دامداری‌ها؛ مقصد صدف کوهی گلستان
اعظم محبی
گلستان ازنظر برخورداری ذخایر طبیعی و معدنی ازجمله استان‌های حائزاهمیت کشور بوده که برخی از این ذخایر طبیعی مانند زغال‌سنگ و یُد با حمایت سرمایه‌گذاران دولتی، نیمه‌دولتی و خصوصی مورد استحصال و بهره‌برداری قرار گرفته و این معادن زمینه اشتغال هزاران نفر و درآمدزایی ارزی و ریالی را به همراه داشته است؛ اما برخی از ذخایر مانند نفت و گاز یا «صدف کوهی» کمتر موردتوجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته که لازم است درراستای استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها، از استحصال و فرآوری این معادن غفلت نشود. معادن صدف کوهی که از ذخایر طبیعی و معدنی محسوب می‌شود، در خاورمیانه کم‌نظیر بوده اما علیرغم ظرفیت بالای این معادن و استحصال آسان آن، استفاده از این ماده صرفاً به‌شکل خام‌فروشی‌ست. به‌گزارش مهر؛ صدف کوهی با بررسی و فرآوری می‌تواند در ایجاد اشتغال، تأمین مواد اولیه صنایع دیگر، ارزش‌افزوده، صادرات و ارزآوری نقش مهمی داشته باشد. به‌گفته کارشناسان و بهره‌برداران؛ صدف کوهی، در صنایعی ازجمله داروسازی، مواد آرایشی و بهداشتی، رنگ‌سازی، کارخانه‌های سیمان، کلید و پریز، ظروف ملامین و عایق‌های رطوبتی، صنایع پی‌وی‌سی، تهیه کود و ... می‌تواند مورداستفاده قرار می‌گیرد اما بااین‌حال صنایع تکمیلی آن ایجاد نشده است. کارشناسان بر این باور هستند که باتوجهبه تغییرات اقلیمی و مشکلات ناشی از خشک‌سالی و ضرورت پیش‌بینی مشاغل جایگزین کشاورزی، سرمایه‌گذاری روی معادن و ذخایر معدنی امری ناگزیر و اجتناب‌ناپذیر است. باتوجه‌به‌اینکه ذخایر و معادن مربوط به صدف کوهی نسبت به سایر معادن آلودگی و پیامدهای مخرب زیست‌محیطی کمتری دارند این رشته معادن می‌تواند راهگشایی بخشی از مشکلات اقتصادی و اشتغال گلستان باشد. به‌دلیل اهمیت بالای صدف کوهی و تکمیل زنجیره آن مقررشده که رویداد ملی آن در گلستان برگزار شود. مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان گفت: «گلستان در حوزه‌های مختلفی ازجمله صدف کوهی و ید پتانسیل‌های بسیار بالایی دارد که تکمیل زنجیره‌های تولید در آن‌ها می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی را برای استان به همراه داشته باشد». درویش علی حسن‌زاده افزود: «در حوزه صدف کوهی علیرغم اینکه ذخایر بالایی از آن در استان وجود دارد و کاربردهای مختلفی در صنایع مختلف دارد؛ اما تنها به‌عنوان خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. باتوجهبه شعار سال می‌خواهیم ضمن اینکه نهادهای مرتبط را پای‌کار می‌آوریم از ظرفیت علمی و دانشگاهی هم بهره ببریم و پتانسیل‌های حوزه صدف کوهی استان را هم معرفی و زمینه استفاده بیش‌ازپیش از این ماده معدنی موجود در استان را فراهم کنیم». حسن‌زاده بابیان‌اینکه معادن صدف کوهی در دو شهرستان گنبدکاووس و کلاله قرار دارند، استقبال سرمایه‌گذاران را از این حوزه اندک برشمرد. وی در ادامه از ایجاد بسترهای لازم برای حضور سرمایه‌گذاران سخن گفت و افزود: «ما با ارائه تسهیلات مناسب و همکاری‌های لازم با سرمایه‌گذار، زمینه را برای فرآوری این محصول آماده کرده اما با استقبال کم سرمایه‌گذاران روبه‌رو شده‌ایم».
کمبود نقدینگی
یکی از بهره‌برداران صدف کوهی در گلستان درخصوص مشکلات معادن گفت: «کمبود نقدینگی بیشترین ضرر را به معادن گلستان ازجمله صدف کوهی وارد کرده است». محمدزمان سلامتی افزود: «اگرچه پیش‌ازاین تسهیلاتی اخذ شده اما دیرکرد در پرداخت تسهیلات نگرانی بسیاری را برای بهره‌برداران داشته و این مسئله ضربه بزرگی به تولید است. بنا‌بر سخنان رهبر معظم انقلاب، امسال سال تولید، نام‌گذاری شده و باید رفع موانع تولید در دستور‌کار مسئولان قرار گرفته و از نوسان بازار جلوگیری شود». سلامتی که بهره‌بردار شش معدن صدف کوهی در روستای آق بند گنبدکاووس است، افزود: «اگر در بازار ثبات وجود داشته باشد، تولیدکننده با یک برنامه‌ریزی منظم می‌تواند در چرخه تولید کشور مؤثر واقع شود و برای فرآوری و صادرات برنامه‌ریزی کند».
۱۸ معدن فعال صدف کوهی
سرپرست معاونت امور معادن و صنایع معدنی اداره‌کل صمت گلستان هم گفت: «۱۸ معدن صدف کوهی در استان داریم که در شهرستان‌های گنبدکاووس و کلاله واقع شده است، این معادن حالت ماده طبیعی داشته و صدف دوکفه‌ای هستند که به‌مرور به فسیل تبدیل‌شده و در صنایع دام و طیور استفاده می‌شود». رضا حسنی‌نسب افزود: «درحال‌حاضر معادن صدف کوهی تنها تک استفاده شده و فقط در خوراک دام و طیور استفاده می‌شوند لذا باید مطالعات و تحقیقات علمی برای آن انجام شود». وی بابیان‌اینکه صدف کوهی در سایر نقاط کشور وجود ندارد و در خاورمیانه هم بی‌نظیر است؛ اما گفت که این مواد قابلیت صادرات هم نداشته و تنها نیاز کشور را تأمین می‌کند و کسی هم اقدام خاصی برای صادرات آن انجام نداده است. حسنی‌نسب بیان کرد: «صادرات مواد معدنی مشکلات خاص خود را دارد و باید استانداردهای خاص کشور هدف رعایت شود». وی درخصوص کاربرد صدف کوهی در صنعت ساختمان، اضافه کرد: «از صدف کوهی به‌عنوان پودرسنگ در حد آزمایش و محدود در صنایع ساختمان استفاده شده است». رئیس خانه معدن گلستان هم درخصوص صدف کوهی گفت: «تعداد معادن استان نسبت به سایر استان‌های کشور عدد کمتری بوده و خام فروشی جز در صدف کوهی معنی ندارد». علی علمشاهی افزود: «در صدف کوهی خام‌فروشی اتفاق می‌افتد و درحال‌حاضر تنها برای مصارف خوراک دام و طیور و آبزیان استفاده‌شده؛ درحالی‌که می‌توان آن را برای مصارف صنعتی استفاده کرد. مقررشده؛ همایشی برای صدف کوهی در استان برگزار شده تا از نظرات متخصصان استفاده و کاربردهای مختلف آن‌ها بررسی شود که دراین‌صورت ارزش‌افزوده بالایی را ایجاد خواهد کرد». علمشاهی افزود: «صدف کوهی می‌تواند در صنعت لاستیک‌سازی، روکش سیم و کابل، کاغذ، رنگ، روکش سرامیک، کلید و پریز، ملامینه و غیره استفاده شود». وی توضیح داد که صدف کوهی و ید گلستان در کشور و خاورمیانه انحصاری بوده و باید بر روی آن‌ها بیشتر کار شود. رئیس خانه معدن گلستان گفت: «اداره‌کل صمت باید بستر سرمایه‌گذاری و مطالعه و همچنین کاربردی کردن مواد استحصالی از معادن را فراهم کند». بهره‌برداری و ایجاد زنجیره تکمیلی معادن صدف کوهی که در محدوده شرقی و کم برخوردار گلستان واقع‌شده و هیچ مشابهی ندارد، می‌تواند درزمینهٔ رونق اقتصاد و اشتغال کمک کرده و استان را هم از خام فروشی نجات دهد.