نگاهی به شش نامزد جایزه بوکر بینالمللی
حسین شایسته: برنده جایزه بوکر بینالمللی در سال ۲۰۲۵ درحالی سهشنبه اعلام شد که شش عنوان کتاب با مضامین گوناگون اجتماعی و فلسفی برای کسب این جایزه ادبی رقابت میکنند. شش اثر تأثیرگذار از کشورهایی چون ژاپن، فرانسه، دانمارک، ایتالیا و هند به فهرست نهایی جایزه بوکر بینالمللی ۲۰۲۵ راه یافتهاند؛ آثاری با مضامینی چون هوش مصنوعی، بحران مهاجرت، روزمرگی، خشونت علیه زنان و آشوب نسل جدید. درآستانه اعلام برنده بوکر بینالمللی ۲۰۲۵ در روز ۲۰ می، گمانهزنیها درباره برنده نهایی داغ شده است. در زیر نگاهی داریم به شش کتابی که برای این جایزه ادبی رقابت میکنند. 1. تجربهای فلسفی از زندگی در چرخهای بیپایان: رمان «درباب محاسبه حجم» اثر نویسنده دانمارکی، سولوِی باله، با ترجمه باربارا جی. هاولند از انتشارات فیبر، تجربهای فلسفی از زندگی در چرخهای بیپایان است. شخصیت اصلی، تارا سلتر، فروشنده کتابهای عتیقه، هرروز را در تاریخ ۱۸ نوامبر از نو زندگی میکند؛ وضعیتی که یادآور فیلم «روز گراندهاگ» است. این کتاب جلد اول از یک پروژه هفتجلدی است و با وجود لحنی سرد، کشف امکانات جهان داستانیاش برای مخاطب هیجانانگیز است. مخاطب با تارا همسفر میشود در تکرار و تأملی بر پرسشهایی چون اینکه آیا همه ما در چرخهای بیپایان گیر افتادهایم؟ 2. جهانهای درهمتنیده و اسرارآمیز ژاپنی: «زیر چشم پرنده بزرگ» نوشته هیرومی کاواکامی و ترجمه آسا یوندا، تجربهای ساختارشکن از ژاپن است که در آیندهای دور میگذرد. در جهانی بیمرز، انسانها یا شبیهسازی شدهاند، یا در دنیایی بدون مردان زندگی میکنند. کتاب ابتدا مجموعهای از داستانها بهنظر میرسد اما درنهایت به رمانی یکپارچه بدل میشود که خواننده باید تکههای آنرا کنار هم بگذارد. دراینروایت مرموز، مفاهیمی چون انقراض انسانها، درگیریهای اجتماعی و تهدید هوش مصنوعی بهطور استعاری بررسی میشوند. 3. روایتی مالیخولیایی از دوستی و رنج روانی: آنه سر، نویسنده فرانسوی، با رمان «کلاه پلنگی» که توسط مارک هاچینسون ترجمه شده و انتشارات لولی آنرا منتشر کرده، داستانی احساسی و شوخطبعانه درباره دوستی و روانپریشی ارائه میدهد. شخصیت اصلی با نام فنی، از آغاز با حالتهای عجیب خود کودکان را میترساند. فنی که در ۴۳ سالگی درگذشته، درطول کتاب چون شبحی حاضر است و دوست قدیمیاش، راوی داستان، از زندگی و آشفتگی روانی او میگوید. آنه سر، این اثر را پسازمرگ خواهرش نوشته و نتیجه کار اثری است که هم لطافت دارد و هم ماهیتی تلخ و ضدساختار. 4. بازخوانی فاجعه مهاجران در کانال مانش: در رمان مستندگونه «قایق کوچک» اثر ونسان دلوکروآ با ترجمه هلن استیونسون، فاجعه واقعی غرقشدن ۲۷ مهاجر در نوامبر ۲۰۲۱ به کانون روایت تبدیل شده است. بخش عمده روایت از زبان اپراتور امداد فرانسوی است که تماس مهاجران را دریافت میکرد اما بهدروغ مدعی نبودن قایق نجات شد. در کنار حس شرم و تبرئه خود، روایتهایی از دیدگاه خود مهاجران نیز آمده که بر شدت تأثیر عاطفی این کتاب میافزاید. هرچند برخی منتقدان این رمان را ازنظر ساختار ضعیفتر از دیگر آثار فهرست میدانند، اما موضوع ملتهب آن شانس بردش را بالا برده است. 5. ادبیات هند در قالب داستان کوتاه: مجموعهداستان «چراغ دل» اثر نویسنده باسابقه هندی بانو مشتاق، با ترجمه دیپا بهاشتی، منتخبی از آثار ۳۵ ساله اوست. این نویسنده که به سنت ادبیات اعتراضی هند وابسته است، با تمرکز بر زندگی زنان، داستانهایی ارائه کرده که از خشونت خانگی تا اجبارهای فرهنگی را بهنقد میکشد. در داستانی، مادری تازهفرزنددارشده با همسری خیانتکار و بیادب دستوپنجه نرم میکند که به او میگوید: «تو شبیه مادرم هستی» و همین جمله، جهنمی زنده را برای زن رقم میزند. این مجموعهداستان به رنج زنان در جامعه پرداخته است. 6. روایتی مدرن از نسل گمشده در ایتالیا: در رمان «کمال» نوشته وینچنت لاترونیکو با ترجمه سوفی هیوز، زوجی جوان بهنام آنا و تام در دنیای مدرن با بحران معنا و رضایت از زندگی دستوپنجه نرم میکنند. دراینکتاب مخاطب با جهانی از مجلات و صفحات اینستاگرام مواجه است که در آن نسل جدید سعی میکند رضایتی سطحی را بهمعنای واقعی زندگی بدل کند. طنز ظریف و نگاه دقیق لاترونیکو به اضطرابهای مدرن، «کمال» را به یکی از امیدهای اصلی جایزه امسال بدل کرده است. درپایان باید گفت: جایزه ادبی منبوکر (The Man Booker Prize) که بهنام جایزه بوکر هم شناخته میشود، یکی از مهمترین جوایز ادبی در جهان است که هرسال به بهترین رمان جدید انگلیسیزبان چاپ بریتانیا یا ایرلند اعطا میشود. این جایزه تا سال ۲۰۱۴ تنها به نویسندگان کشورهای مشترکالمنافع، انگلیسیها و ایرلندیها تعلق میگرفت؛ اما از سال ۲۰۱۴ همه آثار نوشتهشده بهزبان انگلیسی حق شرکت در آنرا پیدا کردند. نام برنده این جایزه بهطور وسیعی در مطبوعات آورده میشود. بنابراین بردن جایزه بوکر تأثیر فراوانی در فروش کتاب میگذارد. در سال ۲۰۰۵ جایزه دیگری که هر نویسنده زندهای از سراسر جهان واجدشرایط گرفتن آن است، با نام جایزه جهانی منبوکر معرفی شد. نسخه روسی این جایزه با نام جایزه بوکر روسی در سال ۱۹۹۲ آغاز شد. روند انتخاب برنده جایزه با تشکیل یک کمیته مشورتی شامل یک نویسنده، دو ناشر، یک نماینده ادبی، یک کتابفروش، یک کتابدار و یک رئیس منصوب شده توسط بنیاد جایزه بوکر آغاز میشود. سپس کمیته مشورتی، هیئتداوران که عضویت آن هرساله تغییر میکند را انتخاب میکند. هرچند در موارد نادر ممکن است داور یکباردیگر انتخاب شود. داوران از میان منتقدان برجسته ادبی، نویسندگان، دانشگاهیان و شخصیتهای برجسته عمومی انتخاب میشوند. داورهای انتخابشده بدون دخالت مدیران بنیاد جایزه بوکر و حامیان مالی کار میکنند. هر ناشر میتواند تا دو عنوان کتاب جدید (چاپ همانسال) را به بنیاد بوکر معرفی کند. بهعلاوه، کتاب نویسندگانی که قبلاً جایزه بوکر را گرفتهاند یا در ۱۰ سالگذشته جزو فهرست نهایی آن بودهاند نیز بررسی میشود. ناشران میتوانند تا پنج عنوان کتاب دیگر را برای بررسی ارائه کنند. ایسنا/ ویکیپدیا