بیش از ۳۰درصد برندگان نوبل مهاجرند!
هستی وفایی: بهگفته مجله نیچر؛ بیش از ۳۰درصد از برندگان جایزه نوبل علوم این قرن مهاجرت کردهاند و از سال ۲۰۰۰، رایجترین مقصد برندگان نهایی جایزه نوبل در رشتههای فیزیک، شیمی و پزشکی، ایالاتمتحده بوده است. از بین ۲۰۲ برنده جایزه نوبل در رشتههای فیزیک، شیمی و پزشکی دراینقرن، کمتر از ۷۰درصد اهل کشوری هستند که جایزه خود را در آن دریافت کردهاند. آنها پیش از برندهشدن جایزه نوبل، کشور محل تولد خود را ترک کردهاند و گاهیاوقات بیش از یکبار از مرزهای بینالمللی عبور کردهاند. در میان برندگان جایزه نوبل که به کشورهای دیگر مهاجرت کردهاند، دو نفر از سه برنده جایزه شیمی که روز چهارشنبه اعلام شدند، حضور دارند. ریچارد رابسون در بریتانیا متولد شده، اما اکنون در استرالیا زندگی میکند؛ و عمر یاغی که اکنون ساکن ایالاتمتحده است، اولین برنده جایزه نوبل علوم در اردن شد. دو نفر از سه برنده جایزه فیزیک برای سال ۲۰۲۵ نیز مهاجر هستند: میشل دوورت در فرانسه و جان کلارک در بریتانیا متولد شدهاند، اما هر دو ساکن ایالاتمتحده هستند. مهاجران مدتهاست که نقش مهمی در صحنه نوبل ایفا کردهاند، ازجمله دانشمندان برجستهای مانند آلبرت اینشتین که از زادگاهش در آلمان به سوئیس و بعداً به ایالاتمتحده نقلمکان کرد و ماری کوری که زادگاهش لهستان را برای کار در فرانسه ترک کرد. دلیل اینامر ایناستکه پربارترین فرصتهای علمی یعنی بهترین آموزش، تجهیزات و جوامع تحقیقاتی در سراسر جهان پراکنده هستند. اینا گانگولی، اقتصاددان دانشگاه ماساچوست امهرست، میگوید: استعداد میتواند در هرجایی متولد شود، اما فرصتها نه. من فکر میکنم بههمیندلیل است که ما شاهد تعداد زیادی از برندگان جایزه نوبل خارجی هستیم. این تحلیل جدید درحالی منتشر میشود که جریان بینالمللی دانشمندان و دانشجویان با موانع فزایندهای روبرو است. بهعنوانمثال در ایالاتمتحده، کاهش شدید کمکهای مالی و سیاستهای سختگیرانهتر مهاجرتی که امسال توسط دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا اجرا شده است، تهدیدی برای «فرار مغزها» در آینده نزدیک است. کارولین واگنر، متخصص سیاست علموفناوری در دانشگاه ایالتی اوهایو در کلمبوس، میگوید: چنین محدودیتهایی «نرخ تحقیقات بسیار جدید را کند میکند، همین». کاخ سفید بهدرخواست اظهارنظر درمورد اثرات سیاستهای ترامپ پاسخی نداد. درهمینحال، استرالیا تعداد دانشجویان بینالمللی را که مؤسساتش میتوانند هرساله ثبتنام کنند، محدود کرده است و ژاپن پیشنهاد کاهش حمایت مالی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کشورهای دیگر را داده است. از جمله کسانیکه پیشازاین از مرزها عبور کردهاند، آندره گیم، فیزیکدان دانشگاه منچستر انگلستان و برنده جایزه فیزیک در سال ۲۰۱۰ است. گیم که در روسیه و از والدینی آلمانی متولد شده است، میگوید درطول دوران تحقیقاتی خود «مثل یک پینبال بالاوپایین میپریده» و در روسیه، دانمارک، انگلستان و هلند سمتهایی داشته است. او میگوید: اگر تمام عمرتان را یک جا بمانید، نیمی از بازی را از دست میدهید. از ۶۳ برنده جایزه نوبل که پس از مهاجرت از کشورهای محل تولد خود، برنده جایزه نوبل شدند، ۴۱ نفر در زمان اعطای جایزه در ایالاتمتحده زندگی میکردند. گانگولی میگوید پس از جنگ جهانی دوم، ایالاتمتحده به یک قطب جهانی برای علم تبدیل شد. محققان بینالمللی بهدلیل کمکهای مالی سخاوتمندانه و دانشگاههای برتر آن به آنجا هجوم آوردند. آنچه ما در ایالاتمتحده داریم، بینظیر است. اینکشور مقصدی برای دانشجویان و دانشمندان برتر است. دومین مقصد محبوب برای ورود، بریتانیا بود که محل اقامت هفتنفر از برندگان جایزه نوبل بود که تا زمان دریافت تماس تلفنی سرنوشتساز از استکهلم، مهاجرت کرده بودند. بریتانیا نیز شاهد خروج برندگان آینده جایزه نوبل بوده است. واگنر میگوید سیزده برنده جایزه نوبل که در آنجا متولد شده بودند، درحالیکه در جای دیگری زندگی میکردند، این جایزه را دریافت کردند، شاید بهدلیل حقوق بالاتر و موقعیتهای معتبرتر. تعداد قابلتوجهی از برندگان آینده جایزه نوبل نیز آلمان را ترک کردند که ششنفر از آنها مهاجر بودند و همچنین ژاپن، فرانسه و روسیه، هرکدام با چهار برنده مهاجر. در میان دستهبندیهای علمی جوایز نوبل، فیزیک تاکنون دراینقرن بالاترین نسبت برندگان خارجی را دارد: فیزیک ۳۷درصد، شیمی با ۳۳درصد و درنهایت پزشکی با ۲۳درصد در رتبههای بعدی قرار دارند. بهگفته واگنر؛ فیزیک احتمالاً بهدلیل ماهیت تجهیزات-محور، پیشتاز است. برخورددهندهها، راکتورها، لیزرها، آشکارسازها و تلسکوپهای گرانقیمتی که برای تحقیقات فیزیک درجهیک موردنیاز هستند، عمدتاً در چند کشور پیشرو قرار دارند. واگنر میگوید: پس استعدادهای برتر تحقیقاتی احتمالاً به مکانهایی با تجهیزات برتر خواهند رفت. پزشکی یک حوزه تجهیزات-محور نیست، بنابراین ماندن در خانه آسانتر است. آینده تعامل مهاجرت با جوایز نوبل مبهم است. استرالیا، کانادا و بریتانیا همگی محدودیتهایی را وضع کردهاند که تعداد دانشجویان دانشگاههای خارجی را کاهش داده است. دولت ترامپ تاکنون در سالجاری میلیاردهادلار از کمکهای مالی به تحقیقات علمی را کاهش داده است و یک سیاست جدید ایالاتمتحده، ۱۰۰هزاردلار آمریکا برای هر درخواست ویزای H-1B دریافت میکند که برخی از محققان متولد خارجازکشور برای کار در ایالاتمتحده به آن متکی هستند. اکنون، محققان بینالمللی درحالاقدام برای ترک ایالاتمتحده بوده و کشورهای دیگر آمادهاند تا آنها را جذب کنند. بهعنوانمثال، فرانسه، کرهجنوبی و کانادا برنامههایی را برای جذب محققان آمریکایی با جوایز و بورسیهها راهاندازی کردهاند. شورای تحقیقات اروپا که بودجه تحقیقات در اتحادیه اروپا را تأمین میکند تا سقف دومیلیونیورو به دانشمندانی که آزمایشگاههای خود را به اتحادیه اروپا منتقل کنند، با هدف کمک به کسانیکه از ایالاتمتحده نقلمکان میکنند، پیشنهاد میدهد. ایسنا