چرا پرونده الکترونیک سلامت اجرا نمیشود؟
امیر پروسنان: خدمات الکترونیک سلامت با وجود الزامات قانونی متعدد، سالهاست درانتظار تکمیل پرونده الکترونیک سلامت مانده، اما مسئله اصلی محدود به فراهمنبودن زیرساختهای فنی نیست؛ آنچه مسیر را دشوار کرده، نبود چارچوب روشن برای حکمرانی داده، تعیین مالکیت، نحوه دسترسی و استفاده از اطلاعات سلامت است. سالهاست وعده اجرای طرح پرونده الکترونیک سلامت بر زمین مانده و هنوز دسترسی شهروندان به اطلاعات سلامت بهصورت شفاف ممکن نیست و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات سلامت معتقدند مشکل اصلی، نه در تجهیزات و سامانهها، بلکه در فقدان حکمرانی داده، استانداردهای تبادل اطلاعات و قانون جامع حفظ حریم خصوصی بیماران است؛ مسئلهای که باعث شده مسیر تحقق پرونده الکترونیک سلامت، کند و پرچالش پیش برود؛ اما واقعیت ایناستکه بدون وجود قانون جامع دراینحوزه، نه امنیت و محرمانگی دادهها تضمین میشود و نه امکان استفاده پژوهشی و مدیریتی از آن فراهم خواهد شد. درنتیجه، هر نهاد و سازمانی بخشی از دادهها را دراختیار دارد، بیآنکه نظامی یکپارچه برای تصمیمسازی مبتنیبر داده شکل گرفته باشد. ازسویدیگر، استانداردهای تبادل اطلاعات سلامت در کشور هنوز بهصورت یکنواخت پیادهسازی نشده و اینموضوع مانعی جدی در مسیر یکپارچگی سامانهها بهشمار میرود. سلامت الکترونیک در ایران اکنون در نقطهای بدون تعریف دقیق نقشها میان سیاستگذار، مجری و ناظر و بدون حضور فعال بخش خصوصی در چارچوب قانونمند ایستاده و درنتیجه حرکت بهسمت نظام سلامت هوشمند ممکن نخواهد بود. درواقع، برایآنکه پرونده الکترونیک سلامت از شعار به واقعیت برسد، پیش از فناوری، به حکمرانی قانون نیاز دارد. در روزگاری که هوش مصنوعی در رشتههای مختلف به کمک بشر آمده، عدماستفاده از آن هم هنر است؛ وقتی دادههای فراوانی در حوزه سلامت وجود دارد و میتوان با اشتراکگذاری دادهها و استفاده از قدرت تحلیل هوش مصنوعی به نتایجی برای سیاستگذاری و مدیریت رسید، چرا همه این دادهها بهحالخود رها شدهاند و سامانههای متعدد رشد کرده و از این دادهها بهدرستی بهرهبرداری نمیشود؟ چرا همچنان مقاومتهایی برای دراختیارگذاشتن دادههای سلامت برای شکلگیری پرونده الکترونیک سلامت جامع وجود دارد؟ چطور ممکن است که پس از کشوقوسهای فراوان، سازمانهای بیمهگر پایه سلامت توانستند نسخه الکترونیک را اجرا کنند، اما همچنان خبری از پرونده الکترونیک سلامت نیست؟ پاسخ چیزی جز مقاومت در برابر اشتراکگذاری دادهها و فقدان حکمرانی داده نیست. حامد رضایی؛ کارشناس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: در سال ۱۳۹۸ تلاش شد که برای اولینبار، پنجرهای از پرونده الکترونیک سلامت در نمایشگاه الکامپ نمایش داده شود. در دورههای مختلف تلاش شد این پنجره برای شهروندان فراهم شود، اما بهدلایل مختلف اجرا نشد. درحالحاضر نیز یکی از تکالیف وزارت بهداشت، فراهمکردن نمایش پرونده الکترونیک سلامت است. وی ادامه داد: یکی از اقدامات اخیر اینبودکه برای انتقال پرونده بستری بیماران از بیمارستانها به پزشکی قانونی، نیازی به پرونده کاغذی نیست و فایلهای اسکن شده درصورت ارائه درخواست، به پزشکی قانونی ارسال میشود. اینمورد هم بخشی از پرونده الکترونیک سلامت است. رضایی بیان کرد: قاعدتاً باید زیرساختی وجود داشته باشد که اطلاعات بیمار ثبت شود و ازطرفی سامانهها برای پردازشها نیازمند ساختارهای تبادل اطلاعات هستند که چنین ساختاری بین وزارت بهداشت و سازمان بیمه سلامت و سازمان غذاودارو و غیره شکل گرفته است. امین بیگلرخانی؛ رئیس سابق مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: هوش مصنوعی چیزی جز داده و الگوریتم نیست و درنتیجه برای استفاده از آن، باید دادهها فراهم شوند؛ یعنی باید مشخص باشد داده چطور تولید، نگهداری، تضمین کیفیت، بهاشتراکگذاری و یکپارچه میشود. در دوران کرونا تلاش کردیم دادههای مربوط به کرونا را بهشکلی ارائه دهیم که پژوهشگران بتوانند از این دادهها استفاده کرده و نیازی به دنبالکردن اخبار نداشته باشند ولی مقاومتهایی وجود داشت و اینموضوع محقق نشد. وی ادامه داد: مهمترین موضوع درزمینه سلامت الکترونیک، قانون حفاظت از حریم خصوصی بیماران است که درحالحاضر چنین قانونی نداریم؛ محرمانگی دادهها و اصالت داده دراینزمینه اهمیت دارد. در نسخه الکترونیک نیز مشکلاتی برای اجرا وجود داشت اما نیاز به شکلگیری نسخه الکترونیک برای تشکیل پرونده الکترونیک داشتیم. در حوزه سلامت الکترونیک، وزارت بهداشت باید در جایگاه ناظر و سیاستگذار و حامی باقی مانده و بخش خصوصی فعال شود اما برای اینموضوع نیازمند تدوین قوانین مربوطه هستیم. در نسخه الکترونیک نیز مقاومتهایی وجود داشت، اما درحالحاضر یک موضوع بدیهی است. بیگلرخانی اضافه کرد: درزمینه نمایشگر پرونده الکترونیک سلامت، اعلام آمادگی کرده بودیم، اما هنوز قوانین مربوط به محرمانگی دادهها تدوین نشده و درنتیجه مردمی شدن استفاده از این اطلاعات و دادهها، حلقه مفقوده است. موضوع مهمی که درباره دادههای سلامت وجود دارد، تعیینتکلیف دادهها، سیاستگذاری دراینزمینه و نظارت است. اینکه درطولسالها فقط پای تریبونها از اهمیت شکلگیری پرونده الکترونیک سلامت حرف زده شود و درعمل درباره جزییات آن، تعیینتکلیف نشود، راه به جایی نخواهد برد. سمیه عابدیان؛ معاون سابق مرکز آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دراینزمینه اظهار کرد: پیششرط موفقیت نظام سلامت الکترونیک، حکمرانی دادهها است و اگر نتوانیم بهدرستی تعیین کنیم چهکسی به دادهها دسترسی دارد و چهکسی مسئول حفظ امنیت داده است و چهکسی میتواند از دادهها بهرهبرداری کند، نظام سلامت الکترونیک بر پایههای غیر استواری بنا شده است. ایرنا