ناترازی برق و معیشت کارگران!
مینا افشاری ترک: در روزهاییکه مصرف برق کشور از مرز ۷۴ هزارمگاوات عبور کرده، تیغ ناترازی برق صنایع مختلف را نشانه رفته؛ همان صنایعی که هنوز خاطره خاموشیها و تعطیلیهای زنجیرهای دو تابستان قبل (۱۴۰۲ و ۱۴۰۳) را از یاد نبردهاند و مأمن اشتغال کارگران هستند. شواهد و آمار نشان میدهد تابستان امسال گرمتر از سال گذشته است و مصرف برق همچنان درآستانه ورود به ماه دوم تابستان درحالثبت رکوردهای جدید است؛ تابستانی که بقای بسیاری از خطوط تولید و امنیت شغلی هزاران کارگر دوباره به آن وابسته است. درحالیکه ظرفیت اسمی تولید برق کشور ۹۷ هزارمگاوات است، چند عامل همزمان شامل فرسودگی نیروگاهها، کاهش ۵۰ درصدی آب سدها، افت ۶۰ درصدی تولید برقآبی، رشد مصرف خانگی و صنعتی، گسترش مصرف غیرمجاز نظیر ماینینگ رمزارز و کمبود سرمایهگذاری مفید، باعث شده ظرفیت عملی تولید برق، بسیارکمتر از اینارقام باشد. نتیجه، یک فاصله عمیق و بیسابقه امروز کمبود ۲۰ هزارمگاوات کسری در زمان اوج مصرف و ناترازی ۱۳ هزارمگاوات در اوج تابستان ۱۴۰۴ را نشان میدهد. طبق آخرین دادههای وزارت نیرو سهم هرکدام از بخشهای سهم مصرف برق در بخش صنعت به ۳۶ درصد، بخش خانگی به ۳۱.۹ درصد، بخش کشاورزی به ۱۳.۵ درصد، بخش عمومی به ۸.۹ درصد و بخش تجاری به ۸.۴ درصد میرسد. درشرایطیکه دولت راهکاری جز کاهش سهمیه برق صنایع برای حفظ پایداری شبکه ندارد، اولین و جدیترین اثر این ناترازی باردیگر روی دوش صنایع مادر و کارخانههای بزرگ میافتد، همان روندیکه سال قبل و پیشازآن، منجر به دهها روز تعطیلی و توقف تولید در فولاد، سیمان، کاشی و دیگر صنایع وابسته شد. مصطفی رجبی مشهدی؛ مدیرعامل توانیر پیشازاین گفته بود که در اوج بحران، ناچار به کاهش سهمیه برق صنایع تا ۱۰ درصد ظرفیت معمولی هستیم. این قطعیها ادامهدار خواهد بود و برخی کارخانهها فقط با حداقل نیرو فعال خواهند ماند. وی بااشارهبه گرمای زودرس و خشکسالی امسال، اینموضوع را هم مطرح کرده بود که ظرفیت استفاده از نیروگاههای برقآبی حداکثر به ۵۰ درصد سال قبل رسیده است. ازاینرو ناترازیها زودتر از سالهای گذشته آغاز شده و کمبودهایی در بخشهای مختلف ازجمله صنعت ایجاد شده است؛ شاهد اینماجرا قطعی برق صنایع و مشترکان خانگی است که از میانه بهار امسال شاهد آن بودیم. جابهجایی مشکل از شبکه برق به صنایع، بهطور مستقیم سفره خانوارهای کارگری را نشانه رفته است از امنیت شغلی، پرداخت حقوق، میزان اضافهکاری و پاداشها و حتی ادامه قرارداد و همکاری؛ محمدحسن ندرلو رئیس مجمع نمایندگان کارگران استان زنجان این انتقاد را دارد که تداوم بحران قطعی برق و گاز در صنایع بر وضعیت امنیت شغلی کارگران تأثیر مستقیم دارد و ادامه اینروند بزرگترین ضربه به اقتصاد کشور وارد میکند. وی بااشارهبه مشکلات کارگران در شرایط حاضر اینموضوع را یادآوری میکند که اکنون بسیاری از کارگران بهدلیل قراردادهای کوتاهمدت (حتی یکماهه) با هر تعطیلی و کاهش فعالیت کارگاهها درمعرض ازدستدادن شغل خود قرار میگیرند. کارگر امنیت شغلی ندارد و اگر قرارداد تمدید نشود، بهراحتی از کار اخراج میشود و این تعطیلی هم بهانه جدیدی برای اینوضعیت میشود. «شیفتها حذف و درآمد نصف میشود، حقوقها عقب میافتد و چیزی بهنام تضمین شغلی باقی نمیماند. بیکاری پنهان بدتر از بیکاری آشکار است»؛ این جملهای است که بیتالله حسینزاده؛ نماینده کارگران استان آذربایجانشرقی میگوید درحالیکه معتقد است اولین نقطه فشار قطعی مستمر برق در صنایع، نه به بدنه صنعت که به بدنه کارگری است چراکه در بلندمدت بهمنظور مدیریت هزینهها و سود، راهی بهجز تعدیل نیرو برای کارفرما نمیماند. وی اضافه میکند که با دستمزدهای ۱۲ تا ۱۴ میلیونتومانی فعلی، هر تغییری در ساعات کار بهدلیل ناترازی برق، زمینه کسر حقوق را برای کارفرمایان فراهم میکند و درنهایت این کارگران هستند که متضرر میشوند. ابراهیم اسلامی نماینده کارگران مجتمع سرچشمه هم معتقد است که کارگران حالا از تعدیل نه؛ از بلاتکلیفی دائم و ازدسترفتن امید برای آینده در هراس هستند. بعد از هر خاموشی یکقدم به بیکاری نزدیکتر میشویم. وی میگوید: سالهای قبل مشکل خاصی در حوزه انرژی نداشتیم اما امسال شرایط از همان ابتدای سال دشوار شد و تعطیلی شرکتها تبعات مستقیمی برای کارگران داشته است، کاهش تولید، هم به حقوق و هم به پاداش و افزایش راندمان کارگران لطمه وارد میکند و درنهایت انگیزه و معیشت آنها را با بحران مواجه میسازد. ناترازی برق، جریانی نیست که طی دو یا سهسالگذشته خود را نشان داده باشد، نشانهها این بحران از سالهای گذشته خود را نشان داده و بهتدریج و بهآرامی در سطح کل کشور ریشه دوانده است. رشد سالانه مصرف خانگی و صنعتی و سیاستهای ناکارآمد مدیریت مصرف، فرسودگی زیرساختهای تولید برق و عقبماندگی سرمایهگذاریها، ضربه شدید به تولید برقآبی درنتیجه خشکسالی و کاهش ذخیره سدها، مصرف غیرمجاز صنعتی (ماینرها و مصرفکنندگان پنهان)، عقبماندگی در توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر و استفاده از ظرفیت خصوصی و بیتوجهی به تأمین و بهروزرسانی زیرساختها، دلایلی است که میتوان بهطورکلی بهعنوان ریشههای بحران کمبود ۲۰ هزارمگاواتی کنونی برق مطرح کرد. سایه بحران فقط محدود به کارگران نیست؛ مدیران و کارفرمایان درباره آینده تولید و سرمایهگذاری هشدار میدهند و ادامه وضعیت را نگرانکننده میدانند. اصغر آهنیها؛ رئیس هیئتمدیره تولیدکنندگان کاشی و سرامیک اعلام میکند که هرساعت توقف تولید در خطوط ما حتی میلیاردی ضرر دارد. بهگفته او؛ افت تولید فقط یک عدد نیست، کل زنجیره تأمین و اعتبار بینالمللی صنایع صادراتی را تهدید میکند، معیشت صدهاهزار خانوار ایرانی بهطور مستقیم از مسیر تولید و فروش صنایع تأمین میشود که ادامه اینروند زندگی آنها را تحتتأثیر قرار میدهد. ایرنا