تالاب «دیّر نخیلو» در مسیر جهانیشدن
امروز پرستوها و کاکلیها، لاکپشتها و دلفینهای در معرض خطر انقراض چشم امید به حفاظت از تالاب «دیّر نخیلو» دارند تا خانهای امن برای زیست داشته باشند؛ حالا ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر خبر از تلاشهایی میدهد که برای پیوستن این تالاب به کنوانسیون رامسر آغاز شده است. بهگزارش ایرنا؛ جزیره ام الگرم و نخیلو تابستانها میزبان هلهله پرستوها، کاکلیها و سلیمهای تابستانگذرانیست که این جزایر را برای زادآوری برگزیدهاند، شمال شهرستان دیر اسفند تا خرداد ماه را میزبان لاکپشتهای پوزه عقابیست که دراینمنطقه مجال آسایشی برای تخمگذاری و رهیدن از خطر انقراض مییابند و محدوده دریایی این تالاب خانه دلفینهای گوژپشتی است که نسلشان در خطر قرار گرفته است. علاوهبراین جزرومد مداوم خلیج فارس در منطقه بردخون دیر، محمل رشد حدود ۳۰هکتار جنگل حرای شگفتانگیز شده که آخرین پراکنش جنگلهای جزر و مدی طبیعی در استان بوشهر به شمار میروند و نقش پررنگی در پایداری اکوسیستم این منطقه دارند. سه جزیر ه نخیلو، ام الگرم و مهتادون بههمراه ۳۰هکتار جنگلهای حرای طبیعی و محدودی دریایی آن را بهنام تالاب «دیر نخیلو» میشناسیم؛ تالابی که 21304هکتار مساحت دارد و تنوع بالای زیستی گیاهی و جانوری و میزبانی از گونههای آبزی و کنارآبزی در معرض خطر انقراض، جایگاه ویژهای به آن بخشیده و حفاظت ریزبینانه از آن را ضروری ساخته است.
«دیِّر نخیلو»؛ ایستاده در برابر چالشها
این اکوسیستم حساس که امروز مامن زادآوری گونههای در معرض خطر انقراض مانند لاکپشتهای پوزه عقابی و دلفینهای گوژ پشت و آوری چند صد پرنده تابستان گذران شده است، با چند چالش بزرگ روبرو است که رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در گفتوگویی با ایرنا برشمرد. بهگفته مهدی جمادی یکی از چالشهایی که حفاظت از این تالاب نیز مانند بیشتر مناطق تحت حفاظت کشور دارد، کمبود نیرو و تجهیزات محیط بانی است که برای گشتهای منظم باید تقویت شود. آنطور که او میگوید: «ورود عمومی به جزایر تالاب دیر نخیلو به دلیل موقعیت حساسی که در زادآوری و جوجه آوری پرندگان و لاکپشتهای در معرض خطر انقراض دارد، ممنوع است اما گاهی صیادان بومی شبها در این جزیرهها اقامت میکنند». او در ادامه به خطراتی اشاره میکند که صید و صیادی میتواند در این منطقه برای تنوع زیستی تالاب بویژه در محدوده دریایی داشته باشد؛ جمادی میگوید: «باتوجهبهاینکه در برخی زمانهای شرایط نامساعد جوی و طوفانی شدن دریا صیادان را ناگزیر به اسکان در این جزایر میکند، آموزش آنها موثرترین راهکار است و برگزاری این دورههای اموزشی آغاز شده و ادامه دارد». رئیس اداره محیط زیست طبیعی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر خشکسالی را مهمترین چالش طبیعی این محدوده تالابی عنوان میکند و البته معتقد است که در زمان حاضر این مسئله تهدیدی جدی برای دیر نخیلو به حساب نمیآید؛ چراکه این منطقه ازنظر مواد غذایی چنان غنیست که میتواند نیاز گونههای آبزی و پرندگان خود را تأمین کند و بههمینسبب است که این گونهها اینجا را برای جوجهآوری خود بر میگزینند. جمادی از خطر دیگری سخن میگوید که بیخ گوش دیر نخیلو است و آن را تهدید میکند؛ خطری که البته به کمک نکتهسنجی، ریزبینی و دقت میتوان سد راه معایب آن شد؛ بهگفته او؛ توسعه منطقه صنعتی پارس شمالی در این منطقه، بخش دریایی و خشکی تالاب دیر نخیلو را احاطه میکند؛ بنابراین برای اجرای طرحهای صنعتی در آن باید با ریزبینی ویژهای برنامهرزی و عمل شود.
گامی جهانی برای حفاظت مؤثرتر از تالاب غنی شمال دیِّر
دیر نخیلو با عنوان پارک ملی از سال ۸۶ در فهرست مناطق تحت حفاظت محیط زیست بوشهر به ثبت رسیده و اقدامات شایستهای برای نگهداری از آن انجام شده اما اهمیت اکولوژیکی این منطقه در کنار چالشهای طبیعی و انسانی تهدیدکننده، این تالاب را نیازمند حفاظتی مؤثرتر کرده است. اکنون روابط عمومی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر به نقل از مدیر کل این مجموعه از تلاشهایی خبر داده که برای ثبت بین المللی تالاب دیر نخیلو آغاز شده است. فرهاد قلینژاد میگوید: «تالاب دیر نخیلو یکی از تالابهای ارزشمند و زیستگاه جنگلهای حرا و انواع پرندگان مانند پرستوهای دریایی کاکلی کوچک کاکلی بزرگ و پشت تیره، سلیم خرچنگ خوار، اگرت ساحلی و سلیم کوچک، محل زادآوری لاکپشتهای دریایی در خطر انقراض و دلفین گوژ پشت است و نقش ویژهای در زندگی ساکنان و جامعه محلی دارد». به بیان مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر؛ بهدلیل اهمیت این تالاب و در راستای حفاظت مؤثر، پیگیری لازم برای ثبت دیر نخیلو در کنوانسیون بینالمللی تالابها (معاهده رامسر) آغاز شده تا نخستین محدوده تالابی بوشهر باشد که ثبت جهانی میشود. تنوع بالای زیستی، اهمیت تالاب در اکوسیستم منطقه، مناظر و میزبانی از گونههای در معرض خطر انقراض بخشی از شرطهای پذیرش تالابهای سراسر جهان در پیمان رامسر است. رئیس اداره محیط زیست طبیعی ادارهکل حفاظت محیط زیست بوشهر میگوید: «دیر نخیلو محل زیست دوگونه آبزی درمعرض خطر انقراض و محل زیست و کلونی جوجه آوری صدها هزار پرنده تابستان گذران است، جنگلهای حرای طبیعی و تنوع گیاهی بالایی دارد و منطقه جزر و مدی آن منطقه نوزادگاهی مناسبیست». بهگفته جمادی؛ اکنون فرم اطلاعات تالاب دیر نخیلو ازسوی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تکمیل شده که پس از نهاییشدن به دبیرخانه کنوانسیون رامسر ارسال میشود تا پس از بررسی در کمیته مربوط مراتب ثبت آن ابلاغ و به عنوان تالاب بینالمللی معرفی شود.
پیوستن به «رامسر»؛ راهی برای حفاظت مؤثرتر از «دیِّر نخیلو»
پیمان بینالمللی رامسر قدیمیترین معاهده بینالمللی حفاظت از طبیعت جهان است که ۱۳ بهمنماه ۱۳۴۹ در رامسر امضاء شده؛ آنطورکه در اهداف این معاهده بینالمللی بهصراحت بیان شده، کشورهای عضو برای استفاده خردمندانه از تالابهای خود تشویق میشوند. اکنون ۱۷۱ کشور عضو این پیمان بین المللی هستند و ایران سال ۵۲ به آن پیوست و درزمانحاضر ۲۵ محدوده تالابی کشور در ابن پیمان ثبت جهانی شده است. بهگفته رئیس اداره حقوقی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر؛ این کنوانسیون از ابتدا تاکنون بر حفاظت از پرندگان مهاجر کنارآبزی تأکید و توجه ویژهای داشته است؛ چراکه این پرندگان در سراسر جهان کوچ میکنند و تالاب دیر نخیلو در میزبانی از پرندگان مهاجر تابستان گذران جایگاه ویژهای دارد. سیروس کرمی توضیح میدهد: «پیمان بینالمللی رامسر ۱۲ ماده قانونی دارد که تکالیف و اختیاراتی را برای کشورهایی که به آن میپیوندند تعریف کرده است؛ بر این اساس کشورهای عضو باید نقاط تالاب خود و محدوده آن را مشخص کنند و برای استفاده درست از آن برنامهریزی کنند؛ شکار دراینمناطق ممنوع است و استفاده از آب در این محدودهها مدیریت شده و بر تامین حق آبه تالابها تاکید میشود تا از این زیستگاهها حفاظت شود». به گفته او از مهمترین نکات ثبت جهانی تالابها در قالب این کنوانسیون، جذب تسهیلات و کمکهای بین المللی مورد نیاز برای حفاظت از این زیستگاهها و گونههای گیاهی و جانوری آن است. رئیس اداره حقوقی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر ادامه میدهد: «با ثبت جهانی یک تالاب، وظایف برای نگهداری از آن در سطح ملی نیز مهمتر شده و درنتیجه امکانات بیشتری برای حفاظت از آن فراهم میشود». امروز دیر نخیلوی غنی بوشهر در مسیر ثبت جهانی قرار گرفته است تا بیش از ۲۱هکتار از محدودههای تالابی این استان با ایستادگی در برابر چالشهای طبیعی و انسانی، فرصتی بهتر برای تداوم زیستی پویا و شکوفا پیدا کند؛ تالابی که بهگفته رئیس اداره محیط زیست طبیعی این استان گسترش محدوده آن در مسیر حرکت دلفینهای گوژپشت نیز پیگیری میشود.