چالش چندساله کمبود معلم
امین کمالیفر: چالش کمبود معلم در مقاطع مختلف تحصیلی با اجرای یک قانون نادرست از ۱۸ سالقبل شروع شد؛ ازسویدیگر، روند روبهرشد جمعیت دانشآموزی، محدودیت منابع مالی دولت برای ساخت مدارس جدید و مشکلات و موانع برای جذب نیروهای بیشتر طی چندسال نظام آموزشی را با معضلی روبرو کرد که اکنون برقراری عدالت و کیفیت آموزشی را تحتتأثیر قرار میدهد. یکی از مهمترین مشکلات نظام آموزشی کشور در یکدههگذشته کمبود معلم برای برگزاری کلاسهای درس بود؛ بحرانی که ریشه در یکسال یا یک مدیریت ندارد بلکه ناشی از فراموشی استخدام فرهنگیان در چنددهه بوده است. استخدام معلمان بهعنوان مروجان آموزشی ایران از اواسط دهه ۷۰ با روند کاهشی روبرو شد تا اواسط دهه ۹۰ به بحران فراگیر تبدیل شود. دراینراستا، طی چندسالگذشته راهکارهای فراوانی برای رفع این معضل نظام آموزشی در دستورکار قرار گرفته است اما تاکنون نتوانسته کاستیهای آنرا جبران کند. در چندسالاخیر حتی آموزشوپرورش برای کمبود نیازهای خود علاوهبر ورودیهای ثابت ازطریق دانشگاه فرهنگیان و دبیری شهید رجایی، گامهای خوبی را برای جذب معلمان توانمند برداشته است اما باتوجهبه بازنشستگی معلمان این خلع همچنان باقی مانده است. در چندسالاخیر دولت با همکاری وزارت آموزشوپرورش ازطریق جذب ماده ۲۸، معلمان جدیدی را دراختیار گرفته است اما باتوجهبه نیازهای وسیع این وزارتخانه این راهحل هم در شرایط فعلی نتوانسته بهعلت بازنشستگی معلمان این کمبودها را برطرف کند. ماده ۲۸ آموزشوپرورش به یک فرآیند استخدامی اشاره دارد که براساسآن افرادیکه دارای مدرک کارشناسی و بالاتر هستند، میتوانند ازطریق آزمون و گذراندن دوره مهارتآموزی در دانشگاه فرهنگیان، در آموزشوپرورش استخدام شوند. این ماده بهمنظور تأمین نیروی انسانی متخصص و توانمند در آموزشوپرورش تدوین شده است. جمعیت دانشآموزی کشور براساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۲ میلیوننفر و اکنون اینرقم افزونبر ۱۶ میلیوننفر است و اینرقم حاکیازآناستکه دراینمدت شاهد افزایش چندمیلیونی در تعداد دانشآموزان در مقاطع ابتدایی و متوسطه هستیم همچنین حدود ۱۴ میلیون دانشآموز در مدارس دولتی و بیش از دومیلیون دانشآموز نیز در مدارس غیردولتی (غیرانتفاعی) به تحصیل میپردازند. طبق آمارهای موجود، پیشبینی میشود تا سال ۱۴۰۸ تعداد دانشآموزان تقریباً در اینعدد ثابت بماند و پسازآن تا سال ۱۴۱۲ مجدد کاهش یابد اما روند رشد سریع جمعیت در دهه گذشته نشاندهنده نیاز مداوم به توسعه زیرساختها و نیروی انسانی است. درطول یکدههگذشته این آمارها گواه آناستکه بیش از ۲۴ هزار مدرسه جدید شامل بیش از ۱۱۷ هزار کلاس درس ساخته شدهاند البته نباید از اینموضوع غافل شد که برای بهبود سرانه آموزشی در یکدههگذشته اقداماتی اثرگذار در بعد تعلیموتربیت انجام شده است اما همچنان کمبود معلم را میتوان یکی از دغدغههای اساسی دراینحوزه برشمرد که اینموضوع در مناطق محروم و کمترتوسعهیافته بیشازپیش بهچشم میآید. طبق آمارهای موجود، بیشترین کمبود معلم مربوط به استانهای تهران، البرز، خوزستان و سیستانوبلوچستان است که باید وزارت آموزشوپرورش چارهاندیشی کند تا هیچ کلاس درسی در سال تحصیلی جدید بدون معلم نماند علاوهبر معلمان پایههای تحصیلی مختلف، حوزههایی مانند نیروهای پرورشی، تربیتبدنی و مراقبت سلامت نیز از دیگر معضلات آموزشوپرورش بوده که با کمبود شدید نیرو مواجه هستند. این بحران هرساله با آغاز سال تحصیلی بیشتر خود را نشان میدهد. بهاذعان کارشناسان تعلیموتربیت، چالش کمبود معلم از سال ۱۳۸۶ بهعلت بازنشستگی پیشازموعد شروع شد و تاکنون نیز ادامه دارد و بیشتر از همه دانشآموزان پایه ابتدایی درگیر این مشکل هستند. قرار است آزمون جذب حدود ۳۰ هزار معلم در مشاغل دبیری، آموزگاری، هنرآموزی و هنرآموز استادکار ۹ و ۱۰ مرداد بهصورت سراسری برگزار شود. رئیس اسبق مرکز برنامهریزی منابع انسانی و امور اداری وزارت آموزشوپرورش درباره کمبود معلم در نظام آموزشی اظهار کرد: سال ۱۳۸۶ بهدلیل اجرای قانون بازنشستگی پیشازموعد مقرر جمعی از معلمانی که از سابقه ۲۷ سال برخوردار بودند؛ تصمیم به بازنشستگی گرفتند. حجتالله بنیادی بابیاناینکه این قانون یک تصمیمگیری اشتباه بود؛ خاطرنشان کرد: این راهبرد نادرست باعث شد تا بسیاری از معلمان که در مرز بازنشستگی بودند بهیکباره برای بازنشستگی اقدام کردند. بازنشستگی معلمان باعث شد تا خلع کمبود نیروی انسانی در سالیان بعد بیشتر خود را بهنمایش بگذارد چراکه باتوجهبه جمعیت بالای دانشآموزی یک ناترازی در سیستم آموزشی کشور بهوجود آورد. کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزشوپرورش ادامه داد: درآنبرهه وزارت آموزشوپرورش تصمیم گرفت تا ازطریق دانشگاه تربیتمعلم نیروهای جدید به این وزارتخانه روانه شوند اما این تصمیم ایدئال نبود بلکه دانشگاه تربیتمعلم مسیر افول را درپیش گرفت. بنیادی تصریح کرد: باید برای جذب و استخدام کمبود نیروی انسانی برنامهریزی بلندمدت ۱۵ تا ۳۰ ساله را در دستورکار قرار داد و برای آن تصمیمگیری کرد. بهطورمثال بهازای ۱۲ میلیون دانشآموز باتوجهبه تراکم کلاسی ۲۰ دانشآموز، باید ۶۰۰ هزار معلم دراینوزارتخانه مشغول فعالیت باشند. وی ادامه داد: در گذشته سه دانشگاه ازجمله خوارزمی، تربیتمعلم سبزوار و آذربایجان، ۱۰۰ مرکز تعلیموتربیت همچنین برخی دانشگاه جامع کشور ازجمله زاهدان نیز به کمک آموزشوپرورش میآمدند و با تعهد دبیری بسیاری از دروس ازجمله ریاضی و فیزیک دانشجویانی را تربیت میکردند. آموزشوپرورش پس از تعطیلی دانشسراها و برخی مراکز تربیتمعلم مجبور شد بهدلیل ضعف برنامهریزی، نیروی حقالتدریس جذب کند و یک مسیر نادرست برای ورود نیرو طراحی شد که این فرایند استمرار پیدا کرد. این کارشناس آموزشوپرورش تصریح کرد: اکنون باتوجهبه تعطیلی مراکز مختلف تربیتمعلم و دانشسراها بیشترین مرجع برای آموزش نیروها تنها دانشگاه فرهنگیان است. ایرنا