کندوکاوی در جهانِ دیگو مارادونا
سروش راسخ
دیگو آرماندو مارادونا ۳۰ اکتبر ۱۹۶۰ متولد شد. او سرمربی و بازیکن فوتبال بازنشسته آرژانتینی بود. مارادونا یکی از بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال و ستاره دهه 80 به‌شمار می‌رفت و همواره شماری از بازیکنان و مربیان سرشناس، کارشناسان، مجلات تخصصی فوتبال و نیز هواداران این‌رشته ورزشی، او را برترین بازیکن تمام ادوار فوتبال می‌دانند. در نظرسنجی که ازسوی فیفا انجام شد، او همراه با پله، برنده عنوان برترین بازیکن قرن بیستم میلادی شد. مارادونا تیم ملی آرژانتین را با درخشش خود در جام جهانی ۱۹۸۶ به قهرمانی رساند. استعداد، تکنیک، چابکی، دید قوی، پاس‌های دقیق، مهارت در کنترل توپ و دریبل‌زنی مهارنشدنی مارادونا باعث شده بود تا با وجود قامت کوتاهی که دارد، در فوتبال سرآمد باشد و به او لقب پسر زرین
(El Pibe de Oro) را بدهند. مارادونا اولین بازیکن در تاریخ فوتبال بود که دومرتبه رکورد نرخ نقل‌وانتقالات را در جهان شکست: اولین‌بار با بهای پنج‌میلیون‌یورو به بارسلونا در لالیگا و بار دوم با بهای ۶٫۹۵میلیون‌یورو به ناپولی در سری آ پیوست. او در دوران حرفه‌ای خود برای تیم‌های «آرژانتینوس جونیورز، بوکا جونیورز، بارسلونا، ناپولی، سویا و نیولز اولد‌بویز» به‌عنوان یک بازی‌ساز توانا، در پست هافبک هجومی بازی کرد. او در بارسلونا و ناپولی به بیشتر موفقیت‌های باشگاهی‌اش دست یافت. مارادونا در رده ملی ۹۱بار برای تیم ملی آرژانتین به میدان رفت و ۳۴بار گل‌زنی کرد. او در چهار جام جهانی فوتبال شرکت داشت. در یک‌چهارم نهایی جام جهانی ۱۹۸۶ مکزیک (۲-۱) هر دو گل پیروزی آرژانتین را در برابر انگلستان که از مدعیان قهرمانی بود، وارد دروازه کرد تا آرژانتین در نیمه‌نهایی و فینال نیز با کارکرد درخشان او برابر بلژیک و آلمان غربی به پیروزی رسیده و قهرمان شود. گل اول مارادونا دراین‌دیدار که توپ را زیرکانه با دست وارد دروازه کرد، به گل «دست خدا» معروف شد. او با آغاز مجدد همان بازی، ۶۰متر را با دریبل‌زدن چهار بازیکن انگلیس و دروازه‌بان این تیم پیمود و گل دوم تیمش را هم به‌ثمر رساند که بسیاری آن‌را بهترین گل تاریخ فوتبال می‌دانند. سال ۲۰۰۲ در نظرسنجی فیفا این گل به‌عنوان «گل قرن» فوتبال برگزیده شد. مارادونا وقتی هشت‌ساله بود، با انجام حرکات نمایشی با توپ فوتبال در اماکن عمومی سعی می‌کرد بخشی از خرج خانواده فقیرش را تأمین کند. در دوران جوانی درخشش خود را با تیم بوکا جونیورز آغاز کرد و پس‌ازآن به بارسلونای اسپانیا رفت و با این تیم به مقام قهرمانی جام حذفی اسپانیا رسید. در جام جهانی ۱۹۸۲ علی‌رغم انجام بازی‌های دیدنی؛ به‌دلیل یک حرکت غیرورزشی در دیدار برابر برزیل در دور دوم از زمین اخراج شد و بدون وی، آرژانتین از جام جهانی خداحافظی کرد. چهارسال‌بعد در جام جهانی ۱۹۸۶ در مکزیک مارادونا فوتبال زیبای خود را به‌نمایش گذاشت. در اوج حساسیت‌های این جام، دو تیم آرژانتین و انگلستان در مرحله یک‌چهارم نهایی در برابر هم قرار گرفتند. به‌نوعی، جنگ فالکلند در میدان ورزشی به منصه ظهور رسید. مارادونا همچنین توانست باشگاه ناپولی ایتالیا را دوبار در سال‌های ۱۹۸۷ و ۱۹۸۹ به مقام قهرمانی لیگ ایتالیا برساند؛ و در سال ۱۹۹۰ نیز به‌همراه این تیم جام یوفا را فتح کرد. در جام جهانی ۱۹۹۰ که به‌میزبانی ایتالیا برگزار می‌شد، تیم آرژانتین توانست به‌کمک مارادونا ایتالیای میزبان را در مرحله نیمه‌نهایی در ورزشگاه شهر ناپل شکست دهد؛ البته با وجود این درخشش، آرژانتین نتوانست در دیدار نهایی همانند دوره قبلی جام جهانی بر آلمان غلبه کند و با کسب عنوان دومی، به خانه بازگشت. پس از جام جهانی، درگیری مارادونا با سران باشگاه ناپولی که با سازمان مافیای حاکم بر این شهر نیز چندان غریبه نبودند، آغاز شد. ناگهان در پایان یک مسابقه لیگ ایتالیا اعلام شد آثار استفاده از کوکائین در بدن مارادونا یافت شده. فیفا او را ۱۵ماه از شرکت در رقابت‌های فوتبال محروم کرد؛ ولی مارادونا دردسرهای بیشتری را نیز برای خود خرید. در شهر ناپل شایع شد که پلیس این شهر، مکالمات ضبط‌شده تلفنی مارادونا و یکی از مقامات مافیا را دراختیار دارد که ثابت می‌کند او در یک شبکه گسترده خلافکاری و توزیع مواد مخدر دست داشته. مارادونا که ظاهراً به بوئنوس‌آیرس پناه برده بود، در خانه خود مورد هجوم پلیس آرژانتین واقع و باز اعلام می‌شود در خانه‌اش مقادیر زیادی مواد مخدر کشف کرده‌اند. مارادونا دیگر نمی‌توانست به ناپل بازگردد. او پس از پایان دوره محرومیتش، مدتی را در باشگاه سویای اسپانیا گذراند و سپس به نیوولز در آرژانتین رفت. وقتی قصد خداحافظی از فوتبال را داشت، به‌درخواست آلفیوباسیله (سرمربی تیم ملی آرژانتین در جام جهانی ۱۹۹۴) درآستانه جام جهانی ۱۹۹۴ باردیگر پیراهن تیم ملی را به تن کرد تا به تیم بحران‌زده آرژانتین روحیه بدهد. با شروع جام جهانی ۱۹۹۴ تماشاگران باردیگر توانایی‌های مارادونا را به‌چشم دیدند و آن‌را تحسین کردند. هنگامی‌که در بازی برابر یونان گلی زیبا را برای تیمش به‌ثمر رساند، کمترکسی تصور می‌کرد این تیم شکست‌پذیر باشد؛ ولی در پایان بازی آرژانتین و نیجریه (که مارادونا به‌عنوان بهترین بازیکن زمین شناخته شده بود) آزمایش دوپینگ مارادونا مثبت اعلام شد. فیفا همان‌روز مارادونا را دوسال از شرکت در مسابقات فوتبال محروم کرد. آرژانتین پس از ازدست‌دادن کاپیتانش در دور یک‌هشتم نهایی توسط رومانی از گردونه رقابت‌ها حذف شد. بسیاری براین‌باورندکه در محرومیت مارادونا در جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا ژائو هاولانژ؛ رئیس برزیلیِ وقت فیفا نقش مهمی را بازی کرده بود. در زمان ریاست وی بر فیفا، برزیل هیچ‌گاه به قهرمانی جهان دست نیافته بود و جام جهانی ۹۴ آمریکا، آخرین جام جهانی بود که هاولانژ بر صندلی ریاست فیفا بود. تا قبل از این جام، کارشناسان تقریباً هیچ امیدی برای قهرمانی آرژانتین متصور نبودند؛ اما با ورود ناگهانی مارادونا، آرژانتین به تیمی قدرتمند تبدیل شد. بسیاری براین‌باورندکه با محرومیت مارادونا، راه برای قهرمانی برزیل پس از ۲۴سال هموار شد. مارادونا بعداً مدعی شد که دارویی که او را به‌دلیل آن از مسابقات محروم کرده بودند، با هماهنگی فیفا و برای کاهش وزن از آن استفاده کرده بوده. این ادعا هیچ‌گاه از جانب فیفا پاسخی دریافت نکرد و شاید ازاین‌رو، عده بسیاری هنوز براین‌باورندکه در محرومیت مارادونا دست‌هایی سیاسی نقش بازی کرده؛ تااینکه آخرین‌بار مارادونا در خلال جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی و در کسوت سرمربیگری تیم ملی آرژانتین باردیگر درپاسخ‌به خبرنگاران پیرامون دوپینگ در جام جهانی ۱۹۹۴ دست به افشاگری بزرگی زد و ضمن پذیرش دوپینگ با استفاده از نوعی قهوه زودجوش آرژانتینی و تعمیم آن به دیگر بازیکنان آرژانتین درآن‌دوران مدعی شد که تمام آن اتفاقات زیر سر خولیو گراندونا؛ رئیس وقت فدراسیون فوتبال آرژانتین (نایب‌رئیس ژائو هاولانژ در فیفا) بود و نه‌تنها او؛ بلکه بسیاری از بازیکنان آرژانتین طی چندماه و پس از شکست 5 بر صفر برابر کلمبیا در دور انتخابی جام جهانی نیز از آن قهوه ممنوعه و نیروزا نوشیده بودند. در سال ۲۰۰۲ مارادونا در رأی‌گیری اینترنتی فیفا برای انتخاب بهترین بازیکن فوتبال قرن بیستم، بیشترین رأی را به‌دست آورد و به‌عنوان بهترین بازیکن قرن بیستم توسط طرفداران فوتبال جهان شناخته شد؛ نیز گل دوم وی به انگلستان در جام جهانی ۱۹۸۶ به‌عنوان برترین گل قرن معرفی شد. در سال ۲۰۰۵، او مدتی به‌عنوان مجری تلویزیون در برنامه «شماره‌های ۱۰» مشغول‌به‌کار شد. در نوامبر ۲۰۰۸ به‌عنوان سرمربی تیم ملی آرژانتین منصوب شد. در جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی هدایت تیم ملی آرژانتین را برعهده داشت. تیم آرژانتین در این جام، کلکسیونی از بهترین‌های جهان را دراختیار داشت و به‌اعتقاد منتقدین؛ اتخاذ تاکتیک‌های غلط ازسوی مارادونا باعث شد تا این تیم نتواند جام را فتح کند. در مارس ۲۰۱۰ مجله «تایم» فهرست ۱۰ بازیکن تأثیرگذار تمام ادوار جام جهانی را منتشر کرد که دراین‌فهرست، رتبه اول متعلق به مارادونا بود. مارادونا پس از کناره‌گیری از تیم ملی آرژانتین و پس از رقابت‌های جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی در میان تعجب همگان در ماه می ۲۰۱۱ سرمربیگری تیم الوصل امارات را با قراردادی دوساله برعهده گرفت. این، چهارمین تجربه مربیگری وی بود. او پیش‌ازاین نیز در سال‌های ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ روی نیمکت دو تیم گمنام نشسته بود؛ و سرانجام این اسطوره جهان فوتبال در ۲۵ نوامبر ۲۰۲۰، براثر حمله قلبی درگذشت؛ درحالی‌که دوهفته‌‌پیش‌تر به‌دلیل لخته‌شدن خون در مغزش، در بیمارستان بستری و پس از جراحی، مرخص شده بود.