نگاهی به زندگی در سکونتگاههای غیررسمی در آذربایجان شرقی
استقرار بیش از ۴۰۰هزارنفر از جمعیت دومیلیوننفری تبریز در محلات حاشیهای و سکونتگاههای غیررسمی، حاشیهای خطرناک با عنوان مهاجرت معکوس بهوجود آورده است که نیاز به بررسیهای دقیق کارشناسی و چارهاندیشی ازسوی مسئولان دارد. حاشیهنشینی بهویژه در شهرستانهای دور از پایتخت، واقعیتیست که لزوم پرداخت به آن باتوجهبه سختترشدن شرایط اقتصادی بیشازپیش احساس میشود؛ درعینحال فراهمشدن زمینه آسیبهای اجتماعی در آینده دور و نزدیک، ازجمله نگرانیهاییست که نمیتوان بیتفاوت از کنار آن گذشت.
کارشناسان شهری معتقدند، نگاهی به وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حاشیهنشینان گویای این است که بافت متراکم، ناهماهنگ و غیرمقاوم این خانهها با معابری تنگ و غیراصولی در عین حالی که از بعد مدیریت بحران بسیار خطرآفرین است، از نظر آسیبهای اجتماعی نیز زمینهای مساعد برای رشد انواع ناهنجاریهای اجتماعی فراهم کرده است. بهگزارش فارس؛ برایناساس؛ متأسفانه بهرغم اینکه سالهاست خطرات و عواقب این ساختوسازها توسط کارشناسان و برنامهریزان شهری بهدفعات اعلام شده، اما طبق شواهد موجود نهتنها به این هشدارها توجهی نشده و ساختوسازهای غیراصولی و سکونتگاههای غیررسمی روزبهروز بیشتر شده، بلکه به واسطه ارائه برخی خدمات شهری، چون گاز، برق، آب و... توقعات و انتظارات آنها از مسئولان شهری نیز بالاتر رفته است.
برنامه ۱۰ساله برای حل معضل حاشیهنشینی
ابوالقاسم سلطانی؛ مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجانشرقی ضمن اشاره به شناسایی نه شهرستان هدف حاشیهنشینی در آذربایجانشرقی، گفت: «شهرستانهایی مانند تبریز، مراغه، اهر، مرند، بناب و سراب از جمله این مناطق هدف حاشیهنشینی هستند که برنامهای ۱۰ساله برای ساماندهی این معضل در آنها اندیشیده شده است». او بااشارهبه موانع پیشروی ساماندهی مناطق حاشیهنشینی خاطرنشان کرد: «یکی از این موارد اجرای طرح تفصیلی بوده و در کنار آن موضوع جابهجایی و مشکل تصرف زمینهای ملی در بافتهای حاشیهنشینی مطرح است». مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجانشرقی ادامه داد: «با فرض اینکه امکان جابهجایی ساکنان این مناطق فراهم شود، با مشکل تصرف زمین در بافتهای حاشیهنشینی رو به رو هستیم و عموماً افرادی که در این مناطق ساکن هستند سند و مدرکی دال بر مالکیت زمین ندارند و همین امر احیای این بافتها را با پیچیدگیهای خاص حقوقی نیز روبهرو میکند». سلطانی تصریح کرد: «با وجود تمام این موانع فراخوان جابهجایی ۴۸هکتار از مناطق بافت حاشیهنشینی تبریز را به شهرک جوانان اعلام کردهایم و علاوه بر آن در جاسازی در منطقه اسدگولی و ساخت دو هزار واحد در طلائیه را در دستور کار قرار دادهایم».
وجود نههزار و ۳۶۴هکتار بافت فرسوده
او بااشارهبهاینکه، آذربایجانشرقی ۶۳ شهر و شهرستان دارد، متذکر شد: «۴۸ محله هدف در نه شهر استان در سالهای ۹۶ و ۹۷ در اولویت ساماندهی قرار گرفته اند و تا سال ۱۴۰۰ نیز سالانه ۱۰ محله به این تعداد اضافه خواهد شد». به گفته سلطانی، مجموع بافتهای فرسوده و سکونتگاههای غیر رسمی در سطح استان نههزار و ۳۶۴هکتار است که یک میلیون و ۵۱۰هزارنفر در این بافتها ساکن هستند که از این میزان چهارهزار و ۵۰۰هکتار از عمده بافتهای ناکارآمد در شهر تبریز قرار دارد همچنین در این استان سههزار و ۵۶۴هکتار سکونتگاه غیر رسمی وجود دارد. او برخی از پروژههای بازآفرینی شهری آذربایجانشرقی را اینگونه برشمرد: «یکی از پروژههای مهم احداث شهرک جوانان با چهارهزار و ۵۰۰ واحد مسکونی و با مساحت حدود ۱۳۰هکتار (ناخالص) است که بعد از کسر مساحت مربوط به پهنه و حریم گسل شمال تبریز، عوارض توپوگرافی، مسیل رودخانه و... برای حدود ۶۱هکتار آن بارگذاری کاربری مسکونی با خدمات مربوطه انجام گرفته است». او افزود: «پروژه دوهزار واحدی شهرک طلائیه با همکاری سازمان همیاری شهرداری تبریز با مساحت حدود ۱۳هکتار در مرحله آمادهسازیست که در جوار بافت حاشیهنشین منطقه قرار دارد، پروژه احداث ۴۸۰ واحد مسکونی اسدگولی با همکاری شهرداری تبریز با مساحت حدود ۱.۶هکتار نیز یکی از نمونههای درجاسازی برای ساماندهی بافت موجود حاشیهنشین منطقه است که اسکلت دو بلوک آن به اتمام رسیده است». به گفته سلطانی، اجرای پروژه ۴۵۰ واحدی یوسفآباد، پروژه ۳۰۰ واحدی انتهای طالقانی، پروژه هزار و ۶۰۰ واحدی اراضی کرکج با مساحت حدود هشتهکتار، پروژه ۶۰۰ واحدی نگین اندیشه با مساحتی حدود دوهکتار و پروژه ۵۰۰ واحدی آیمان از دیگر پروژههای ساخت مسکن استان بهشمار میرود». مدیرکل راه و شهرسازی استان آذربایجانشرقی، ادامه داد: «در مجموع پروژههای احداث مسکن بازآفرینی شهری شامل حدود ۳۰هکتار از اراضی ملی با ظرفیت تولید حدود ششهزار واحد مسکونیست که در محدوده تبریز واقع و برای اسکان مجدد ساکنان سکونتگاههای غیر رسمی در نظر گرفته شده است».
ارائه خدمات رو بنایی و زیربنایی
سلطانی بااشارهبه ارائه خدمات رو بنایی و زیربنایی عنوان کرد: «طی دوسال اخیر حدود ۷۴ پروژه بازآفرینی شهری از محل اعتبارات پایدار و اعتبارات تبصره ۱۸ شرکت بازآفرینی شهری در بافتهای فرسوده و سکونتگاههای غیر رسمی اجرا شده که مجموع این اعتبارات ۲۰میلیاردتومان بوده است، از این تعداد ۱۷ پروژه با اعتباری معادل ۴.۵میلیاردتومان به بهرهبرداری رسیده و ۵۷ پروژه دیگر بالغ بر ۱۵.۵میلیاردتومان اعتبار در دست اجراست».
افزایش سرانه خدمات عمومی به ۱۵متردر آذربایجانشرقی
سلطانی درخصوص تاثیرات اجرای پروژههای روبنایی و زیربنایی بر زندگی مردم منطقه توضیح داد: «اجرای این پروژهها علاوه بر ایجاد انگیزه و رغبت در ساکنان برای بازسازی مسکن خود، سبب ارتقاء سرانه خدمات عمومی بهمیزان ۱۵متر مربع در استان و ۱۰مترمربع در شهر تبریز شده است. در راستای اجرای پروژههای مربوط به احداث کتابخانه و مدرسه نیز در سالهای آتی افزایش سرانه بیشتری را شاهد خواهیم بود». به گفته سلطانی، پروژههای کالبدی-عمرانی مورد اشاره از پیشرفت فیزیکی به طور متوسط ۴۰ تا ۵۰درصد برخوردار بوده و با تخصیص اعتبارات سال ۹۹ اکثر آنها به بهرهبرداری خواهد رسید. او افزود: «یکی دیگر از کارهایی که در محلات هدف دنبال میکنیم آسفالت معابر است، در این راستا طی دوسالگذشته حدود سههزار و ۱۹۸تن قیر رایگان در اختیار هشت شهرداری شهرهای دارای محلات هدف استان قرار گرفت».
مداخله در بافت فرسوده و تاریخی
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی یکی دیگر از حوزههای بازآفرینی شهری را مداخله در بافت فرسوده و تاریخی برشمرد و گفت: «بزرگترین و وسیعترین مداخله در بافتهای فرسوده کشور در شهر تبریز با حجم عملیاتی ۱۲هکتار از سال ۱۳۸۱ تحت قالب پروژههای احیاء و نوسازی میدان شهید بهشتی، مسجد کبود و صاحبالامر انجام شده است». او دراینخصوص توضیحات بیشتری ارائه کرد و یادآور شد: «پروژه میدان شهید بهشتی حدود پنجهکتار مساحت دارد و با سرمایهگذاری حدود ۵۵۰میلیاردتومان انجام شده که سهم دولت ۱۵درصد و سهم بخش خصوصی ۸۵ بوده است، پروژه مسجد کبود با مساحتی حدود چهارهکتار با سرمایهگذاری حدود ۲۵۰میلیاردتومان که اجرا و به اتمام رسیده و پروژه صاحبالامر با مساحتی حدود سههکتار با سرمایهگذاری حدود ۳۲۰میلیاردتومان اجرا شده است». سلطانی بااشارهبه اعطای تسهیلات بانکی برای نوسازی بافتهای فرسوده، تصریح کرد: «از سال ۹۰ تا کنون حدود ۲۷هزار و ۶۲۷ واحد مسکونی بهصورت خودمالکی و از طریق دریافت وام تسهیلات بانکی مخصوص بافتهای فرسوده، دریافت بستههای تشویقی و تخفیفهای صدور پروانه ساختمانی، نوسازی و بازسازی معرفی شدهاند و ۲۰هزار و ۳۷۵ قرارداد منعقد شده است. دراینرابطه ما جزو سه استان برتر کشور هستیم. تعداد تسهیلات بانکی صندوق یکم (خرید و ساخت) در قالب طرح اقدام ملی در نیمه دوم سال ۹۷ حدود هزار و ۶۵۰ واحد و از سال ۱۳۹۷ تاکنون حدود دوهزار و ۶۱۲ واحد بوده است». او برخی از مهمترین پروژههایی را که از اعتبارات سال ۹۷ به بهرهبرداری رسیدهاند، اینگونه برشمرد و گفت: «پلهگذاری محله ملازینال و محله خلیلآباد تبریز، ساماندهی ورودی و پیادهروسازی محله چلب ورودی اهر، جدولبندی معابر و آسفالت محله انزاب مراغه، احداث پل ارتباطی روی قوبیچای، بهسازی کفپوش محلات و ساماندهی حاشیه مسیل رودخانه قوبیچای فازهای ۱و ۲و ۳، توسعه شبکه فاضلاب و بهسازی و آسفالت معابر در حاشیه شهرک ولیعصر میانه ازجمله پروژههایی هستند که طی دو سال گذشته انجام شدهاند». مدیرکل راه و شهرسازی استان آذربایجانشرقی در خصوص دیگر پروژههای در دست اقدام ادارهکل راه و شهرسازی آذربایجانشرقی در حوزه بازآفرینی شهری، گفت: «تبدیل گورستان قدیمی ستارخان در محله فقیرنشین شهر تبریز به فرهنگسرا، کتابخانه، سالن ورزشی، پارک و فضای سبز یکی از ظرفیتهای عمده تأمین خدمات عمومی در محلات فقیر نشین محسوب میشود. علاوه بر این بهسازی و آسفالت معابر و کمک به مسیرگشاییهای مربوط به پیشنهادات طرح تفضیلی شهر تبریز، احداث خانه محله، کتابخانه و مدرسه در محله آغداش بناب، توسعه شبکه فاضلاب میانه، دیوارکشی خط راهآهن محله عشرت آباد مراغه، ساماندهی مسیل سید دره سی هشترود، احیا، نوسازی و بهسازی پیرامون مسجد جامع هشترود، احداث مدرسه در محله بازار ملکان، محله علیآباد و میناخور مرند از جمله این پروژههاست».