تبعات بیتوجهی به ورزش همگانی در زندگی مدرن
براساس آمارهای WHO، نرخ کمتحرکی در جهان طی یکدههگذشته حدود پنجدرصد افزایش یافته است. این پدیده، یکی از عوامل مهم بروز بیماریهای غیرواگیر مانند بیماریهای قلبی عروقی، دیابت نوع ۲، سکتههای مغزی، برخی سرطانها، زوال عقل و مشکلات مزمن دیگر است. طبق دادههای جهانی، زنان نسبت به مردان کمتر فعالیت بدنی دارند که این خود نیاز به بررسیهای آسیبشناسانه دارد. در ایران نیز وضعیت نگرانکنندهتر از میانگین جهانیست؛ طوریکه طبق برخی برآوردها، بیش از ۷۵درصد از ایرانان فعالیت بدنی منظم ندارند و این درصد بین زنان حدود ۱۰درصد بیش از مردان است.
فریبا جلیلخانی: کارشناس ورزش همگانی باتأکیدبراینکه روند توسعه ورزش همگانی مثبت است گفت: مردم روزبهروز بیشتر به ضرورت تندرستی پی میبرند ازاینرو اقبال عمومی به فعالیتهای ورزشی افزایش یافته است. ورزش همگانی بهعنوان یکی از ارکان مهم توسعه پایدار در حوزه سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه، سالهاست که موردتوجه برنامهریزان و سیاستگذاران قرار گرفته است. در دنیای امروز، سلامت عمومی نهفقط یک مسئولیت فردی بلکه یک دغدغه ملی تلقی میشود و کشورهایی که به گسترش فعالیتهای ورزشی در میان اقشار مختلف جامعه اهمیت میدهند، در کاهش هزینههای درمان، افزایش بهرهوری و ارتقا کیفیت زندگی شهروندان خود موفقتر عمل کردهاند. در ایران، موضوع ورزش همگانی طی دودههگذشته جایگاه ویژهتری یافته و نهادهایی مانند فدراسیون ورزشهای همگانی، شهرداریها، وزارت ورزشوجوانان و سایر سازمانهای مرتبط تلاش کردهاند با ایجاد فضاهای ورزشی عمومی، برگزاری رویدادهای مشارکتی، تولید محتواهای آموزشی و ترویجی و حمایت از باشگاههای ورزشی، بستر لازم برای گسترش ایننوع از ورزش را فراهم آورند. بااینحال، وضعیت ورزش همگانی در کشور همچنان با چالشهایی همراه است؛ از نبود نظام آماری دقیق گرفته تا کمبود زیرساختهای ورزشی در مناطق کمتربرخوردار و یا مشکلات اقتصادی که بر توان خانوار برای پرداخت هزینههای باشگاهها و تجهیزات اثر گذاشته است. سید امیر حسینی، دبیرکل سابق کمیته ملی المپیک و کارشناس حوزه ورزش همگانی، به ارزیابی وضعیت ورزش همگانی در کشور پرداخت و اظهار کرد: روند توسعه ورزش همگانی در کشور مثبت و روبهرشد است. خوشبختانه مردم روزبهروز بیشتر به ضرورت ورزش و تندرستی بهعنوان یک نیاز اساسی در زندگی مدرن پی میبرند. وی باتأکیدبر اهمیت ورزش سالمندی، خاطرنشان کرد: باتوجهبه روند روبهرشد سالمندشدن جمعیت کشور طبق آمارهای رسمی، سهم جمعیت سالمند (۶۰سالبهبالا) در ایران از حدود ۸.۲درصد در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۱۰.۵درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده و پیشبینی میشود تا سال ۱۴۳۰ به بیش از ۳۰درصد افزایش یابد مسئله ورزش سالمندی اهمیت حیاتی پیدا کرده است. امروز میبینیم که بسیاری از سالمندان توجه بیشتری به سلامت جسمی و روانی خود دارند و اینموضوع امیدبخش است. این کارشناس حوزه ورزش همگانی افزود: اقبال عمومی به باشگاههای ورزشی نیز روند روبهرشدی دارد. البته متأسفانه هنوز آمار دقیق و جامعی از تعداد باشگاههای فعال در کشور دردسترس نیست. یکی از خلأهای جدی، نبود یک مرکز منسجم برای ثبت و ارائه گزارشهای دورهای از فعالیت باشگاههاست. اگر چنین سیستمی وجود داشت، میتوانستیم ماهانه آمار دقیقی از باشگاههای ورزشی موجود، باشگاههای تازهتأسیس و یا تعطیلشده را دراختیار داشته باشیم. حسینی ادامه داد: بااینحال، رشد چشمگیر باشگاههای بدنسازی، تناسباندام و مراکز ورزشی مرتبط با سلامت نشاندهنده افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت ورزش است. این توسعه همچنین باعث اشتغالزایی گسترده در صنعت ورزش شده و میتوان از آن بهعنوان شاخصی مهم برای ارزیابی توجه مردم به سلامت جسمی بهره گرفت. وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: رسانهها نیز نقش مهمی در ترویج ورزش همگانی ایفا کردهاند. پسازانقلاب، دهها شبکه تلویزیونی و رادیویی برنامههای ورزشی متنوعی را تولید و پخش میکنند و علاقه عمومی به اخبار و برنامههای ورزشی بهوضوح دیده میشود. فضای مجازی نیز به میدان مهمی برای تولید محتوای آموزشی و ورزشی توسط مربیان و باشگاهها تبدیل شده است که ظرفیتهای بینظیری را برای دسترسی آسان به اطلاعات ورزشی فراهم آورده است. دبیرکل سابق کمیته ملی المپیک بااشارهبه پیشرفتهای فناورانه دراینحوزه گفت: در حوزه فناوری نیز شاهد تولید نرمافزارهای داخلی برای فعالیتهای ورزشی مانند گامشمارها و اپلیکیشنهای تمرینی هستیم. فدراسیون ورزشهای همگانی درحالتوسعه این ابزارها است، هرچند هنوز برخی از اینبرنامهها نیاز به بهینهسازی و ارتقا دارند تا کاربرپسندتر و جامعتر شوند. وی باتأکیدبر لزوم گسترش ورزش در سطوح مختلف جامعه، تصریح کرد: علاوهبراین، اهمیت نهادینهکردن ورزش از سنین پایه در آموزشوپرورش نیز بسیارحیاتی است. سرمایهگذاری بر ورزش دانشآموزی، نهتنها به سلامت جسمی و روانی نسل آینده کمک میکند، بلکه زمینه را برای ایجاد عادات ورزشی مادامالعمر و کاهش بار بیماریهای غیرواگیر در آینده فراهم میآورد. دراینراستا تلاشهایی نیز برای گسترش فرهنگ ورزش در حوزههای دانشجویی و کارگری درجریان است. اگر جمعیت فعال در بخش کار را با خانوادههای آنها درنظر بگیریم، با جمعیتی چندین دهمیلیونی مواجه هستیم که جامعه بزرگی از خانوادههای کار و تلاش را تشکیل میدهند. فدراسیون ورزش کارگری و انجمنهای مربوطه تلاش میکنند با برگزاری رویدادهای ملی و جهانی، انگیزه بیشتری دراینگروهها برای مشارکت در ورزش ایجاد کنند. حسینی ادامه داد: روند کلی توسعه در حوزه ورزش بانوان نیز بسیار امیدوارکننده است. بسیاری از خانوادهها به باشگاههای بدنسازی و تناسباندام روی آوردهاند. با وجود چالشهای اقتصادی که بسیاری از خانوارها با آن مواجه هستند و کوچکشدن طبقه متوسط، همچنان ورزشهای رایگان یا کمهزینه مانند ورزشهای پارکی، صبحگاهی و ایستگاههای سلامت شهری مورداستقبال قرار گرفتهاند و این خود نمادی از موفقیت در توسعه ورزش همگانی است. وی درپاسخبهاینپرسشکه آیا خروجی این فعالیتها واقعاً مثبت و قابلارزیابی بوده است یا خیر، اظهار داشت: متأسفانه ما یک نظام آماری منسجم و یکپارچه نداریم. یکی از مهمترین چالشها همین کمبود آمار رسمی و مستمر است. همانطورکه بانک مرکزی آمار تورم را منتشر میکند یا وزارت اقتصاد دادههای اقتصادی را بهروز ارائه میدهد، وزارت ورزشوجوانان نیز باید با همکاری مرکز آمار ایران، گزارشهای ماهانهای درباره وضعیت باشگاهها، میزان مشارکت عمومی، دسترسی مردم به فضاهای ورزشی و ... منتشر کند. حسینی درپایان خاطرنشان کرد: بدون آمار و اطلاعات دقیق و مستند، نمیتوان برنامهریزی اصولی و هدفمندی برای توسعه ورزش همگانی داشت. وزارت ورزشوجوانان باید این خلأ را پر کند تا بتوان با دادههای مستند و قابلارزیابی، مسیر پیشرفت را هموارتر ساخت و تلاشهای ارزشمند نهادها و ارگانها را به نتایجی ملموس و قابلاندازهگیری تبدیل کرد. در دنیای امروز که سبک زندگی مدرن با افزایش بیتحرکی، تغذیه ناسالم و استرسهای روزمره همراه شده، توجه به فعالیت بدنی و ورزش بهعنوان یکی از مؤثرترین راهکارهای ارتقا سلامت جسمی و روانی از اهمیت ویژهای برخوردار است. دراینمیان، ورزش همگانی و یا بهعبارتی دقیقتر «فعالیت بدنی منظم»، بهعنوان یک راهکار ارزان، دردسترس و علمی برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای غیرواگیر، نقشی کلیدی در حفظ و بهبود کیفیت زندگی افراد دارد. بااینحال، آمارهای جهانی و ملی نشان از نگرانکننده بودن وضعیت تحرک بدنی دارند؛ تاجاییکه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است بیش از دومیلیاردنفر در جهان فعالیت بدنی کافی ندارند و نرخ کمتحرکی بهویژه در دهه اخیر بهطور معناداری روبهافزایش است. در ایران نیز اینوضعیت بغرنج است. براساس برخی برآوردهای رسمی و غیررسمی، بیش از ۷۵درصد از جمعیت کشور فعالیت بدنی منظم ندارند و زنان بهطورخاص، با فاصلهای ۱۰ درصدی نسبت به مردان، درمعرض کمتحرکی بیشتری قرار دارند. این آمار درمقایسهبا متوسط جهانی، ایران را در رده کشورهایی با وضعیت بحرانی ازنظر فعالیت بدنی قرار میدهد؛ بحرانی که بهوضوح در آمار روبهرشد بیماریهای غیرواگیر، هزینههای فزاینده نظام سلامت و کاهش شاخصهای کیفیت زندگی نمایان شده است. کارشناسان حوزه سلامت و ورزش براینباورندکه برای عبور از این بحران، باید به ورزش همگانی بهعنوان یک «نیاز ملی» نگریست و نه صرفاً یک فعالیت تفریحی. دراینمیان، نقش نهادهای متولی ازجمله وزارت ورزش، شهرداریها، رسانهها و سیستم آموزشوپرورش در ترویج، تسهیل و فرهنگسازی درزمینه فعالیت بدنی حیاتیست. مرگومیر ناشی از فقر حرکتی امروز به یکی از بحرانهای جهانی در حوزه سلامت تبدیل شده است. در ایران نیز آمارها نشان میدهد این کمتحرکی، بهویژه در شهرهای بزرگ، بهشدت روبهافزایش است و بیماریهای مرتبطباآن، فشار سنگینی بر نظام بهداشتودرمان وارد میکنند. عوامل متعددی در پایینبودن نرخ فعالیت بدنی در ایران نقش دارند.مهر