فصل خاموشی مشعلها
مینا افشاری ترک: دکتر مسعود پزشکیان در آیین «امضای قرارداد بزرگترین طرح جمعآوری گازهای مشعل کشور» که بهمنظور فروش گاز مشعل (فلر) به شرکتهای خصوصی و دانشبنیان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب اجرایی میشود، از شرکتهای خصوصی مشارکتکننده دراینطرح درخواست کرد که در مسیر اجرا با هر مشکلی مواجه شدند، مطرح کنند تا فارغ از روند بروکراسی اداری؛ درجهت رفع آن اقدامات لازم سریعاً پیگیری و انجام شود. رئیسجمهوری درادامه افزود: «با جمعآوری گازهای مشعل (فلر)، علاوهبر دستاوردهای اقتصادی، گامی بلند نیز درراستای بهبود شاخصهای زیستمحیطی و البته حفظ سلامت مردم عزیز کشورمان برداشتهایم؛ و لذا نباید دراینمسیر حتی یکروز تعلل کنید». اینجا خاموشی مشعلها آغاز تاریکی نیست، شروع روشنایی و پاکی هواست، فصل جدید از مدیریت انرژی برای جلوگیری از هدررفت ثروت ملی؛ ثروتی که با مشعلهای فلرسوزی (گاز همراه نفت) میسوزد و از دست میرود، گویی که جان از تن رود. از ایلام تا اهواز، از سکوهای پارس جنوبی تا دشتهای نفتی مسجدسلیمان، شعلههای مشعلهایی که همیشه روشناند، از دور پیدایند، مثل نور فانوس دریایی در ناامیدی اقیانوس، اما اینجا این نورها از ناامیدی وسط طوفان نیست، از نبود تلاشی برای بهرهبرداری ثروت ملی است، مشعلها گازهای همراه نفت استخراجشده را میسوزانند. مشعلهایی که دههها نماد اتلاف و آلودگی بودند، حالا درحالخاموششدن هستند. تصمیم وزارت نفت برای پایاندادن به سوزاندن گازهای مشعل، جدی است و دولت برای عملیاتیکردن اینموضوع آستین بالا زده، تاآنجاکه رئیسجمهور میگوید: بخش خصوصی فعال دراینبخش، کمترین بروکراسی را طی کند و هروقت به مشکل خورد مستقیم تماس بگیرد. ایران بیش از ۱۰۸ سال است که از کشورهای دارنده صنعت نفت جهان بهشمار میآید، ۱۰۸ سالی که بهرهبرداری صنعتی و پالایشگاهی از چاههای نفت آغاز شده و شاید نزدیک بههمینمیزان زمان که ستونهای مشعل به هوا رفته و گازهای همراه نفت میسوزد. حال فلرسوزی با ورود مستقیم رئیسجمهور پزشکیان، وارد مرحلهای شده که نهفقط یک طرح صنعتی، بلکه یک پروژه ملی زیستمحیطی و اقتصادی بهشمار میآید. مشعلهایی که یکی پس از دیگری خاموش میشوند تا ثروت ملی بهجای سوختن تبدیل به فراورده پتروشیمی شوند. سال گذشته، وقتی وزارت نفت برنامه جمعآوری گازهای فلر را کلید زد، ظرفیت کشور تنها حدود ۳۳۰ میلیونفوتمکعب در روز بود؛ عددی که در مقیاس میادین جنوب ناچیز محسوب میشد. هدف بزرگتر، براساس برنامه هفتم توسعه، جمعآوری ۱۶ میلیاردفوتمکعب در روز تا پایان ۱۴۰۷ بود؛ هدفی معادل پایان کامل شعلههای فلر در ایران. در همین مسیر، ۲۵ مرداد امسال ۱۴۰۴، افتتاح مجتمع NGL۳۱۰۰ در ایلام نخستینگام جدی بود؛ طرحی با سرمایهگذاری ۱.۶ میلیارددلار و ظرفیت ۲۴۰ میلیونفوتمکعب در روز که بهتنهایی توانست جریان اتلاف گازهای اطراف دزفول شمالی را متوقف کند. در فاز نخست اینطرح، روزانه ۸۰ میلیونفوتمکعب گاز جمعآوری شد و پیشبینی میشود تا پایان اسفند، ۴۰ میلیونفوتمکعب دیگر به شبکه افزوده شود. ادبیات وزارت نفت درایندوره تغییر کرد. مشعل دیگر «پسماند» نیست، بلکه منبع خوراک و سرمایه است. طرحهای جدید با محوریت بخش خصوصی و سازوکار مزایده با قیمت پایه صفر، مسیری را باز کردند که سرمایهگذاران بتوانند گاز فلر را جمعآوری، فراورش و تبدیل به برق، خوراک پتروشیمی یا سوخت صنعتی کنند. درحالحاضر ۹ بسته با ظرفیت ۲۰۷ میلیونفوتمکعب در روز درحالاجرا و ۳۶ بسته دیگر با ظرفیت ۷۰۰ میلیونفوتمکعب آماده مزایده هستند. اینمدل تازه، درعمل بازار گاز مشعل ایران را شکل داده؛ بازاری که تاپیشازاین وجود نداشت و حالا از مسیر خصوصیسازی، درحالافزایش ظرفیت جمعآوری تا سقف ۶۰۰ میلیونفوتمکعب در روز تا پایان سالجاری است. دراینروز با آیین امضای ۱۲ قرارداد بزرگ بین شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکتهای خصوصی و دانشبنیان، طرح جمعآوری گازهای فلر بهطور رسم وارد فاز اجرایی ملی شد. این قراردادها در شهرستانهای آغاجری، گچساران، مسجدسلیمان و اهواز منعقد شدند و هدف آنها خاموشی ۳۰ مشعل در ۱۱ واحد بهرهبرداری ظرف مدت ۱۸ ماه است. نتیجه موردانتظار اجرای این قراردادها چشمگیر است: جلوگیری از هدررفت روزانه بیش از ۲۹۵ میلیونفوتمکعب گاز فلر، تولید سالانه ۸۰۰ هزارتن مایعات گازی، تزریق ۲۰۰ میلیونفوتمکعب گاز به شبکه سراسری و ایجاد درآمد سالانه حدود ۵۵۰ میلیوندلار. مسعود پشکیان رئیسجمهور در مراسم یک پیام روشن داد: هیچ مانع اداری نباید فعالیت بخش خصوصی را متوقف کند؛ حتی یکروز تأخیر در اجرای اینطرح یعنی یکروز هدررفت سرمایه ملی. وزیر نفت، محسن پاکنژاد، گزارش داد از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون ۷ پروژه جمعآوری بهبهرهبرداری رسیدهاند و در سال آینده رکورد جمعآوری روزانه ۲۰ میلیونمترمکعب (معادل ۷۰۰ میلیونفوتمکعب) در دستورکار است. مجموع سرمایهگذاری انجامشده تا امروز بیش از ۴ میلیارددلار بوده و برای تکمیل برنامه تا ۱۴۰۷، حدود ۳.۵ میلیارددلار دیگر نیاز است. پیشازاین پاکنژاد گفته بود که در افق بلندمدت، سه پروژه بزرگ NGL۳۱۰۰ دهلران یا دزفول شمالی، NGL۳۲۰۰ غرب کارون و مجتمع خارک قرار است با سرمایهگذاری ۴.۸ میلیارددلار ظرف ۲ سالآینده بهظرفیت ۱.۹ میلیاردفوتمکعب در روز برسند. وی بااشارهبهاینکه در چندسال منتهی به آغاز دولت چهاردهم، درمجموع ۳۳۰ میلیونفوتمکعب در روز ظرفیت برای جمعآوری گازهای ارسالی به مشعل ایجاد شده بود، گفت: از جمله اینطرحها میتوان به راهاندازی ردیف نخست کارخانه انجیال ۳۲۰۰، پروژههای کوتاهمدت پارسی کلاستر، مارون ۳، ۵ و ۶ و چشمهخوش اشاره کرد. ایرنا