آمارهــای تپل!

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس با ابراز نگرانی از وضعیت چاقی و اضافه وزن دانش‌آموزان کشور، از فعالیت حدود 20‌هزار مدرسه مروج سلامت از مجموع 110‌هزار مدرسه کشور خبر داد. به‌گزارش ایسنا؛ دکتر سیدحامد برکاتی گفت: «بحث سلامت نوجوان و کودک و مدارس بسیار حائز اهمیت است. نوجوانی دوران گذر از کودکی به جوانی‌ست. بسیاری از رفتارهای سرمایه‌های کشور در این سن شکل می‌گیرد. در بحث سلامت مدارس در چهار مقطع، اقدامات لازم برای دانش آموزان را انجام می‌دهیم». وی افزود: «در بدو ورود به مدرسه نزدیک به یک‌میلیون و 400‌هزار دانش‌آموز از لحاظ سلامت بررسی می‌شوند و آمادگی ورود به مدارس را پیدا می‌کنند. این کار توسط اداره استثنائی آموزش و پرورش، اداره سلامت آموزش و پرورش با همکاری وزارت بهداشت انجام می‌شود. اقدامات دیگری در پایه‌های چهارم، هفتم و دهم در بدو ورود به مدرسه انجام می‌شود. این اقدامات مشتمل بر ارزیابی شنوایی،‌ بینایی، تنفسی، قلب و عروق، سلامت روان و شیوه زندگی دانش‌آموزان است». برکاتی ادامه داد: «موضوعی که در بدو ورود به مدرسه اهمیت دارد و توسط سیستم سلامت مدیریت می‌شود، موضوع عیوب انکساری‌ست. با بررسی‌های انجام شده 5.6‌درصد دانش‌آموزان عیوب انکساری و 1.5‌درصد آنها دچار اختلالات شنوایی، 1.5‌درصد دارای انحنای ستون فقران، سه‌درصد در بدون ورود مدرسه دارای اختلالات رفتاری و نه‌درصد دچار چاقی و اضافه وزن 13‌درصدی در بدو ورود به مدرسه هستند. اگر بحث 20‌سال‌پیش در میان بود، سوءتغذیه موضوعی بود که نگرانی ما را برمی‌انگیخت؛ اما در حال حاضر بحران ما چاقی و افزایش وزن دانش‌آموزان است که این مشکل موجب بروز فشار خون، دیابت، انواع سرطان‌ها در سال‌های بعدی زندگی می‌شود». وی ادامه داد: «طبق بررسی‌های انجام شده فقط 42‌درصد از دانش‌آموزان هر هفته یک روز در هفته صبحانه می‌خورند و 12.7‌درصد در هیچ‌‌کدام از روزهای هفته، صبحانه نمی‌خورند. بررسی سلامت نوجوانانی که چه به مدرسه می‌روند و چه نمی‌روند، نشانگر این است که عوامل خطری تهدیدکننده سلامت آنهاست. به عنوان مثال شش‌درصد از این نوجوانان اظهار داشتند که پدرشان قلیان مصرف می‌کند و پنج‌درصد از آنها دارای خواهر و برادرانی هستند که قلیان می‌کشند. در این بین تنها 16‌درصد دانش‌آموزان در سه روز گذشته فعالیت فیزیکی استاندارد به صورت 30‌دقیقه در روز را داشته‌اند. 11‌درصد از آنها روزانه چیپس و پفک مصرف می‌کنند و فقط 60‌درصد دختران و پسران فقط حداقل یک وعده میوه در روز میل می‌کنند که دلیل این موضوع بیشتر عدم تمایل آنها و نه عدم دسترسی بوده است». برکاتی ادامه داد: «24 درصد از این نوجوانان هفته‌ای یک‌بار سوسیس،‌ کالباس و پیتزا مصرف می‌کنند. اقداماتی برای مدیریت چنین عوامل خطری برنامه‌ریزی شده است. طی این اقدامات در طرح تحول سلامت دو بسته پزشک و غیرپزشک نوشته شده که خدمات سلامت برای دانش‌آموزان و نوجوانان از طریق آن ارائه می‌شود. برکاتی درباره عملکرد مدارس مروج سلامت گفت: «مدارس مروج سلامت با کمک دفتر سلامت آموزش و پرورش با تدوین یک برنامه بین‌المللی موظف به اجرای هشت آیتم در مدارس خود هستند. این برنامه‌ها به این صورت است که مشارکت اولیا و مربیان بر سلامت دانش‌آموزان، ارتقای فعالیت فیزیکی دانش آموزان، تغذیه مناسب دانش‌آموزان، ‌ارزیابی دوره‌ای سلامت در چهار مقطع تحصیلی، بررسی و مداخله در سلامت روان آنها، برنامه در حوزه سلامت محیط مدارس و بحث جدید سلامت کارکنان مدارس که طی تفاهم نامه‌ای که از طریق مراکز جامع سلامت با معرفی آموزش و پرورش انجام می‌شود، صورت می‌گیرد». وی گفت: «مدارس مروج سلامت، ممیزی داخلی و خارجی می‌شوند. حدود 20‌هزار مدرسه مروج سلامت از مجموع 110‌هزار مدرسه داریم. این طرح از سال 89 آغاز شده و در سال 90، 11‌هزار و 600 مدرسه مروج و در دو‌سال‌قبل، 19‌هزار مدرسه مروجه داشته‌ایم. با توجه به درجه کیفیت سلامت، این مدارس ستاره دار می‌شوند. نزدیک به 14‌درصد مدارس کل کشور به‌دلیل مروج سلامت بودن، پنج‌ستاره هستند. الباقی مدارس ستاره کمتری دارند و باقی‌مانده مدارس با مدیریت در سال‌های بعدی جز مدارس مروج می‌شود». وی گفت: «با توجه به بحث چاقی، ارتقای فعالیت فیزیکی در مدارس با کمک همکاران در دفاتر تربیت بدنی آموزش و پرورش و حوزه تربیت بدنی انجام می‌شود. این طرح ابتدا در سه دانشگاه به صورت پایلوت انجام شده و در حال حاضر 22 دانشگاه این طرح را اجرا می‌کنند و بنا‌بر‌این است که طی دو سال آینده یعنی تا انتهای سال 98، تمامی 64 دانشگاه بحث فعالیت فیزیکی را انجام دهند». برکاتی با بیان اینکه تغذیه سالم از دیگر دستورالعمل‌های تدوین شده است، گفت: «اقلامی چون پفک، چیپس، کالباس، سوسیس که نباید در دوران کودکی مصرف شوند، طی دو‌ سال گذشته شروع به جمع آوری از بوفه‌های مدارس شده است. دغدغه وزارت بهداشت در حال حاضر چاقی و افزایش وزن دانش‌آموزان است. بر همین اساس با مدیریت‌ها و همکاری با آموزش و پرورش سعی بر کنترل و کاهش این معضل در بین دانش‌آموزان داریم. برنامه جدی ما برای بوفه‌های مدارس با همکاری مرکز سلامت محیط و کار، سازمان دانش‌آموزی که متولی بوفه‌ها است و دفتر سلامت آموزش و پرورش طی تفاهم‌نامه‌ای که توسط وزرای بهداشت و آموزش و پرورش امضاء شده، انجام می‌شود. طبیعتا موادی مانند کالباس و سوسیس، پفک و چیپس ممنوع است و ما نیز آنها را جز اقلام ممنوعه بوفه‌ها اعلام کردیم و اگر گزارشی مبنی‌بر توزیع چنین اقلامی داشته باشیم با آنها برخورد می‌کنیم».

آماری از وضعیت چاقی در بین دانش آموزان ایران             در همین راستا مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز با بیان اینکه20‌درصد دانش‌آموزان کشور چاق هستند، گفت:  «مهم‌ترین عامل این عارضه مصرف زیاد موادقندی و نوشابه‌ها و کم‌تحرکی‌ست». به‌گزارش ایرنا؛ زهرا عبداللهی افزود: «مصرف زیاد مواد قندی و نوشابه‌ها علاوه‌بر ایجاد عارضه چاقی، زمینه بروز بیماری‌هایی مانند دیابت و کبد چرب را نیز فراهم می‌کند». وی اظهار داشت: «دانش‌آموزان در سنینی هستند که مراحل رشد خود را طی می‌کنند؛ به همین دلیل باید روزانه انرژی و مواد مغذی لازم اما کافی نه بیش از اندازه را دریافت کنند». عبداللهی ادامه داد: «مصرف سه‌واحد شیر و لبنیات در روز برای تامین کلسیم مورد نیاز رشد اسکلتی بدن دانش‌آموزان ضروری‌ست و بهتر است تا حد ممکن از لبنیات کم‌چرب استفاده شود. به گفته وی، فسفر می‌تواند نقش اساسی در حفظ سلامت و درمان ضعف فکری داشته باشد؛ از‌این‌رو برای بهبود عملکرد مغز کودک به خصوص در هنگام درس خواندن می‌توان از خشکبار، مغز بادام، پنیر، شیر و زرده تخم‌مرغ استفاده کرد». عبداللهی مصرف سبزیجات، صیفی‌جات و میوه‌ها را به‌عنوان میان‌وعده یا همراه وعده‌های اصلی برای سلامت دانش‌آموزان ضروری دانست و افزود: «دانش‌آموزان باید روزانه دو تا چهار‌واحد میوه و سه‌واحد سبزیجات مصرف کنند». وی مصرف این مواد را در تامین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن موثر دانست و اضافه کرد: «مصرف حبوبات نیز برای رشد دانش‌آموزان ضروری بوده و بهتر است غذاهایی مانند عدس‌پلو، ماش‌پلو، لوبیا‌پلو، عدسی و خوراک لوبیا با نان که منبع غنی از پروتئین هستند و در واقع پروتئین مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند، استفاده شود». عبداللهی بر نقش فعالیت‌های جسمانی در حفظ سلامت دانش‌آموزان و پیشگیری از بروز چاقی تاکید و تصریح کرد: «دانش‌آموزان باید روزانه 60‌دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند تا دچار چاقی نشوند، انجام حرکات بدنی علاوه‌بر حفظ سلامت اندام‌ها، سبب تقویت قوای فکری و ذهنی می‌شود. مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت گفت: «همچنین لازم است والدین به برنامه غذایی فرزندان خود توجه و دقت کافی داشته باشند تا آنها مبتلا به چاقی نشوند».

چاقی سرآغاز بیماری های غیرواگیر در دانش آموزان
محمد هاشمی؛ دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، از چاقی به‌عنوان سرآغاز ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر در دانش‌آموزان یاد کرد و گفت: «دانش‌آموزان چاق در جوانی کارآیی لازم را در جامعه و زندگی اجتماعی ندارند و گرفتار بیماری‌های مختلف می‌شوند». وی افزود: «قند و چربی خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطا‌ها و دردهای مفصلی از‌جمله بیمار‌های متابولیکی هستند که تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان در بزرگسالی به‌دلیل چاقی به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند». هاشمی با بیان اینکه چاقی دانش‌آموزان به‌عنوان یک مشکل بهداشتی در کشور مطرح است، اظهار داشت: «این عارضه سبب می‌شود که کودکان و نوجوانان چاق در دهه دوم تا سوم زندگی خود مبتلا به دیابت شوند». وی ادامه داد: «با توجه به آغاز سال تحصیلی جدید، خانواده‌ها باید به سلامت و نوع تغذیه فرزندان خود توجه داشته باشند و سبد غذایی سالم را برای پیشگیری از چاقی در مدرسه و خانه برای آنها تهیه کنند». دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران افزود: «به طور کلی درصد بالایی از اقشار مختلف جامعه دچار چاقی هستند و باید برای رفع آن به عنوان عامل خطرزا برای بروز بیماری‌ها و آسیب به سلامت جسم و روان در نظر گرفت. بر‌اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع اضافه وزن و چاقی در 73 کشور جهان طی سال های 1980 تا 2015 دو‌برابر و عوارض فاجعه‌بار آن بیش از دومیلیار‌نفر، معادل 30‌درصد افراد جهان را گرفتار کرده است و ایران نیز از این روند شیوع چاقی و اضافه وزن مستثنا نیست. در حال حاضر 29‌میلیون‌نفر در ایران، دارای چاقی و اضافه وزن هستند؛ به طوری که در سال 1980 (1359) تعداد افراد چاق در ایران، معادل دومیلیون‌نفر بود؛ درحالی که به 11‌میلیون‌نفر در سال 2015 (1394) رسید و 5.5‌برابر افزایش یافته است. همچنین تعداد افراد دچار اضافه وزن در ایران، طی همین دوره، از پنج‌میلیون‌نفر به 18‌میلیون‌نفر افزایش یافته و بیش از 3.5‌برابر شده است. در ایران از سال 1980 (1359) تا 2015 (1394)، شیوع اضافه وزن در زنان بالغ از 31.7‌درصد به 32.3‌درصد و شیوع اضافه وزن در مردان بالغ از 23.9‌درصد به 35.3‌درصد رسیده و همچنین در همین فاصله زمانی، شیوع چاقی در زنان از 16.6‌درصد به 24.1‌درصد و شیوع چاقی در مردان از 5.8 به 13.8 درصد افزایش یافته است. شیوع اضافه وزن در دختران زیر 20‌سال نیز از 6.4‌درصد به 10.3‌درصد و شیوع اضافه وزن در پسران زیر 20‌سال از 4.1‌درصد به 8.9‌درصد رسیده و شیوع چاقی در دختران زیر 20‌سال، از 1.7‌درصد به 4.5‌درصد و شیوع چاقی در پسران زیر 20‌سال از 1.2‌درصد به 4.3‌درصد افزایش یافته است. بیماری‌های غیرواگیر که یکی از مهم‌ترین عوامل بروز آنها چاقی و اضافه وزن است، روند پیشرفت در اهداف توسعه هزاره سازمان ملل را تهدید می‌کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که رشد سریع آمار مبتلایان به بیماری‌های غیرواگیر، اقدامات برای کاهش فقر در کشورهای کم‌درآمد را متوقف می‌سازد. برای کاهش تاثیرات بیماری‌های غیرواگیر بر افراد و جامعه، رویکرد جامعی نیاز است که تمام بخش‌ها را ملزم می‌کند برای کاهش خطرات مرتبط با این بیماری‌ها روش‌های کنترلی و پیشگیرانه را اتخاذ کنند.