زعفران ایران در تنگنای صادرات
زعفران از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و بههمینسبب ایران را به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در دنیا تبدیل کرده است. این گیاه علاوهبر ارزش اقتصادی بالا، در تاریخ و فرهنگ ایران جایگاه ویژهای دارد. کشت زعفران در مناطق خشک و نیمهخشک ایران رواج دارد و بهدلیل نیاز به دمای خاص و آب کم، در برخی استانها نظیر خراسانجنوبی، فارس و کرمان گسترش یافته. زعفران بهعنوان یکی از محصولات کشاورزی کلیدی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و معیشتی کشاورزان ایفا میکند.
هما همتخواه در ایرنا نوشت: نایبرئیس شورای ملی زعفران بااشارهبه چالشهای متعدد در مسیر تولید و صادرات اینمحصول از قاچاق ماهانه حدود ۱۰ تن زعفران خبر داد و گفت: تنها راه مقابله با قاچاق رفع موانع صادراتی است. غلامرضا میری درباره وضعیت تولید و صادرات زعفران در سالجاری افزود: برداشت محصول زعفران از ۱۰ مهرماه شروع و تا ۲۵ آذرماه ادامه خواهد داشت؛ بنابراین تا زمان پایان برداشت محصول نمیتوان درمورد میزان دقیق تولید و مقایسه آن با سال گذشته اظهارنظر کرد زیرا اینامر میتواند به تولیدکنندگان خسارت وارد کند. نایبرئیس شورای ملی زعفران سطح زیرکشت کنونی اینمحصول در کشور را ۱۲۷ هزارهکتار عنوان کرد و اظهار داشت: این کشت بهطور عمده در استانهای خراسانرضوی، خراسانجنوبی و خراسانشمالی متمرکز است، اما درمجموع ۲۷ استان به کشت زعفران میپردازند. وی اشتغالزایی در صنعت زعفران را قابلتوجه دانست و تصریح کرد: درحالحاضر ۷۰۰ هزارنفر بهطور مستقیم در تولید زعفران و درمجموع حدود ۳ میلیوننفر در زنجیره کاشت، داشت، برداشت، فرآوری، توزیع، عرضه و صادرات اینمحصول فعالیت دارند. میری اضافه کرد: طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی سال گذشته حدود ۴۵۰ تن زعفران در کشور تولید شد. نایبرئیس شورای ملی زعفران بابیاناینکه تولید زعفران با چالشهای جدی روبروست گفت: در گذشته کشاورزان بین ۱ تا ۲ هکتار کشت زعفران داشتند اما با افزایش سطح زیرکشت بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هکتاری، دیگر امکان مدیریت سنتی برداشت، جداسازی و فرآوری وجود ندارد و کشاورز مجبور است گل زعفران را به فرآوری کنندگان بفروشد. میری زمان نگهداری گل زعفران را تنها ۴۸ ساعت دانست و افزود: این فرآوری کنندگان که شمار آنان حدود ۱۰۰۰ نفر برآورد میشود، هرساله بهدلیل کمبود نقدینگی مجبورند زعفران فرآوری شده را بلافاصله و گاهی زیر قیمت تمامشده به بازار عرضه کنند که اینامر موجب نوسان شدید قیمت میشود. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران درباره صادرات زعفران گفت: براساس آمارها در ششماههاول سالجاری ۱۰۰ تن زعفران به کشورهای هدف صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (۱۴۰۳) ۷۴ درصد رشد را نشان میدهد. بهگفته وی، میزان صادرات زعفران ایران در سال ۱۴۰۳ به حدود ۵۷ تن رسیده بود. وی عرضه زعفران جدید را پوشال و نگین عنوان کرد و افزود: اکنون قیمت هرکیلوگرم زعفران پوشال ۱۰۰ میلیونتومان و نگین بین ۱۱۲ تا ۱۱۵ میلیونتومان از کشاورزان خریداری میشود که زعفران نگین درجهیک با نرخ حدود ۱۲۰ میلیونتومان در هرکیلوگرم بهدست مصرفکنندگان میرسد. میری بابیاناینکه هرکیلوگرم زعفران ایران در دنیا با نرخی بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار بهفروش میرسد تصریح کرد: اکنون هرکیلوگرم زعفران ایران در بازار جهانی با احتساب هزینهها و سود صادرکنندگان با حدود ۵ درصد بالاتر از نرخ داخلی بهفروش میرسد. وی خاطرنشان کرد: قیمت زعفران از اسفندماه سال ۱۴۰۲ تاکنون افزایشی نداشته و تنها درنوسان بین ۱۰ تا ۳۰ میلیونتومانی بوده است یعنی گاهی نرخش ۹۰ میلیونتومان و گاهی ۱۲۰ میلیونتومان است. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران یک مانع در صادرات زعفران را بهاندازه ۱۰۰ مانع برشمرد و گفت: وقتی صادرکننده زعفران را میخرد و میلیاردهاتومان سرمایهگذاری در بستهبندی و اشتغالزایی انجام میدهد بنابراین باید صادرات توسط صادرکنندگان این صنعت انجام شود اما بهدلیلاینکه صادرکننده ما امکان گشایش اعتبار اسنادی ندارد و مشتری پول را ۴۵ روزبعد از صادرات واریز میکند، صادرکننده ترجیح میدهد صادرات انجام ندهد. وی یادآور شد: همچنین با وجود تحریمها، صادرکنندگان نمیتوانند به همه کشورهای هدف صادرات داشته باشند بنابراین ناچارند زعفران را به تجار کشورهای دیگر بدهند تا زعفران ما در مقصد بهدست مشتری برسد و تجار واسط بنابر کیفیت زعفران روی هرکیلوگرم از اینمحصول ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار هم دریافت میکنند. میری افزود: آنچه مهم است اینکه باتوجهبه گذشته زمان صادرکنندگان ما مشتریهای خود را از دست میدهند زیرا مشتری ترجیح میدهد از کسیکه برای ما امانت کاری میکرد زعفران را بخرد تا دیگر ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار اضافی پرداخت نکند. وی یکی از عمدهترین چالشهای مطرحشده را مسئله برگشت ارز به کشور عنوان کرد و اظهار داشت: صادرکننده برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات با اختلاف نرخ ۳۰ تا ۳۵ درصدی در مرکز مبادله روبرو است که اینامر انگیزه صادرات رسمی را کاهش میدهد. نایبرئیس شورای ملی زعفران تصریح کرد: درواقع با وجود تحریمها و موانع متعدد صادراتی تنها ۳۰ درصد از این صادرات با کارت بازرگانی صادرکنندگان زعفران انجام میشود و بقیه توسط تجار دیگر انجام گرفته است. بهگفته وی، این بدانمعناستکه از ۱۰۰ میلیونتن زعفران صادراتی تنها ۳۰ درصد آن با کارت بازرگانی صادرکنندگان این صنعت انجام شده است. میری صادرات را موتور اقتصادی هر کشور دانست و گفت: این مشکلات به خروج قاچاق زعفران دامن زده است طبق آمارها ماهانه ۱۰ تن زعفران بهصورت قاچاق از کشور خارج میشود که بخش عمده این کالاها بیکیفیت است و میتواند علاوهبر زیان اقتصادی، به اعتبار برند زعفران ایران در بازارهای جهانی آسیب وارد کند. وی اضافه کرد: صادرکنندگان ما سالها برای حفظ بازارهای صادراتی اینمحصول تلاش کردهاند اما قاچاق کنندگان زعفران را ۲۵ تا ۳۰ درصد زیر قیمت داخلی اینمحصول را در بازارها جهانی میفروشند. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران بااشارهبهاینکه از سال ۹۷ تاکنون علیرغم تلاشهای صورتگرفته هیچیکاز موانع صادراتی برطرف نشده است اظهار داشت: صادرکنندگان زعفران بارها پیشنهاد ورود ارز خود را در بازار آزاد بهنرخ توافقی، واردات محصولات مجاز به کشور در ازای ورود ارز، تبادل کوتاژهای صادراتی و ارز ناشی از صادرات با واردکنندگان کالاهای لوکس که دولت به آنها ارز میدهد را دادهاند اما تاکنون با هیچیکاز این پیشنهادها نیز موافقت نشده است. وی بر لزوم رفع موانع صادراتی، حمایت از فرآوری کنندگان و اصلاح مقررات ارزی تأکید کرد و افزود: با وجود تحریمها، بازارهای صادراتی زعفران ایران از ۴۷ کشور به ۷۱ کشور گسترش یافته است و بهطورحتم رفع این موانع میتواند زمینهساز توسعه بیشتر صادرات شود. میری گفت: امیدواریم با برداشت موانع صادراتی و تسهیل صادرات، صادرکنندگان ما بتوانند زعفران را با کارت بازرگانی خودشان انجام بدهند و دیگر زعفران دراختیار تجار غیرایرانی قرار نگیرد تا بازارهای صادراتی ایران از دست برود. میترا عبداللهی نیز در ایرنا نوشت: رئیس شورای ملی زعفران گفت: در شرایط کنونی تولید اینمحصول به سطح ۱۲۷ هزارهکتار افزایش یافته اما بازارهای صادراتی بهتناسب این افزایش کشت، توسعه نیافته چنانکه مشکل اصلی و بزرگ این صنعت اکنون صادرات است. محسن احتشام در همایش روز ملی زعفران در محل اتاق بازرگانی مشهد اظهار کرد: توسعه صادرات نیازمند حرکت بهسمت برندینگ حرفهای، حمایت، بستهبندی حرفهای و علمی باتکیهبر مفاهیم مدیریت بازار و بازاریابی حرفهای است دراینراستا نخستین اقدام در بحث برندسازی و جایگاهیابی زعفران، ثبت برند ملی و بحث جهانیشدن آن بوده که اینموضوع از ۲ سالقبل توسط شورای ملی زعفران پیگیری شده است. وی تشریح کرد: نخستین مشکل ما برای ثبت برند جهانی زعفران، تأمین هزینه آن بود بهطوریکه ۱۲ میلیاردریال هزینه داشت و باید در ۶۰ کشور جهان ثبت میشد و اکنون آخرین مراحل این فرآیند در سازمان مالکیت جهانی درحالانجام است و بهزودی برند ملی زعفران ایران در ۶۰ کشور جهان بهثبت میرسد. وی تأکید کرد: امروز باید دستبهدستهم داده تا هویت زعفران ایران در بازار جهانی گم نشود. وی ادامه داد: شورای ملی زعفران که پیگیر اینمحصول است جزو تشکلهای رسمی اتاق بازرگانی ایران بوده و وامدار اینبخش است. اگر امروز در حوزه زعفران خیزشی نداشته باشیم با رقبای سرسخت جهانی با لغزش مواجه خواهیم شد. رئیس شورای ملی زعفران درادامه به قرائت بیانیه این شورای در دومین جشنواره ملی زعفران پرداخت. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسانرضوی نیز دراینهمایش گفت: زعفران تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ بلکه رمز پایداری تمدن ایران و محور توسعه پایدار در روستاهاست. در شرایط بحران کمآبی، اینمحصول میتواند بهعنوان یک مزیت اقتصادی پایدار برای روستاهای استان عمل کند، بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید میشود و دوسوم آن در استان خراسانرضوی که اینامر بیانگر جایگاه راهبردی اینمحصول در استان است. مجید جعفری بابیاناینکه زعفران میتواند محور تحول در بخش کشاورزی باشد، افزود: اینمحصول باید بهعنوان یک محور راهبردی در اقتصاد کشاورزی موردتوجه قرار گیرد.