیدرو یا شرکت تهیه و تولید مواد معدنی‌اند که آن‌ها هم در مجموعه وزارت صمت قرار دارند. این قیمت دستوری‌ست که این‌مسئله لطمه زیادی به اقتصاد استان کرمان وارد می‌کند». رئیس اتاق بازرگانی کرمان به نوع دیگری از خروج سرمایه از استان کرمان اشاره و اظهار کرد: «سود شرکت‌های معدنی دولتی استان کرمان در ۱۴۰۰ بیش از ۵۰ یا 60000میلیاردتومان بود. سهامداران این شرکت‌ها ایمیدرو، سازمان توسعه صنایع معدنی ایران و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی و شرکت‌های بزرگ دولتی‌اند که این رقم‌ها هم از استان خارج می‌شود».
ارزش‌افزوده مواد معدنی کرمان در جیب دیگران
طبیب‌زاده گفت: «وقتی ما منابع بین‌نسلی را استفاده می‌کنیم باید اثراتی هم بگذاریم برای نسل‌ها آینده که بتوانند استان را اداره کنند اما ما این‌کار را نمی‌کنیم. درحال‌حاضر در کرمان حداکثر تا شمش فولاد یا کاتد مسی تولید می‌کنیم و سپس این مواد از استان خارج می‌شود». رئیس اتاق بازرگانی استان گفت: «فولاد، مس، کرومیت، زغال و ... یک زنجیره هستند که ارزش‌افزوده در انتهای زنجیره حاصل می‌شود که ارزش‌افزوده در کرمان ایجاد نمی‌شود. پس به‌نظر می‌آید منابع معدنی از استان خارج می‌شود». طبیب‌زاده به اثرات زیست‌محیطی ناشی از استخراج معادن اشاره کرد و افزود: «دراثر استخراج یا فرآوری فولاد یا مس یکسری آلودگی‌های محیط‌زیستی ایجاد می‌شود که اثرات منفی بر زندگی، سلامت و کشاورزی می‌گذارد». وی گفت: «به‌طورمتوسط ۲۰درصد بازار نیازهای کالایی و خدماتی شرکت‌های بزرگ در کرمان تأمین می‌شود؛ اگر این‌میزان به درصد بالاتری برسد به بنیه تکنولوژیکی و توسعه واحدهای کوچک و متوسط کمک می‌شود تا اشتغال ایجاد شود و شاهد چرخش ثروت در استان باشیم. چنانچه این‌کار به‌صورت فوری در دستورکار قرار بگیرد و شرکت‌ها موظف به تقویت واحدهای کوچک استان شوند و تجهیزات موردنیازشان را از آن‌ها تهیه کنند، می‌تواند در کوتاه‌مدت جوابگو باشد».
لزوم تکمیل زنجیره تولید در کرمان
رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان عنوان کرد: «در بلندمدت چنانچه زنجیره ارزش از سنگ‌آهن تا قطعات ارزشمند فولادی را در کرمان ایجاد کنیم ارزش‌افزوده‌ای که در انتهای زنجیره است، به استان می‌آید. بیش از ۲۵۰ پروژه می‌توان تعریف کرد که از شمش فولادی حاصل از شرکت‌های فولادی کرمان بتوانند تغذیه شوند. باید اکنون همه دست‌به‌دست‌هم بدهند و آینده حوزه مختلف را ترسیم کنند. براین‌اساس می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که در آینده چه پروژه‌هایی باید اجرا شود. باید شرکت‌هایی که تأسیس می‌کنیم متکی بر دانش باشند؛ چراکه دیگر روش‌های سنتی با صنایع عقب‌افتاده نمی‌توانند آینده را تأمین کنند».
آینده مبهم کرمان با فرمان کنونی
طبیب‌زاده باتأکیدبراینکه با فرمان کنونی آینده کرمان مبهم است، افزود: «این نگاه در استان ایجاد شده است که معادن باید موتور محرکه و پیشران اقتصادی استان کرمان باشند. باید به‌عنوان یک برنامه و میثاق‌نامه شرکت‌ها موظف باشند که سود حاصل از فعالیت‌های معدنی را در کرمان سرمایه‌گذاری کنند. این مربوط به صنایعی‌ست که اگر روزی معدن نبود، بتوانند ادامه حیات استان را تضمین کنند». وی افزود: «درصددیم آینده را ترسیم و طبق آن پروژه تعریف کنیم. بعد این‌پروژه‌ها در شورای برنامه‌ریزی استان تصویب شده و همه سیستم حاکمیتی استان، دستگاه قضائی و نمایندگان مجلس، دولت و بخش خصوصی به‌صورت محکم پای آن‌را امضا کنیم که موظفیم کارهای گفته‌شده دراین‌برنامه را برای آیندگان اجرا کنیم. کشور متأسفانه در حکمرانی انرژی خوب کار نکرده و منابع فراوانی (درشرایطی‌که ازنظر اقتصاد کشور بسیارسخت است) را صرف هدررفت انرژی می‌کنیم. ایران بالاترین یارانه انرژی در دنیا را دارد». رئیس اتاق بازرگانی کرمان بااشاره‌به‌اینکه قیمت انرژی برای شرکت‌های معدنی باید واقعی شود، افزود: «درکناراینکه منابع حاصل از استخراج معادن صرف آینده می‌شود، باید برای بهره‌وری و تکمیل تکنولوژی و به‌روزکردن آن هم کار شود که اگر یک روزی انرژی قیمت واقعی پیدا کرد این‌ها در همین مقطع نمانند».
لزوم برگشت 1000میلیاردتومان از محل حقوق دولتی معادن
استاندار بااشاره‌به وصول بیش از 7000میلیاردتومان حقوق دولتی معادن طی شش‌ماهه امسال گفت: «حدود 1000میلیاردتومان از محل حقوق دولتی وصول‌شده از معادن به استان باید برگشت داده شود». محمدمهدی فداکار اظهار کرد: «در نامه‌ای به رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، می‌خواهیم که سهم ۱۵درصد وصولی شش‌ماه‌اول را به استان برگشت داده شود. در حوزه صنعت و معدن بسیاری از مشاغل جنبی و پایین‌دستی در استان می‌توان راه‌اندازی کرد تا نیاز داخل را برطرف کند. کرمان درحالی بهشت معادن لقب گرفته که مردم این دیار از سرمایه‌های معاون بی‌نصیب مانده‌اند و ثروت این‌استان در استان‌های دیگر به‌ثمر می‌نشیند. شفاف‌سازی درمورد صرف هزینه‌کرد درآمدهای استان یکی از مطالبات کرمانی‌ها به‌شمار می‌رود».