فارسی «شوگر» است؟!

ندا ولی‌پور: معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی بااشاره‌به افزایش استفاده از واژه‌های بیگانه می‌گوید: نسل حاضر رسماً دیگر فارسی حرف نمی‌زنند. متأسفانه این‌موضوع تفاخر شده و باید جای این تفاخر را عوض کنیم. باید به ملیت خودشان فخر بفروشند نه به ملیت بیگانه. نسرین پرویزی درباره پیوست رسانه‌ای واژه‌های مصوب فرهنگستان باتوجه‌به‌اینکه در مصاحبه‌ای گفته بود «رسانه‌ها بعدازمدتی سراغ واژه‌های مصوب می‌روند و این‌امر به‌جای کمک به جاافتادن واژه‌ها، مسیر دیگری را در مقابل آن‌ها قرار می‌دهد و دستمایه طنز می‌شود»، اظهار کرد: طبیعی است که واژه‌گزینی در فرهنگستان بدون کمک رسانه‌ها و نهادهای دولتی نمی‌تواند پیش برود، زیرا این واژه‌ها باید به‌کار گرفته شوند تا مردم به آن‌ها عادت کنند. او بابیان‌اینکه اگر واژه‌ها در نوشتار و گفتار بیایند مردم آن‌ها را به‌کار می‌برند، افزود: «پیامک» و «یارانه» راحت جا افتادند، زیرا این واژه‌ها کاربرد دولتی پیدا کردند و به‌وسیله صداوسیما و این‌وروآن‌ور اعلام شد که مثلاً «یارانه خود را دریافت کنید» و این‌موضوع باعث شد مردم یارانه را حفظ کرده و آن‌را بپذیرند و یا «پیامک» را به هر زوری بود پذیرفتند. باتوجه‌به طول مدتی که واژه‌ها را تصویب کرده بودیم، زمان برد تا به‌کار ببرند. به‌هرحال تازمانی‌که واژه‌ها به‌کار نرفت، جا نیفتاد. معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی بابیان‌اینکه «ما معتقدیم هر واژه‌ای که انتخاب می‌کنیم، برای نسل بعد است» توضیح داد: واژه‌های مصوب برای نسل آینده مسلماً بهتر جوابگو خواهد بود، زیرا خودمان به برخی از واژه‌ها عادت کرده و یکی‌درمیان استفاده می‌کنیم؛ مثلاً ممکن است یک‌بار بگوییم «فکس» و باردیگر «دورنگار» استفاده کنیم، یا یکجا بگوییم «ایمیل» و در جای دیگری بگوییم «رایانامه» یا هر واژه دیگری. ما باید عادت‌های خود را کنار بگذاریم. او بااشاره‌به‌اینکه رسانه‌ها می‌توانند خیلی کمک کنند، گفت: واژه‌های مصوب فرهنگستان به‌نوعی حکم قانونی دارد و برای استفاده ابلاغ می‌شود. البته این واژه‌ها سه‌سال به‌صورت آزمایشی هستند، یعنی هر واژه‌ای که به‌تصویب فرهنگستان می‌رسد، سه‌سال آزمایشی است. خیلی‌خوب است که رسانه‌ها این مصوبه‌ها را به‌کار ببرند تا بازخوردهای مردم را ببینیم و بدانیم این واژه‌ها در بافت عادی و طبیعی زبان چگونه به‌کار می‌رود. پرویزی سپس بااشاره‌به سخن خود درباره برجسته‌شدن یک واژه از میان واژه‌های مصوب، توضیح داد: زمانی‌که یک واژه را انتخاب می‌کنند و گاه به‌تمسخر در بافت‌های غیرمعمول می‌برند، یک‌چیز خنده‌داری از آب درمی‌آید. اگر شما هم واژه‌های فیزیک را در بافت غیرمعمول ببرید، طبیعتاً چیز جالبی نمی‌شود و مردم متوجه مطلب نشده و آن‌را به مسخره می‌گیرند؛ اما زمانی‌که این واژه‌ها در بافت خود به‌کار برود و یا در مجموعه خوشه‌واژه که بررسی شده به‌کار برود، مسیر دیگری را طی خواهد کرد. نه‌اینکه خدای‌نکرده عناد داشته باشند که واژه‌ای را انتخاب کنند، خود ما که با کانال «چشم‌وچراغ» هم درارتباط هستیم گاه واژه‌ای را اعلام می‌کنند بدون‌اینکه تصور کنند که بخواهیم درباره این واژه تجدیدنظر کنیم. او ادامه داد: درست است که واژه بعد از سه‌سال قطعی می‌شود اما زبان قطعیت ندارد، زیرا در هر زمان چیزی در جامعه مطرح است و با فلان واژه‌ای که تصویب شده تضاد یا اشتراکی دارد، بنابراین باید در آن واژه قبلی تجدیدنظر کنیم، کاری‌که خودمان هرازگاهی انجام می‌دهیم؛ مثلاً واژه «بوفه» (کمدی که در گوشه‌ای از خانه می‌گذارند) آن‌زمان‌که واژه‌گزینی می‌کردیم که ابتدای راه واژه‌گزینی در فرهنگستان بود، سال ۷۵-۷۶، ما «چینی‌جا» را برای آن مصوب کردیم اما درآن‌زمان توجه نکردیم که «چینی‌جا» بافت قدیمی دارد ولی «بوفه» که مردم می‌خرند و می‌خواهند استفاده کنند، مدرن‌تر است، بنابراین باید واژه مقداری نوین‌تر و مدرن‌تر باشد و مردم بتوانند از آن استفاده کنند. زمانی‌که ما می‌گوییم «چینی‌جا»، طبیعتاً خانواده‌ای که چندمیلیون هزینه کرده و پول «بوفه» می‌دهد، دیگر اسمش را «چینی‌جا» نمی‌گذارد و می‌خواهد بگوید «بوفه» خریدیم. ما در فرهنگستان درزمینهٔ واژه‌گزینی مقداری ورزیده‌تر شده‌ایم و ممکن است تجدیدنظر کنیم. معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان باتأکیدبراینکه بیرون‌آمدن یک واژه از مجموعه واژه‌ها مسئله‌شان است، تصریح کرد: این واژه‌ها مطرح می‌شود بدون‌اینکه کسی فکر کند ممکن است واژه را عوض کنیم یا نکنیم و ازطرف‌دیگر متأسفانه ارتباط نزدیکی با رسانه‌ها نیست. خوب است اگر نشریه‌ای می‌خواهد واژه‌ای را منتشر بکند از ما درباره آن سؤال کند که واژه مشکلی ندارد یا می‌خواهید تجدیدنظر کنید یا نه؟ این‌را ازاین‌جهت می‌گویم که خیلی‌وقت‌ها مثلاً در کتاب اولمان واژه‌ای آمده اما در کتاب دوازدهم یا شانزدهم تجدیدنظر کرده‌ایم. از ما سؤال نمی‌شود. مثلاً «کروچنده» را تصمیم گرفته بودیم بگوییم «کروچی» که آقای دکتر سامعی پیشنهاد دادند یا «کروچه» پیشنهادی که دکتر حداد عادل (رئیس فرهنگستان) مطرح کرده بودند که شبیه «کلوچه» است و مشکلی در تلفظش نیست و «کروچه» به‌معنای چیزی‌که در دهان ترد و شکننده است. اگر از ما می‌پرسیدند می‌گفتیم دست نگه‌دارید چون احتمالاً تجدیدنظر خواهد شد. زمانی‌که چنین اتفاقی می‌افتد، باب تمسخر باز می‌شود و مردم ارتباطی که باید با واژه برقرار کنند، نمی‌کنند، چون می‌شود بازیچه در دست کسانی‌که روی خوشی به فرهنگستان ندارند. او درادامه بیان کرد: اگر مردم بدانند اینجا چقدر کار می‌شود، دیگر فکر نمی‌کنند که یک نهاد با بازی با واژه‌ها خوش است و یک‌عده ادیب نشسته‌اند برای خودشان بدون‌توجه به اینکه واژه چگونه می‌خواهد به‌کار برود، واژه می‌سازند. واژه «کروچنده» را گروه صنایع غذایی ما ساخته و فرهنگستان نساخته است؛ استادان تغذیه و صنایع غذایی که دراین‌گروه حضور دارند، این واژه را پیشنهاد کردند و فرهنگستان هم پذیرفت ولی آن‌زمان توجه نکردیم که کمی طولانی است و بهتر است مانند «کرانچی» کوتاه باشد. این واژه‌ها تجدیدنظر شده و در کتاب‌های جدید عوض می‌شود. یا مثلاً مانند «چینی‌جا» از مجموعه برداشته می‌شود، زیرا احساس کردیم به کاری‌که ما داریم انجام می‌دهیم، راه نمی‌دهد، بنابراین بهتر است از آن صرف‌نظر کنیم. ایسنا