رباتهای انساننما در بنبست فناوری
درحالیکه شرکتهایی چون تسلا و Figure میلیاردهادلار برای ساخت رباتهای انساننما سرمایه جذب کردهاند، کارشناسان رباتیک هشدار میدهند این صنعت هنوز از واقعیت روزمره فاصله دارد. چنددهه است که بشر رؤیای ساخت موجوداتی را در سر دارد که نه حیواناند، نه ماشین، بلکه چیزی بین این دو یعنی انسانوارههایی که میتوانند مثل ما راه بروند، فکر کنند و احساس نشان دهند. از نخستین بازوهای مکانیکی دهه ۶۰ میلادی تا امروز، این رؤیا بارهاوبارها بر زبان دانشمندان و مدیران فناوری تکرار شده، اما هیچگاه تاایناندازه نزدیک به واقعیت نبوده است. اکنون در نیمه دهه ۲۰۲۰، شرکتهایی، چون تسلا، فیگر، آگیلیتی، یونیتری و حتی استارتآپهای چینی و کرهای، رقابتی نفسگیر را برای ساخت نخستین نسل از «کارگران رباتی» آغاز کردهاند. ویدئوهای تبلیغاتی از رباتهایی که در انبارها جعبه بلند میکنند یا با لبخند مصنوعی دست میجنبانند، در شبکههای اجتماعی میلیونها بازدید میگیرند. سرمایهگذاران خطرپذیر میلیاردهادلار را روانه استارتآپهایی میکنند که بسیاریازآنها هنوز محصولی واقعی برای عرضه ندارند اما در پشت این شوروهیجان، واقعیتی آرام و بیصدا پنهان شده؛ واقعیتی که بسیاری از مهندسان و پژوهشگران رباتیک با تردید به آن نگاه میکنند. درست اینجاست که با پرسشی ساده اما پاسخی پیچیده روبهرو هستیم: آیا جهان واقعاً برای حضور رباتهای انساننما آماده است؟ بهگفته رادنی بروکس؛ بنیانگذار شرکت iRobot و یکی از برجستهترین متخصصان رباتیک در جهان، پاسخ هنوز «نه» است. وی هشدار میدهد موج تازه سرمایهگذاری در ربات انساننما، ممکن است به همان سرنوشتی دچار شود که صنعت خودروهای خودران در دهه گذشته تجربه کرد: وعدههای بزرگ، نمایشهای چشمگیر، اما واقعیتی بسیار کندتر از پیشبینیها. بروکس در مقالهای تحلیلی نوشته است: «مهارت حرکتی ظریف، یا همان دکستریتی، چیزی نیست که با چند الگوریتم یادگیری عمیق حل شود. ما هنوز نمیدانیم چطور یک ربات میتواند چیزی را با ملایمت در دست بگیرد یا بادقت چاقو را روی میز بگذارد». براساس گزارش PitchBook؛ از سال ۲۰۲۲ تاکنون بیش از پنجمیلیارددلار سرمایه خطرپذیر به شرکتهای فعال در حوزه رباتهای انساننما تزریق شده است. شرکتهایی، چون Figure AI که ارزش آن به بیش از ۳۹ میلیارددلار رسیده، در صدر فهرست قرار دارند اما اینارقام چشمگیر، درتضادبا میزان واقعی پیشرفت فناوری هستند. بسیاری از اینپروژهها هنوز در مرحله نمونهسازی یا حتی صرفاً در حد رندرهای دیجیتال باقی ماندهاند. فادی سعد؛ سرمایهگذار در صندوق Cybernetix Ventures که تمرکز آن بر رباتیک صنعتی است نیز میگوید: «بازار واقعی برای رباتهای انساننما هنوز وجود ندارد. شاید بتوان از آنها در مأموریتهای فضایی یا عملیات خطرناک استفاده کرد اما در خانهها یا محیطهای کاری عادی، هنوز هیچ تقاضای جدی وجود ندارد». وی همچنین بر چالشهای امنیتی و روانی تأکید میکند: «فرض کنید رباتی در خانه سقوط کند و به کودک یا حیوان خانگی آسیب بزند، یا حتی فقط خاموش شود و دیگر روشن نشود مردم در اعتماد به چنین فناوریهایی هنوز راحت نیستند». اگر بخواهیم سرنوشت رباتهای انساننما را پیشبینی کنیم، کافی است به تاریخ خودروهای خودران نگاه کنیم. در سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، شرکتهایی مانند Waymo، Cruise و Uber وعده داده بودند که تا سال ۲۰۲۰ خیابانها پر از خودروهای خودران خواهد شد. حالا در سال ۲۰۲۵ هستیم و این فناوری هنوز محدود به آزمایشهای شهری با نظارت انسانی است. سنجا فیدلر؛ نایبرئیس بخش تحقیقات هوش مصنوعی در Nvidia، میگوید: «درمورد خودروهای خودران هم همه فکر میکردند مسئله تقریباً حل شده اما مشکل مقیاسپذیری و تعامل با واقعیت پیشبینیناپذیر دنیا، همهچیز را کند کرد. رباتهای انساننما دقیقاً در همین دام گرفتارند». بیل دیلی؛ از مهندسان ارشد انویدیا نیز تأکید میکند ساخت زیرساخت یادگیری برای رباتهایی که باید مانند انسان در محیط عمل کنند، به داده و توان محاسباتی عظیمی نیاز دارد چیزیکه هنوز دردسترس نیست. ایلان ماسک در سال ۲۰۲۱ با شور و حرارت از Optimus، ربات انساننمای تسلا، رونمایی کرد و وعده داد که تا سال ۲۰۲۳ در کارخانههای تسلا کار خواهد کرد اما دوسال گذشته و آنچه در رویدادهای اخیر دیدهایم، بیشتر نمایشهای کنترلشده بوده تا واقعیت. فیلمهایی از Optimus در حال تاکردن لباس یا راهرفتن منتشر شد اما بسیاری از مهندسان تأیید کردند که بخش زیادی از این حرکات ازپیشبرنامهریزی یا ازراهدور کنترل میشوند. باوجوداین، تسلا همچنان وعده میدهد که تا ۲۰۲۶ نسخه قابلخرید Optimus را عرضه میکند. درمقابل، استارتاپ Figure نیز مدعی است که بهزودی رباتهایش در کارخانههای BMW بهکار گرفته میشوند هرچند هیچ مدرک فنی یا تصویری از این همکاری منتشر نشده است. کارشناسان معتقدند اینسطح از ابهام نشانهای از فروش رؤیا بهجای محصول واقعی است. حرکتدادن بدن انساننما بهشکلی طبیعی و ایمن، کاری فوقالعاده دشوار است. هر ربات انساننما باید بیش از ۶۰ درجه آزادی حرکتی را کنترل کند یعنی دهها موتور، حسگر و الگوریتم همزمان باید در تعادل باشند. ست وینترروت؛ شریک سرمایهگذاری در صندوق Eclipse، میگوید: «بهروزرسانی نرمافزار سیستمی با ششدرجه آزادی خودش دردسر دارد؛ حالا تصور کنید سیستمی با 60 درجه! تازه باید اطمینان حاصل کنید در شرایط اقتصادی فعلی، تولید آن صرفه دارد». حسگر لمسی و «پوست مصنوعی» نیز هنوز به بلوغ نرسیدهاند. استارتآپهایی مانند Loomia و Proception درحالتوسعه این فناوری هستند، اما هنوز سالها تا کاربرد تجاری فاصله دارند. بهباور بسیاری از متخصصان؛ رباتهای آینده لزوماً شبیه انسان نخواهند بود. رادنی بروکس هم دراینباره میگوید: «دنیا پر از رباتهایی خواهد شد که چرخ دارند، بازو دارند، یا شکلهایی عجیبتر از بدن انسان.